Eparhija osječkopoljska i baranjska je jedna od pet eparhija Srpske pravoslavne crkve na području Republike Hrvatske, čiji je rad obnovljen 1991. godine na redovnom zasedanju Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve, održanom u Beogradu.
„U istoriji Osječkopoljska i baranjska eparhija poznata je pod nekoliko naziva: pečujska, sečujska, sigetska, mohačka, sečujskoosečka, mohačkosigetska, a dobijala je ime uglavnom po sedištu izvesnog njenog episkopa i po teritoriji koju je zahvatala. Osečkopoljska eparhija, u sastavu Slavonske eparhije, u doba Sofronija Jovanovića postala je osečkopoljski protoprezviterijat, sa 17 mesta, u kojima je bilo 802 doma i 19 sveštenika.
Po mnogim mestima u tom periodu podizane su crkve od cigle i kamena, crkvama su dati novi antiminsi, a postavljeni su i tutori koji su brinuli o hramovima, njihovim prihodima i potrebama. Uređivana su i ograđivana groblja. Vladika Sofronije obilazio je parohije i osvećivao nove i već ranije sagrađene crkve, koje još nisu bile tronosane. Uvek se potpisivao kao episkop pakračkoslavonski i osečki. Bilo je to zlatno doba Osečkopoljske eparhije, iako je bila u sastavu Slavonske eparhije, a period episkopa Sofronija bilo je doba velikog napretka i crkvenog života na ovim prostorima, te uređenja i podizanja duhovne kulture srpskog naroda.
Nakon smrti episkopa slavonskog Sofronija Jovanovića, Osečko polje i Osečkopoljska eparhija pripojeni su Arhidijecezi karlovačkoj u januaru 1758. godine. To je bilo vreme mitropolita Pavla Nenadovića, koji je bio odličan poznavalac prilika u Osečkopoljskoj eparhiji, jer je kao egzarh učestvovao u njenom pripajanju Karlovačkoj arhidijecezi 1733. godine. Ovom odlukom Osečkopoljska eparhija ostala je u sastavu Sremske arhidijeceze sve do 1991. godine.
Iz Osečkog polja, tom prilikom, izuzeta su mesta Čepinski Martinci, Poganovci i Budimci, koji su ostali u sastavu Slavonske eparhije. Za vreme redovnog majskog zasedanja Svetog arhijerejskog sabora 1991. godine trojica episkopa: sremski Vasilije, slavonski Lukijan i bački Irinej podnose Svetom arhijerejskom saboru zajednički predlog o vaspostavljanju Eparhije osečkopoljske i baranjske. 22. maja 1991. godine, Sveti arhijerejski sabor je doneo odluku o vaspostavljanju Osečkopoljske eparhije, čijoj teritoriji je dodata i Baranja.
U sastav vaspostavljene Eparhije osečkopoljske i baranjske ulaze: Arhijerejsko namesništvo vukovarsko i Arhijerejsko namesništvo osečko iz Eparhije sremske, Arhijerejsko namesništvo baranjsko iz Eparhije bačke, te parohije i crkvene opštine: Majar, Paučje, Bračevci, Bela Loza, Budimci, Poganovci i Valpovo iz Eparhije slavonske. Sutradan po vaspostavljanju Eparhije osečkopoljske i baranjske 23. maja 1991. godine, Sveti arhijerejski sabor je izabrao i prvog eparhijskog arhijereja za novu eparhiju. Izbor je pao na visokodostojnog arhimandrita Lukijana, nastojatelja manastira Bođani“, ispričao je Vlaović.
Vlaović je podsetio na to da je ustoličenje episkopa Lukijana obavljeno u hramu Svetog Velikomučenika Dimitrija u Dalju, uoči Preobraženja, 18. avgusta 1991. godine. Ovog događaja sećaju se i neki sveštenici koji su tada bili na ovim prostorima. Jedan od njih saopštio je zašto je ustoličenje bilo u Dalju.
„Sedište Eparhije trebalo bi biti u Osijeku. Međutim zbog ratnih dejstava na ovom području, privremeno sedište novoizabranog episkopa Lukijana biće u Patrijaršijskom dvoru u Dalju. Drugim rečima, naš episkop biće kao podstanar.“
Prema rečima Vlaovića ustoličenje episkopa Lukijana bilo je pod jakim obezbeđenjem jugoslovenske vojske i teritorijalne odbrane.
„Ubrzo je počeo i pravi rat i to užasan i strašan. Za sve ovo vreme episkop Lukijan nije mogao nikuda ići po Eparhiji kako bi se upoznao sa stanjem, kakav je sveštenički kadar, sastav i broj. Nije mogao sagledati stanje u crkvenim opštinama, jer je rat vladao na čitavom području poverene mu Eparhije“, dodao je Vlaović.
Nakon uspostavljanja Eparhije i imenovanja novog episkopa, Patrijaršijski dvor i postojeće patrijaršijsko imanje u Dalju dato je na korištenje i upravljanje Eparhiji osječkopoljskoj i baranjskoj.
„Patrijaršijsko imanje u Dalju, posle Agrarne reforme i nacionalizacije od strane države, sastojalo se od 50 hektara oranice i šume u ataru Kamarište preko Dunava, u Bačkoj, a dobijen je i jedan vinograd na Čvorkovcu u Daljskoj planini, površine 3 katastarska jutra. Imovina na teritoriji Bačke nije data na upravljanje vaspostavljenoj Eparhiji, već je i nadalje ostala pod kontrolom Patrijaršijskog upravnog odbora. Vaspostavljenjem Eparhije osečkopoljske i baranjske 1991. godine i dolaskom episkopa Lukijana, preduzeti su značajni radovi na sanaciji dvora, vraćanje prvobitnog izgleda i slave ovog istorijski značajnog zdanja. Patrijaršijski letnji dvorac služi kao rezidencija episkopa osječkopoljskog i baranjskog. Pored prostorija za stanovanje episkopa, tu su i kancelarije episkopa, sala za sednice i bratske sastanke sveštenika“, istakao je Vlaović.
Duhovni život Eparhije osječkopoljske i baranjske
Osječkopoljska i baranjska eparhija danas ima četiri arhijerejska namesništva: Baranjsko, Osječko, Vukovarsko i Borovsko. Eparhija ima samo jedan manastir, u Daljskoj planini, posvećen Uspenju Presvete Bogorodice. Na prostoru Eparhije trenutno radi 39 sveštenika, 4 đakona i 3 monaha. Veronauka se uči u svim osnovnim i srednjim školama gde učenici pohađaju nastavu po programima za nacionalne manjine.
Eparhijski sekretar protojerej-stavrofor Milovan Vlaović je rekao da je Eparhija osječkopoljska i baranjska jedna od najorganizovanijih eparhija, sa najvećim brojem sveštenika, crkvenih opština i vernika iako je teritorijalno najmanja.
„Po tome se razlikujemo od ostale četiri eparhije u Republici Hrvatskoj. Druge eparhije su u težoj poziciji od naše, jer imaju manje vernika i sveštenika. Život eparhije je organizovan prema Ustavu Srpske pravoslavne crkve, prema kojem se živi i vlada. Sveštenici su prema Ustavu crkve dužni da bogosluže, to je njihova prva i najvažnija dužnost a onda da ispunjavaju i sve ostale dužnosti koje im sleduju prema crkvenom zakonu. Možemo biti zadovoljni obnovom crkava i parohijskih domova na području naše eparhije, jer su u velikom broju obnovljeni. Trenutno su u izgradnji dve nove crkve na mestima gde ranije nisu postojale, u Borovu Naselju i Silašu a grade se i dve nove crkve u Baranji. U Čepinu imamo porušenu crkvu koja nije obnovljena i za koju se priprema projektna dokumentacija. Takođe, ima nekoliko sakralnih objekata koji su prepušteni zubu vremena i propadaju, tako da možemo reći da su neke crkve delimično, a neke u potpunosti obnovljene. Na prostoru Eparhije osječkopoljske i baranjske postoji 61 crkva i 47 parohija.
Što se tiče svešteničkog podmlatka, mogu reći da ne oskudevamo. Imamo dovoljan broj sveštenika, čiji je prosek godina 40. Zanimanje naših đaka za studij Bogoslovije je velik. Trenutno u Eparhiji imamo i jednu ženu, diplomiranu teologinju koja predaje veronauku. Sveštenički poziv je težak, mukotrpan i zahtevan ali ako se radi iz ljubavi onda je sve lakše. Kada sam ja studirao Bogosloviju, živeli smo u nekom drugom vremenu, kada je crkva bila na marginama društva i bilo je teško školovati se. Danas, crkva vodi jedan aktivan život, pa je lakše studirati a i država pomaže školovanje svešteničkog kadra.
Nažalost, odnos rođenih i umrlih na području Eparhije danas je nesrazmeran, pa je sve manje krštenja a sve više sahrana“, zaključio je Vlaović.
On je najavio da se imenovanje novog episkopa Eparhije osječkopoljske i baranjske očekuje u maju nakon zasedanja Svetog arhijerejskog sabora Srpske pravoslavne crkve u Beogradu. Trenutno Eparhijom administrira episkop bački Irinej, koji je na to mesto postavljen 26. maja 2017. godine nakon smrti epikopa Lukijana.
