Danas se navrašava šest godina od velikog nasilja Albanaca na Kosovu i Metohiji, kada su se 2004. na meti našli Srbi, njihova imovina, spomenici kulture i svetinje Srpske pravoslavne crkve, a iz domova proterano više od 4.000 ljudi
Bio je to drugi veliki pogrom koji su Albanci počinili u miru otkako je, posle bombardovanja NATO, nad pokrajinom uspostavljen protektorat UN i juna 1999. godine, u prisustvu međunarodnih snaga, izgnano više od četvrt miliona Srba, Roma i drugih nealbanca.
U talasu albanskog nasilja 17. marta 2004. godine, koji se pamti kao „Kristalna noć na Kosovu“, ubijeno je 19 osoba – od toga osam Srba i 11 Albanaca, dok se još dvoje Srba vode kao nestali.
Za samo dva dana povređene su 954 osobe, među njima 143 srpske nacionalnosti i desetine pripadnika međunarodnih snaga koji su se sukobili s Albancima štiteći Srbe i njihovu imovinu,a uništena su i 72 vozila UN.
Proterano je 4.012 Srba, etnički očišćeno šest gradova i devet sela, a porušeno je, zapaljeno ili teško oštećeno 935 srpskih kuća i 10 društvenih objekata – škole, domovi zdravlja, pošte.
Posebna meta Albanaca bili su duhovno nasleđe i graditeljska baština srpskog naroda, pa je srušeno, zapaljeno ili teško oštećeno 35 verskih objekata, među kojima 18 spomenika kulture.
Do temelja su srušeni i manastir Devič kod Srbice i konaci manastira Svetih Arhangela kod Prizrena; u Prizrenu su izgorele i crkve Bogorodice Ljeviške iz 14. i Svetog đorđa iz 16. veka na čijem je svodu ispisana preteća poruka:“Smrt Srbima“.
Uništena je Prizrenska bogoslovija, episkopsko sedište u Prizrenu, oskrnavljena srpska groblja, pri čemu nisu pošteđene ni grobnice Svetog Joanikija Devičkog u manastiru Devič kod Srbice i cara Dušana u manastiru Svetog Arhangela u Prizrenu.
U crkvama je nestalo ili oštećeno više od 10.000 vrednih freski, ikona, putira, odeždi i drugih crkvenih relikvija, kao i knjige krštenih, venčanih i umrlih koje svedoče o vekovnom postojanju Srba na KiM.
Povod za pogrom bila je kampanja albanskih medija u kojoj su lokalni Srbi optuženi da su psima naterali preko reke Ibar šest albanskih dečaka iz sela čabar kod Zubin potoka i tako trojicu oterali u smrt.
Istraga UNMIK policije utvrdila je da su albanske optužbe lažne, a portparol međunarodne policije Neridž Sing izjavio je tada da su „preživeli dečaci posle tragedije bili pod jakim pritiskom albanskih novinara i političara da optuže Srbe iz susednog sela.“ Albanci su najpre započeli proteste u južnom delu Mitrovice, a u sumrak krenuli u oružani napad na Srbe u severnom delu grada, gde su intervenisali pripadnici Kfora-a.
U moru suzavca i dima, sa solitera je delovao albanski snajperista i pre nego što su specijalci međunarodnih snaga uspeli da ga likvidiraju, pale su prve žrtve – Borivoje Spasojević (53) i Jana Tučev (36), dok je jedan pripadnik Kfora teško ranjen.
Nasilje i napadi Albanaca preneli su se ubrzo južnije – u selo čaglavicu i druga naselja na području Prištine – da bi se ubrzo na meti razularenih ekstremista našla srpska sela, kao i gradovi širom pokrajine – Lipljan, Gnjilane, Uroševac, đakovica, Prizren.
Albanski teror nastavljen je i 18. marta u kome su bez Srba ostali Kosovo polje, Obilić, Plemetina kod Vučitrna, Svinjare nadomak Kosovske Mitrovice, dok je u selu Bijelo polje kod Peći zapaljeno svih 28 povratničkih kuća i parohijski dom.
Manje grupe Srba spas su potražile u bazama Kfora, a ostali u bezbednijim srpskim enklavama, dok je samo 250 izbeglo u druge delove Srbije gde su u nekoliko gradova izbili protesti.
U znak odmazde u Nišu i Beogradu zapaljene su džamije, a u glavnom gradu je tokom nemira povređeno 17 građana i policajaca.
Predstavnici međunarodne zajednice ocenili su tada da je „etnički motivisano nasilje“ nad Srbima na KiM „planirano i dobro orkestrirano“, ali se ispostavilo da više od 20.000 pripadnika međunarodnih snaga nisu bili spremni, ili nisu hteli, da ga osujete i spreče.
Prema podacima srpskih obaveštajnih izvora, konce martovskog pogroma je vukao Ramuš Haradinaj, jedan od komandanata terorističke OVK-a, dok je ključnu ulogu u Prizrenu, Uroševcu i Orahovcu imao Samedin Džezairi, poznat kao „komandant Hodža“, islamski terorista koji je na Kosovo stigao da izgradi ogranak „Alahove armije“ Hizbole.
Posle pogroma nad Srbima, uhapšeno je 270 Albanaca, a 143 osobe su osuđene, većina na novčane, a 67 na zatvorske kazne, ali ne i glavni akteri iz političkih struktura i redova bivše OVK.
Međunarodni tužioci i sudije procesuirali su sedam slučajeva uništavanja crkava u martovskom pogromu i 17 osoba osudili na kazne od 21 meseca do 16 godina, a jednu oslobodili optužbi.
Uprkos obećanjima o brzom povratku u domove, većina žrtava martovskog nasilja i dalje živi u kolektivnim centrima, kontejnerskim naseljima ili tuđim kućama u statusu „interno raseljenih“.
Teror albanskih ekstremista formalno su osudili Savet bezbednosti UN i evropski zvaničnici, dok je Parlamentarna skupština Saveta Evrope to učinila posebnom Rezolucijom koju je usvojila 29. aprila.
Uprkos etničkom čišćenju, Kosovo je, uz podršku vodećih zapadnih zemalja, februara 2008. godine jednostrano proglasilo nezavisnost zbog čega je Srbija pokrenula postupak pred Međunardnim sudom pravde.
