Srpska liberalna stranka, ciji je jedan od osnivaca akademik Nikola Miloševic, prerasta u nevladinu organizaciju
Stroži kriterijumi propisani Zakonom o politickim strankama dovešce krajem januara do prestanka sa radom brojnih partija. To, cini se, i nije prevelika šteta, jer za mnoge od njih nikada nismo ni culi, niti išta od njih videli. Malo je partija na srpskoj politickoj sceni koje aktivno deluju, a još manje onih koje necim doprinose društvu.
Jedna od partija koja ce prestati da postoji jeste i Srpska liberalna stranka. Mnogi u ovome nece videti neku veliku štetu, jer, objektivno, niko je se ne seca kao važnog cinioca na politickoj sceni. Ali, cini se, to SLS nije ni bio cilj.
Za razliku od mnogih partija i organizacija na javnoj sceni, i onih za koje nikada nismo culi kao i onih za koje znamo i više nego što bismo želeli, ova stranka, koju su osnovali i oko koje su se okupili ugledni intelektualci, jeste dala znacajan doprinos srpskom društvu, šireci demokratsku politicku svest i kulturu.
Srpska liberalna stranka osnovana je marta 1991. godine, nakon prvog velikog rascepa u Demokratskoj stranci. Nekoliko osnivaca, akademici Nikola Miloševic i Kosta Cavoški kao i režiser Saša Petrovic, nisu se slagali sa odlukama tadašnjeg rukovodstva DS-a na cijem je celu bio Dragoljub Micunovic. Povod rascepa bili su, kako su ustvrdili osnivaci SLS-a, namešteni izbori za predsednika DS-a, gde je pokraden Kosta Cavoški a izabran Dragoljub Micunovic.
U SLS se okupio veliki broj intelektualaca. Pored Nikole Miloševica i Koste Cavoškog, tu su bili i Žarko Trebješanina, Miro Lompar, akademik Vasilije Krestic, Smilja Avramov…
Kako je istakao akademik Nikola Miloševic, koji je sve do upokojenja pisao komentare i u našem listu, ime koje je stranka uzela simboliše dve stvari koje Srbiji nedostaju – nacionalna svest i potreba za slobodom misli, reci i dela.
Osnovni programski ciljevi koje je SLS proklamovao bili su vracanje monarhije kao oblika vladavine, sprovodenje denacionalizacije, rehabilitovanje stradalih u ubistvima 1944. i 1945, kao i rehabilitacija i uvažavanje oslobodilacke uloge pokreta Draže Mihailovica i zaštita srpskog nacionalnog korpusa.
Usmerena ne na osvajanje vlasti, vec na širenje nacionalne i gradanske svesti i nacionalnog pomirenja Srpska liberalna strnka nije doživela popularnost i prodor kao ostale opozicione partije.
Sudbina ove stranke, kao i sudbina vecine intelektualaca u Srbiji toga vremena, bila je skrajnutost sa javne scene.
Ipak, radi istine i javnosti, neophodno je podsetiti na akcije i ideje oko kojih su brojne partije vodile borbu, a koje su potekle od ljudi okupljenih u Srpskoj liberalnoj stranci.
Kako istice jedan od celnika SLS Aleksandar Nedic, praunuk Milana Nedica, brojne ideje i inicijative koje je SLS pokrenula vrlo brzo su preuzele druge stranke u svojim programima. Recimo, ideja o definisanju Srbije kao države srpskog naroda i njenih gradana potekla je od akademika Koste Cavoškog, jednog od osnivaca SLS-a.
Aleksandar Nedic podseca da je SLS je jedan od najvecih pobornika povratka monarhiji. Smatrajuci da su Srbi narod koji poštuje monarhiju i da je monarhisticka ideja pravedna i odgovorna, SLS je publikovala brojna izdanja uglednih istoricara i strucnjaka, koji se bave izucavanjem monarhije, a organizovali su i mnoge tribine na tu temu.
SLS je prva partija koja je, još 1991, izašla sa zahtevom vladi i skupštini Srbije da se povede ozbiljna politika radi zaštite srpskog življa izvan Srbije. Kako je tada isticano, a kasnije se nažalost i potvrdilo, upravo nerešen položaj Srba, ali i ostalih zajednica, predstavljao je veliku opasnost za život svih ljudi u tadašnjoj Jugoslaviji.
-Uvidajuci narastajucu netrpeljivost prema Srbima u Hrvatskoj, ugledni clanovi naše stranke prvi su, još i dok su bili u DS, pozivali na stvaranje uslova za jacanje autonomije tamošnjih Srba, kaže Nedic.
Tokom 1991. i pocetkom 1992. u prostorijama SLS-a, koje su tada bile u Domu omladine, bilo je i prvo okupljanje intelektualaca, opozicionih lidera i voda studentskih protesta.
– Tada su se tu okupili brojni intelektualci kao i tadašnje vode studentskog pokreta kao što je, recimo, današnji gradonacelnik Dragan đilas, koji je tada bio student prorektor. Prvi protest studenta, koji je bio 1992, planiran je u našim prostorijama. Tada su studenti prvi put izašli na ulice nosivši indekse. Povod je bila izjava Slobodana Miloševica da nema razlike izmedu univerziteta i zemljoradnicke zadruge. Malo je ko verovao da ce to biti uvod u deceniju šetnji ulicama Srbije koja je usledila. Putanja je išla od Filozofskog fakulteta, pored Skupštine u Kralja Milana, Savezne skupštine do vlade Srbije. Tada smo nosili šecer i kafu Slobodanu Miloševicu na Dedinje, kada nas je zaustavio kordon policije, priseca se Aleksandar Nedic koji je ucestvovao u organizaciji dogadaja.
Okrugli stolovi, koji su pocetkom devedestih poceli da se održavaju, predstavljali su prva izvorišta slobodne reci i kritike vlasti. Medu prvima takve stolove je organizovala Srpska liberalna stranka.
– Prvi okrugli sto srpske opozicije, kada su došli svi znacajniji lideri ukljucjuci i Zorana đindica i Vuka Draškovica, organizovo je SLS. To je bilo u leto 1992. godine na studentskom protestu. Trebalo je mnogo hrabrosti da se tako nešto uradi zbog pretnji hapšenjem i gorim stvarima, ali smo nastavili sa održavanjem tih stolova. Upravo su sa tih okruglih stolova javnosti stizale prve informacije koje nije plasirala zvanicna država, kaže Aleksandar Nedic.
– Od 2000. naovamo, organizovali smo preko sto okruglih stolova koji su bili veoma poseceni. Govorili su predstavnici SANU, licnosti iz kulture, medija, politike, ministri, savetnici. Prvi put su se 2004. okupili predstavnici Srba van Srbije, a taj skup smo organizovali mi u našim prostorijama u Beogradu. To je bilo prvo okupljanje Srba iz regiona. Tada nas je primio i patrijarh Pavle kao i predsenik Vlade Vojislav Koštunica. Država je nakon toga pocela ozbiljnije da se bavi tim pitanjem – uvedeno je Ministarstvo za dijasporu, pocelo se na stvaranju strategije i zakona koji bi regulisali i pomogli položaj Srba van matice, kaže Nedic.
– Srpska liberalna stranka je, pored SPO, jedina organizacija koja se aktivno zalaže za rehabilitaciju uglednih Srba koje su komunisti osudili nakon rata, kao i za rehabilitaciju pokreta Draže Mihailovica. SLS je prva 2005. podnela zahtev za rehabilitaciju Slobodana Jovanovica, što je, uz velike napore, ostvareno, ali tek 2007. Još 1996, sa nekoliko uglednih intelektualaca, pokrenuli su i inicijativu za rehabilitaciju Draže Mihailovica, što se tada smatralo nezamislivim. Tadašnja vlast je to odbila, a zahtev je ponovo pokrenut u februaru 2009. godine, istakao je Nedic.
– Mi i dalje aktivno radimo na rasvetljavanju pravog lica Draže Mihailovica i njegovog pokreta. Saradivali smo sa televizijom iz Slovenije na izradi filma o njemu. Film ce krajem januara biti prikazan i u Beogradu. U pitanju je dokumentarac i sastoji se od intervjua, analiza, podataka koje su dali brojni autori, novinari, istoricari i drugi istraživaci koji su se bavili Ravnogorskim pokretom. Nadam se da ce krajem januara biti prikazan i u Beogradu, kaže Nedic.
Prestanak, ne i nestanak
SLS prestaje da postoji 23. januara. Medutim, kako je za naš list rekao Aleksandar Nedic, to nece znaciti i kraj borbe za ideje i ciljeve koje je stranka imala.
– Stvaramo Srpski liberalni savez koji ce nastaviti sa svim onim što je strnaka do sada radila.
Iako teme kao što su rehabilitacija, denacionalizacija i drugo možda i ne izgledaju tako važne u medijima danas, smatramo da ih ne smemo zaboraviti i da smo dužni da se, kao odgovorni gradani, njima bavimo. Mi cemo nastojati da, u meri u kojoj nam to mediji budu omogucili, budemo svetionik politickog i društvenog života Srbije.
Želimo da budemo alarm za sve ono što stranke zbog svog populizma ne smeju da kažu. Smatramo da nam je potrebna saradnja i komunikacija, a ne podela. Zato želimo, a to smo i do sada cinili kroz okrugle stolove, da se okupe svi aktivni i angažovani ljudi koji misle i žele da konstruktivno pridu svakom problemu, nezavisno od toga da li pripadaju levici ili desnici, rekao nam je Aleksandar Nedic.
