Putem iz pravca Prizrena kroz klisuru reke Bistrice stiže se do manastira Svetih arhangela, zadužbine Cara Dušana iz 1343. godine. Trenutno je ceo manastirski kompleks ograđen bodljikavom žicom i pod zaštitom je nemačkih vojnika iz sastava KFOR. Kroz istoriju manastira nas vodi naš domaćin Jeromonah German.
– Ova velika lavra sagrađena je u periodu između 1343-1352. godine. Manastir je u srednjem veku imao bratstvo od više stotina monaha, a u sklopu manastirskog kompleksa nalazila se velika crkva Svetih arhangela, manja crkva Svetog Nikole, prostrani manastirski konaci, biblioteka, bolnica, kao i manastirska trpezarija, sagrađena u obliku upisanog krsta. Kroz istoriju manastirski kompleks je pretrpeo mnoga rušenja. U drugoj polovini šesnćstog veka rušen je do temelja, da bi od kamena manastirske crkve Sinan Paša 1615. godine sagradio veliku džamiju u centru Prizrena. Nekoliko vekova u manastiru nije bilo monaha. Arheolozi su za sada iskopali samo jedan njegov deo. Obnova je počela 1995. godine i do sada je sagrađen samo jedan konak sa kapelom u kojoj se čuva deo moštiju vladike Nikolaja Velimirovića – rekao nam je Iguman German.
U manastiru danas živi bratstvo od osam monaha. Uloga crkve po rečima Igumana menjala se u zavisnosti od težine trenutka u kome se nalazio narod. U tom kontekstu Iguman nam navodi sledeći primer:
– U periodu posle bombardovanja, kada su sve veze sa centralnom Srbijom bile u prekidu, manastir je imao vezu sa radio amaterima i sa lokalnim telefonima u samom Prizrenu. LJudi su na taj način bili u kontaktu. U drugoj polovini 1999. godine u gradu je bilo oko 1.000 Srba, od preko 15.000 s početka godine i ta veza je bila od velike koristi – seća se Iguman.
Značajna je uloga monaha i u procesu povratka Srba u Sredačkoj Župi. Iguman redovno odlazi u Beograd i kontaktira sa članovima Koordinacionog centra za Kosovo i Metohiju. Kao rezultat njihovih aktivnosti, pa se u oktobru 2002. godine u Sredsku se vratilo osmoro Srba. Taj broj se danas povećava. Po mišljenju Igumana, povratak bi bio održiv ukoliko bi se ostvarila tri uslova.
– Međunarodna zajednica bi, shodno svojoj ulozi, morala biti poluga povratka. Srbija bi trebala dati veći doprinos, a najvažnija činjenica je da lokalno albansko stanovništvo iskreno, a ne samo deklarativno, prihvati i podrži proces povratka. Održiv povratak uslov je za stvaranje demokratskog društva na ovim prostorima i ne samo kosmetski – zaključuje Iguman German.
