Jedan od najvećih vojvođanskih industrijalaca đorđe – đoka Dunđerski nije izdržao pogrom koji je njegovu porodicu snašao posle Drugog svetskog rata. Umro je 1950. godine, bez ijednog metra imanja. Porodična kuća u Dunavskoj ulici u Novom Sadu je njegovoj porodici najpre oduzeta, pa vraćena. Supruga Olga Dunđerski je i pored toga morala da moli nove vlasti za penziju, jer je ostala bez ikakvih prihoda. U odgovoru ju je uprava vojvođanske prestonice „podsetila“ da ima dvoje dece „koji su dužni da je izdržavaju“. Pošto su i prihodi njenog sina Gedeona i kćeri Nadežde bili bedni, supruga predratnog veleposednika je bila prinuđena da rasprodaje porodičnu kuću, deo po deo.
– Moj deda đoka Dunđerski je osuđen 1944. godine kao saradnik okupatora, i pored toga što je pre rata bio dobrotvor svih konfesija u multinacionalnoj Vojvodini. Pomagao je crkve, Maticu srpsku, siromašne seljane, a za vreme rata i pokret otpora. O tome postoje i dokumenta. Svima su poznati novi vojvođanski „veleposednici“ koji su preko noći došli i do zemlje moje porodice. Oni su novcem sumnjivog porekla nakupovali i po 20.000 hektara zemlje, i danas se smatraju velikim prijateljima Srbije. Zadatak mi je da mojim porodicama vratim časno ime, a da mi, naslednici, sačuvamo ono što su Tanurdžići sticali decenijama, a Dunđerski čak vekovima – napominje za „Vesti“ Nikola Tanurdžić, jedan od naslednika đorđa Dunđerskog.
Hotel za taksistu
Još jedan potomak Dunđerskih, Lazar (30), danas je taksista u Novom Sadu. On potražuje hotel „Vojvodina“ (nekadašnja „Kraljica Marija“) u vojvođanskoj prestonici, a naslednik je i dvorca u čelarevu. U Srbobranu živi trgovac Dušan Dunđerski, koji sa ocem Milanom, penzionisanim osnivačem i direktorom novosadskog „Farmakoopa“, takođe prikuplja dokumentaciju o oduzetoj imovini Milanovog oca Georgija i njegovog oca Stevana Dunđerskog.
On kaže da je članove njegovih porodica, Tanurdžića i Dunđerskih pečat „narodnih neprijatelja“ pratio dotle da su im se zatvarala vrata čak i kada su pokušavali da nađu posao.
– U Novom Sadu se znalo čiji sam ja naslednik. Deca su mi u školi uzimala gumice i olovke, rugajući se kako će mi deda sve kupiti. To se obično završavalo tučnjavom, pa sam morao da pobegnem u srednju školu u Beograd. Ali, u tamošnjoj Ekonomskoj školi sam naleteo na profesorku Novosađanku. Kod nje sam morao da polažem ispit iz političke ekonomije nekoliko puta, iz knjižice koja nije imala više od 200 strana – seća se Nikola. Ipak, on tvrdi da mu je najteže danas, kada se približava rasplet oko oduzete imovine.
– Počeo sam da otkrivam mahinacije oko naše imovine, i ko se sve obogatio od nje, a ko nam se zbog toga smejao iza leđa. Među tim ljudima ima i javnih ličnosti, i političara – kaže on.
Stanar prodaje tuđe
Naslednici đorđa Dunđerskog potražuju i nekadašnji hotel „Sloboda“ u centru Novog Sada, koja se danas prodaje zajedno sa „stanarom“, Vojvođanskom bankom.
– Grčka, poljska i mađarska banka su potencijalni kupci, a ja sam obavestio njihova poslovodstva da ta zgrada ima naslednike, i da ćemo se zajedno sa oko 1.000 članova vojvođanskog udruženja starih vlasnika okupiti oko zgrade kada dođe do privatizacije, i sprečiti prodaju. Niko nam nije odgovorio, ali je prodaja banke prestala da se povlači po novinama – kaže Nikola Tanurdžić.
Nije ni čudo, jer je reč o jednom od najvećih potencijalnih bogataša u Srbiji. Još je bivši ministar za privatizaciju Aleksandar Vlahović procenio da celokupna imovina Dunđerskih vredi 920 miliona dolara, a da će se pet odsto prihoda od privatizacije izdvajati u fond za obeštećenje starih vlasnika. Sagovornik „Vesti“ računa – ukoliko se naslednicima ne vrati dobar deo imanja u naturi, da bi se došlo do sume koja bi pokrila samo naslednike najvećih vojvođanskih indsutrijalaca, Srbija bi morala da od privatizacije dobije 18 milijardi dolara.
– „Beočinska fabrika cementa“, koja je jedna od najprofitabilnijih fabrika, prodata je za samo 60 miliona današnjih evra, a dve šećerane su prodate za po tri evra – kaže Nikola i zaključuje da se na taj način fond za obeštećenje starih vlasnika nikada neće napuniti.
Dobrotvori
Dunđerski su u Vojvodini zapamćeni kao veliki dobrotvori. Gedeon je poklanjao zemlju crkvenoj opštini u Srbobranu, a osnovao je i „Prvi školski vrt u Srba“. NJegov sin Lazar Dunđerski je 1895. godine sazidao Srpsko narodno pozorište, a u Budimpešti osnovao Zavod za vaspitanje srpskih devojaka. Novcem je pomagao Maticu srpsku, Novosadsku trgovačku omladinu i druge nacionalne i humanitarne ustanove, a davao je i stipendije talentovanim srpskim muzičarima u Beču.
đorđe – đoka Dunđerski je u vreme velike nemaštine 1940. godine okupio vojvođanske industrijalce kako bi pomagali sirotinji, i sam odvojio pozamašan prilog. Iste godine, u vreme velike poplave u Novom Sadu, sve njegove fabrike su pritekle u pomoć stradalima.
