Istina o atentatu na Antu Pavelica
Prošlo je više od 42 godine od atentata izvršenog 10. aprila 1957. godine u Buenos Airesu, u predgradju zvanom Palomar, na Antu Pavelica, najveceg ratnog zlocinca u Drugom svjetskom ratu, srbozdera i internacionalnog teroristu, šefa sramne ustaško – nacisticke „Nezavisne drzave Hrvatske“, Hitlerove tvorevine.
Do danas se nije znala istina o ovom atentatu, niti ko je atentat organizovao ni ko je atentat izvršio, a pisanje ustaško – nacisticke štampe o tome, kao i pisanje jugo-komunistickih listova – bila je cista laz! Ustaško – nacisticke novine su pisale kako je, navodno, atentat izvršila jugoslovenska tajna policija, poznata pod imenom „Udba“, a tu laz je prihvatila i jugoslovenska štampa, koja je inace bila pod kontrolom „Udbe“. Jedan od tih jugo-komunistickih listova bio je i list „Pobjeda“ iz Podgorice, koji je cak u 14 nastavaka pisao o ovom atentatu. Prema konacnim, današnjim saznanjima, „Pobjeda“ je tada pisala potpuno lazno i tendenciozno, u cilju afirmacije „Udbe“.
Tekstove je pisao izvesni Djurica Laovic, koji je tvrdio kako je atentat izvršio neki Zarko, specijalno poslat od jugoslovenskih vlasti, da taj posao obavi. (Naprotiv, jugoslovenska vlast je 1946. godine poslala za ambasadora u Argentinu bivšeg pukovnika NDH i nacelnika Ratnog vazduhoplovstva NDH, Franu Pirca, koji nastavlja odrzavanje dobrih odnosa komunista i ustaša iz predratne Kraljevine Jugoslavije, kao i dobrih odnosa sa vlastima Argentine, koje su pruzile azil ustaškim zlocincima – Napomena urednika „Srpskih pogleda“.)
O samom atentatu na Pavelica, nešto se, doduše, znalo i nagadjalo u Srpskoj koloniji u Argentini, ali je sve drzano u najvecoj tajnosti, kako bi se izbegle eventualne represalije od strane argentinskih vlasti. Pravu istinu o atentatu, pisac ovih redova saznao je tek krajem mjeseca aprila 1999. godine, od samog atentatora, istaknutog ravnogorskog borca iz Srpske Crne Gore, Blagoja Jovovica, koji je od prvih dana ravnogorskog ustanka 1941. godine, bio borac Bjelopavlickog cetnickog odreda, pomorskog oficira Jakova Jovovica. Dakle, i ovaj deo srpske istorije moramo ponoviti.
OBNOVA ISTORIJE
Kao što je poznato, po završetku Drugog svjetskog rata, zahvaljujuci uticaju Vatikana i ustaško – hrvatskog instituta „Svetog Jeronima“ u Rimu, koji je još prije rata bio glavni centar ustaško – hrvatske teroristicke emigracije u Italiji, a ciji je šef bio poznati ustaški „velecasni“ Krunoslav Draganovic, u Argentinu je emigriralo desetine hiljada ustaško – nacistickih zlikovaca, medju kojima i oko stotinu ratnih zlocinaca. Najpoznatiji su bili, na celu sa Pavelicem, Eugen Kvaternik – Dido, Vjekoslav Vrancic, Dinko Šakic, Ivo Rojnic, Branko Benzon, Ivan Herencic, Danilo Crljen, i drugi. Svi su oni došli u Argentinu sa pasošima koje su im izdali u Institutu „San Jeronimo“, naravno, sa laznim imenima. Prvi od ustaških zlikovaca koji je po preporuci Vatikana došao u Argentinu, bio je Branko Bonzon, bivši ustaški ambasador u Berlinu, koji je odmah postao licni ljekar ondašnjeg argentinskog predsjednika Perona.
Tako su, po preporuci doktora Benzona, Pavelic i mnogi drugi ustaški doglavnici postali „savjetnici“ generala Perona. (Peron Huan Domingo, argentinski politicar i drzavnik, postaje predsednik Argentine 1946. godine, da bi bio zbacen od strane Vojne hunte, 1955. godine, kada je emigrirao, da bi se vratio u zemlju 1973. godine, kada je na izborima ponovo izabran za predsednika – Napomena urednika.)
Veliki broj ustaško-nacistickih zlikovaca iz Jugoslavije pod zaštitom argentinskog predsjednika dobija zaposlenje po raznim argentinskim ministarstvima, na radiju i televiziji, iako nijesu ni znali zvanicni španski jezik. Figurirali su samo, pod laznim imenima, sa kojima su i došli u Argentinu. Koristeci preporuku Vatikana i uticaj doktora Benzona, veliki broj ustaša infiltrirao se u argentinsku štampu, na radio i televiziju, odakle su neprestano napadali i klevetali Srbe, prikazujuci ih kao komuniste. To je bio razlog da nijedna argentinska novina nije htjela da objavi srpske clanke.
Nije se moglo demantovati to što su ustaše pisali. U isto vrijeme kada je u Argentinu emigriralo desetine hiljada naci – ustaša, emigrirao je i veliki broj ljudi iz drugih zemalja Evrope, medju kojima je bilo i nekoliko stotina Srpkinja i Srba antikomunista. Inace, i prije, kao i za vrijeme Drugog svjetskog rata, u Argentini je zivio veci broj srpskih imigranata organizovanih u razna udruzenja, medju kojima su bili „Jugoslovenski dom“, Jugoslovenski klub“, „Jugoslovensko sokolsko društvo“ i „Jugoslovenska narodna odbrana“.
Odmah poslije dolaska u Argentinu, našu drugu Otadzbinu, novodošli Srbi su prišli vec postojecim društvima, ali su odmah poceli da osnivaju svoje, ne jugoslovenska vec srpska udruzenja. Pre svega, osnovali su Prvu srpsku pravoslavnu Crkvenu opštinu „Sveti Sava“, za Republiku Argentinu. Na celu ove Crkvene opštine nalazio se protoprezviter Radojica Popovic, kojega je licno Njegova Svetost Patrijarh Srpski, dr Gavrilo Dozic imenovao za Arhijerejskog namjesnika za Republiku Argentinu.
Sa protoprezviterom Popovicem u Argentinu su došli i proto Filip Rajkovic i proto Stojadin Pavlovic.
RAVNOGORSKA EMIGRACIJA
Srbi su zatim osnovali udruzenja „Srpski klub“, „Crnogorski kulturni klub Njegoš“, kao i Zemaljsku upravu Udruzenja boraca „Draza Mihailovic“ za Republiku Argentinu, ciji su clanovi bili uglavnom Srbi iz Srbije, Crne Gore, Bosne i Hercegovine, Like i Krajine. U isto vrijeme postojalo je i društvo „Jugoslovenski narodni pokret Zbor“ u kome je bio veoma mali broj Srba, cinili su ga jugoslovenski nastrojeni Dalmatinci i Slovenci. Najveci broj novodošlih Srba pripadao je narodnom Ravnogorskom pokretu, uglavnom ljudi iz Crne Gore, Boke i Sandzaka, a sa ovim ravnogorcima otpocinje i potraga za srbozderom Antom Pavelicem. Tu se, medju ravnogorcima, decenijama cuvala i tajna o atentatu na ustaškog poglavnika.
Traganje za Pavelicem bilo je otezano iz mnogo razloga, a prvi je bio taj što ovi ljudi nikada nisu videli Antu Pavelica, nego su samo znali za njegove zlocine prema Srbima. Uz to, ustaše su bile ovde pod laznim imenima, a svi su bili šticenici peronisticke vlade u Argentini. I kad je jugoslovenska komunisticka vlada iz Beograda formalno trazila od argentinske vlade da joj predaju Pavelica i druge ratne zlocince, argentinska vlada bi odgovorila da su ta lica vlastima nepoznata. Ipak, pripadnici narodnog Ravnogorskog pokreta nijesu prestajali sa trazenjem Pavelica. I onda, u pocetku 1957. godine, jedan bivši italijanski general, koji je još od pije rata poznavao Pavelica, dok je bio emigrant u Italiji, otkrio je svog bivšeg prijatelja u Buenos Airesu.
Naime, isti ovaj general, u Argentini je bio prijatelj sa predratnim srpskim imigrantom, Jovom Dzanjevicem. Ovaj istaknuti srpski patriota je za vrijeme Drugog svjetskog rata iz Argentine otišao kao dobrovoljac u Jugoslovensku vojsku, koja se spremala na Srednjem Istoku. Jednog dana je italijanski general rekao Dzanjevicu: „Ja znam da vi Srbi trazite Pavelica“. I tu je otpocela prava prica o atentatu. Italijanski general je otkrio sve o Pavelicu, gdje zivi, gdje odlazi svakog dana, u kom restoranu jede.
ATENTATORI
Tada na scenu stupa pomorski kapetan Jakov Jovovic sa pripadnicima svog cetnickog odreda, ali su pripreme vršene u najvecoj tajnosti. Posle dugih i opseznih priprema, za neposredne izvršioce javili su se dobrovoljci, Jovovicev rodjak Blagoje Jovovic i Milo Krivokapic. Riješeno je da se atentat izvrši dana 9. aprila 1957. godine, dan prije proslave „10. aprila“, kada je 1941. godine proglašena marionetska „Nezavisna drzava Hrvatska“. Proslavu je pripremala ustaška kolonija iz Buenos Airesa i okoline, a atentat je trebalo izvršiti u mjestu Palomar, nedaleko od Buenos Airesa, gdje je Pavelic zivio, u vili koju mu je poklonio general Peron. Atentat je, ocigledno morao imati i simboilican znacaj, jer je planiran za dan uoci proslave „nezavisne“, i u mestu u kome je zivio, pored Pavelica, i veliki broj drugih ustaša. Toga dana uvece, kao što je obicno radio, Pavelic se sa svojom porodicom, zenom i cerkom, vracao kuci.
Od Buenos Airesa do palomara putovao je zeljeznicom, i uz njega su se našli Jovovic i Krivokapic. Atentat je planiran na zeljeznickoj stanici. Od zeljeznicke stanice u Palomaru trebalo je da Pavelic putuje omnibusuom do svoje kuce, pa je sa zenom i cerkom stao u red sa ostalim putnicima. Ali, kako je tu, na jednom nestu, bilo mnogo naroda, postojala je mogucnost da u pucnjavi izginu nevini ljudi, pa su ravnogorci odustali od tog dana i rešili da to ucine sutradan, baš na „10. april“. Sutradan uvece, Pavelic se vracao kuci istim putem, ali sam, što nije bilo uobicajeno. Na zeljeznickoj stanici u Palomaru odmah je prešao u autobus, ali su mu Jovovic i Krivokapic i dalje bili za ledjima. I upravo u neposrednoj blizini Paveliceve vile, bio je trg preko koga se moralo pješice. Krivokapic je pošao lijevom stranom, a Jovovic desnom, upravo iza Pavelica.
Ovaj je, medjutim, u jednom trenutku izvadio revolver i pripucao u Jovovica. Na njegovu nesrecu, pokazao se kao loš strijelac. Jovovic je, iako prilicno zbunjen, otvorio vatru ispalivši pet metaka, ali su dva pogodila „poglavnika“. Jedan u rame, drugi u plecku. Od pucnjave se uzbunio citav kvart, a na trg su potrcali Pavelicevi telohranitelji, koji su cekali u dvorištu njegove vile. Atentatori su uspjeli da pobjegnu, Jovovic je trcao preko polja u pravcu Buenos Airesa. Stigao je u mesto Kilmes, na pola sata od grada, gdje se sklonio u kuci jednog svog prijatelja, da bi tu sacekao i kakva ce biti reakcija argentinskih vlasti. Vidjevši Pavelica ranjenog, „tjelohranitelji“ su ga odmah prenijeli u bolnicu, nastojeci da ga sakriju.
Medjutim, za atentat se odmah saznalo i argentinska štampa, radio i televizija su, neocekivano, objavljivali senazacionalno o kome se radi, kakva je nedjela i zlocine pocinio za vrijeme svog zivota, specijalno za vrijeme postojanja naci-fašisticke ustaške „Nezavisne drzave Hrvatske“. Istaknut je i atentat na kralja Aleksandra Prvog Karadjordjevica, Ujedinitelja, pocinjen u Marseju 9. oktobra 1934. godine, od strane ustaša i pripadnika teroristicke organizacije VMRO. Naravno, vlasti koje su odmah saznale za atentat preduzele su mjere predostroznosti, postavili su strazu i prividno ga cuvali, dok su Pavelicevi „doglavnici“ spremali da ga prebace u Španiju, gdje su se vec nalazili zloglasni zlikovac Marks Luburic i desetine hiljada ustaša i nekoliko vec poznatih ratnih zlocinaca. I dok su argentinske vlasti „vodile istragu“, u Buenos Aires su vec stigla dva ustaška „specijalca“ sa uputstvima da Pavelica prevedu u Španiju. Na opšte iznenadjenje, Luburic i njegove pristalice neprijateljski su primili Pavelicev dolazak u Španiju. Licno je Luburic naredio ustašama u Španiji da bojkotuju Pavelica i da niko ne smije da ide da ga vidi. Tako je izašlo u javnost da su Luburic i Pavelic odavno došli u sukob, zbog unutrašnjih pitanja u ustaškom pokretu.
Po dolasku u Madrid, Pavelic je umro od rana zadobijenih u atentatu. Nije mogao da bude operisan kako bi mu bila izvadjena oba metka iz tela, jer je vec bolovao od dijabetisa. Zbog Luburicevog bojkota Paveliceva sahrana je bila veoma bijedna, uz prisustvo porodice i veoma malog broja ustaša, medju kojima je bilo nekoliko ustaških sveštenika. Dok se nalazio na mrtvackom odru, u pocasnoj strazi negdašnjem poglavniku „Nezavisne drzave Hrvatske“ stajalo je nekoliko ustaša u uniformama, što se moglo vidjeti i u listu „Hrvatska“, kojega je svojevremeno osnovao licno Pavelic. Dakle, o atentatu na ustaškog vodju iz Drugog svetskog rata, Antu Pavelica, izvršenog 1957. godine u Argentini, vrlo malo se znalo.
Ono što se o tome pisalo, nije bilo tacno. Prave podatke o atentatu dao mi je licno pokojni Blagoje Jovovic, kada se u martu mjesecu 1999. godine vratio iz Crne Gore. Tamo je pre našeg susreta boravio, u januaru i februaru, prvi put posle 54 godine, od kada je emigrirao u Argentinu. Posjetio je rodni kraj i obavio Pomen svojim roditeljima, braci i sestrama. Po povratku iz zavicaja naglo se razboleo, imao je veliki izliv krvi, tako da je posle cetiri dana provedenih u bolnici, upravo 2. juna 1999. godine, prestalo da kuca njegovo viteško i junacko srce.
Umro je ravnogorac koji je davne 1957. godine, u blizini Buenos Airesa, pucao u najveceg ustaškog zlikovca i srbozdera Antu Pavelica. Ime Blagoja Jovovica ce ostati zapisano u slavnoj istoriji plemenitog i miroljubivog srpskog naroda. Koristeci priliku, jugoslovenska komunisticka štampa je ponovo objavila lazne vijesti da je atentat na Pavelica organizovala jugoslovenska komunisticka ambasada u Buenos Airesu. Potrebno je upamtiti i zapisati da to nije tacno, da je to velika laz. Pokojni Blagoje Jovovic sahranjen je u mestu Rosario, 300 kilometara daleko od Buenos Airesa, gde je poslednjih godina ziveo. Sahrani je prisustvovao veliki broj Srba, ali i Argentinaca, koji su ga veoma cenili.
Neka je pokojnom Blagoju laka crna zemlja i vjecan mu Pomen, i neka mu Gospod Bog podari rajsko naselje i pokoj njegovoj plemenitoj, junackoj i viteškoj duši. Slava mu.
