Šesnaestog avgusta navršiće se 90 godina od smrti kralja Petra Prvog Karađorđevića
Jedan od najznačajnijih novovekovnih vladara Srbije kralj Petar Prvi rođen je kao peto dete kneza Aleksandra i kneginje Perside (kćerke vojvode Jevrema Nenadovića), na Petrovdan, 11. jula 1844. godine. Majka Persida poticala je iz znamenite porodice Nenadović.
Najranije godine proveo je u Beogradu, na dvoru svoga oca kneza Aleksandra (1842–1858), gde je završio osnovnu školu i gimnaziju. Nakon Svetoandrejske skupštine, 1858, i zbacivanja kneza Aleksandra sa prestola, mladi knežević Petar nastavio je školovanje u Švajcarskoj, u zavodu Venel-Olivije, u Ženevi. Po završenom školovanju, septembra 1861. godine, knežević Petar se upisuje u pariski Kolež Sen Barb, a 1862. u čuvenu vojnu akademiju u Sen Siru, koju završava 1864. godine. U Parizu se bavio fotografijom i slikarstvom.
Početkom 1868. godine, knežević Petar je u Beču štampao prevod knjige engleskog političara i filozofa Džona Stjuarta Mila O slobodi, sa svojim predgovorom, koji će kasnije postati njegov politički program.
Knežević Petar se pridružio Legiji stranaca francuske vojske 1870 i sa njom je učestvovao u ratu između Francuske i Pruske, zbog čega je odlikovan Ordenom Legije časti.
Nepokoran duh odveo je kneževića Petra u Bosnu i Hercegovinu, gde je 1875–1876. godine učestvovao u tamošnjoj buni, koju su podigli Srbi. Njegova lična hrabrost, kao i veliko zalaganje tokom bune, ostali su do danas upamćeni u kolektivnoj svesti Petrovih sunarodnika. Ime ustaničkog vođe Petra Mrkonjića, kako je glasio njegov tadašnji pseudonim, ostalo je generacijama kao podsećanje na hrabrog borca i budućeg vladara Srbije.
U leto 1883. godine, na Cetinju, oženio se kneginjom Ljubicom Zorkom, najstarijom kćerkom crnogorskog knjaza Nikole. U tom braku rođeno je petoro dece: kćerke Jelena i Milena (umrla kao dete) i sinovi đorđe (odrekao se prava nasledstva prestola, 1909. godine), Aleksandar i Andrija (umro kao dete). Posle kraćeg boravka u Parizu, knežević Petar preselio se na Cetinje, gde je ostao sve do 1894. godine, kada se sa porodicom nastanio u Ženevi. Njegovi kontakti sa ljudima iz Srbije, naročito sa vođom radikala Nikolom Pašićem – nikada nisu prestajali.
Nakon smrti kneza Aleksandra, 1885. godine, u Temišvaru, Petar postaje starešina porodice Karađorđević.
U noći između 28. i 29. maja 1903. godine, oficiri zaverenici brutalno su ubili kralja Aleksandra i kraljicu Dragu. Narodna skupština proglasila je kneza Petra vladarem Srbije, 15. juna iste godine.
Iako već blizu šezdesete godine, novi srpski kralj Petar Prvi, obrazovan na najboljim evropskim tradicijama, pristalica parlamentarizma, otpočeo je novo razdoblje političke istorije Srba.
Tokom prvog razdoblja vladavine, od 1903. do 1914. godine, kada je neposredno obavljao vladarske dužnosti, kralj Petar Prvi, u saradnji sa vodećim političkim činiocima, stabilizovao je javnu scenu u Srbiji, time okončavši prethodno burno doba političke i državne nestabilnosti.
Na spoljnopolitičkom planu, u saradnji sa vladom, aktivno je učestvovao u uspostavljanju Balkanskog saveza sa Bugarskom, Crnom Gorom i Grčkom, koji je rezultirao vojnim uspehom nad Osmanskim carstvom, 1912. godine. U ulozi vrhovnog komandanta srpske vojske, kralj Petar Prvi je, uglavnom iz Vranja, a kasnije iz Skoplja, pratio tok ratnih operacija.
Neposredno uoči Sarajevskog atentata, 28. juna 1914. godine, i izbijanja sukoba sa Austrougarskom, koji je ubrzo prerastao u svetski rat – kralj Petar Prvi odrekao se vršenja kraljevske vlasti u korist sina Aleksandra, koji je time postao regent.
U ključnom trenutku Kolubarske bitke, u decembru 1914. godine, kralj Petar Prvi pojavio se na položajima Moravske divizije, hrabreći svoje saborce.
čitavo razdoblje povlačenja srpske vojske kralj je proveo sa svojim vojnicima. Povlačio se preko Kosova i Metohije, Albanije, Italije, sve do Grčke, gde je boravio do jeseni 1918. godine.
Informaciju o proboju Solunskog fronta, 15. septembra 1918. godine, kralj Petar Prvi dočekao je vidno uzbuđen. Želja za povratkom u domovinu bila je jača nego ikada.
Već krajem te godine, Petar Prvi stigao je u Beograd. Vidno narušenog zdravlja, stari kralj smestio se u kuću u ulici Vase Pelagića, na Senjaku.
Marta 1919. godine, i formalno je abdicirao u korist sina Aleksandra.
Poslednje godine života proveo je povučen od očiju javnosti, okružen prijateljima i porodicom, u Beogradu.
Preminuo je 16. avgusta 1921. godine, u srpskoj prestonici.
Sahranjen je pet dana kasnije u svojoj zadužbini, crkvi Svetog đorđa, na Oplencu, u Topoli.
Tako je okončan dinamičan život srpskog kralja Petra Prvog, upamćenog kod sunarodnika po skromnosti, požrtvovanju i saosećanju. Petar Prvi Oslobodilac, kako je posthumno nazvan, s pravom se ubraja među najznačajnije ličnosti novije nacionalne istorije.
Istoričar, savetnik u Ministarstvu rada i socijalne politike
