Prvi podaci o Bršadinu su iz 1279. godine kada se ovo mesto javlja pod mađarskim imenom Boršod. Kao i većina mesta u ovom kraju i Bršadin je nekoliko puta kompletno raseljen i to pre i posle Turaka.
Srbi su ovde došli sredinom 16. veka (iako ih je bilo i ranije) i to sa gornjih slivova reke Drine, Neretve, Pive i Tare, a potom i iz Baranje, Mačve i Crne Gore. Početkom 18. veka imao je 40 srpskih domova, a tada se ovde pominje i crkva „stara, drvena, oblepljena blatom, svod nov od dasaka, pokrivena rogozom, trpeza i umivaonica od drveta.“
Ovu staru crkvu osvetio je mitropolit Sofronije Podgoričanin 1710. godine, dok je 40 godina kasnije (01. januara 1750.) osvećena nova crkva od strane pakračkog episkopa Sofronija Jovanovića koja je posvećena svetom arhangelu Gavrilu. Pre sadašnjeg ikonostasa koji je 1903. godine izradio Marko Peroš iz Zagreba ovde se nalazio stari ikonostas nepoznatog autora.
U zvoniku koji je podignut 1834. godine nalaze se dva zvona kupljena nakon Drugog svetskog rata. Parohijski dok u Bršadinu izgrađen je polovinom 19. veka, a crkva je nekoliko puta u svojoj istoriji obnavljana.
Za vreme Drugog svetskog rata ovaj hram pretvoren je u rimokatolički, a mnogi Srbi nasilno su pokrštavani (pokrštavanjem je rukovodio katolički sveštenik P. Dobić). O događajima iz tog vremena (pokrštavanju i uklanjanju ikonostasa iz crkve) svedoči i ovo: „Ovim aktom (od 14. februara 1942, br 848/42) ovlašćuju se misionari da prigodom pouke u veri pristupe preuređenju grčko-istočne crkve u katoličku, tako da bude sposobna za katoličke obrede. U tu svrhu ikonostas se imade ukloniti, a za slučaj nemogućnosti ima se ispred ikonostasa postaviti provizorni oltar za služenje svete mise.“
Povodom ovih instrukcija uklonjen je ikonostas sa pravoslavne crkve u Bršadinu, navodi se u knjizi Zlodela i gresi, dr Dinka Davidova. Međutim, Srbi „prelaznici“ su zbog ovog slučaja uklanjanja ikonostasa protestovali, te je u Bršadin poslata jedna komisija iz Vukovara u kojoj su bili gvardijan Andrašec i veroučitelj Silvester Zubić, koji su konstatovali da je „temeljni okvir ikonostasa natruo“ i da je zbog toga morao biti uklonjen.
Na početku 20. veka Bršadin je imao 147 srpskih kuća, a pored Srba u ovom mestu bilo je još četiri mađarske i jedna jevrejska podorica.
Crkva u Erdutu
U Erdutu je u to vreme bilo 279 domaćinstava, a njih 80 bilo je pravoslavnih. Pored Srba u ovom mestu živeli su Hrvati, Mađari i Nemci.
Erdut je srednjovekovno naselje koje se pominje kao kaštel, grad. Erdutsko vlastelinstvo je kasnije upravljalo mnogobrojnim selima sve do Tenje i Čepina. Mađari i Srbi ovde su u tursko vreme služili na tvrđavi i bili su pod komandom srpskog kapetana u Vukovaru.
Stjepan Pavičić navodi da se Hrvati ovde naseljavaju tek nakon odlaska Turaka: „Tada su počeli u to selo ulaziti hrvatski doseljenici iz jedne i druge podravske struje, iz onih istih koje su nastanile i Aljmaš. I oni su donijeli ekavski govor u selo, u kojem su Srbi govorili jekavski. U toku 18. st. hrvatski su naseljenici u Erdutu bili nešto slabiji od srpskih, a tek su u 19. st. ojačali novim doseljavanjem, dok su Srbi za toga vremena prestali rasti.“
I ovde je postojala stara drvena crkva posvećena svetom arhangelu Gavrilu koju je osvetio vladika Maksim Gavrilović. Potom je 1764. godine izgrađen novi hram takođe posvećen svetom arhangelu Gavrilu. 
Crkvu i ikonostas je 1805. godine oslikao Jovan Isailović Mlađi. Međutim, ovaj hram su na pravoslavni Božić 1942. godine porušile ustaše, a ovom akcijom komandovao je katolički sveštenik Josip Astaloš (koji danas ima jednu ulicu u Dalju).
Materijalna šteta bila je gotovo pet miliona posleratnih dinara. Crkvu je na istim temeljima zajedno sa narodom ponovo podigao erdutski paroh, iguman Varnava Nikolić, a ona je osvećena od strane episkopa sremskog Makarija, 1971. godine.
Ni novi hram nije zaobišla tragična sudbina. On je naime, 25. jula 1991. godine miniran i granatiran kada su uništeni severni deo i krovište, a unutrašnjost hrama je demolirana.
Hram je obnovljen 2004. godine. Ikonostas koji se nalazi u hramu je iz šezdesetih godina prošlog veka, dok je parohijski dom sagrađen 1936. godine.
Hram u Bolmanu
Bolmanska crkva posvećena je svetim apostolima Petru i Pavlu. Sagrađena je na mestu gde je bila crkva od pletera, a 1777. osvetio je episkop budimski Sofronije Kirilović.
Ovaj hram koji je izgrađen u kasnobaroknom stilu i visok 8,5 metara, sa tornjem visine 14 metara u kojem se nalaze tri zvona, u dva navrata je rušen. Najpre tokom Drugog svetskog rata kad je uništen i barokni ikonostas, a zapaljena je i celokupna arhiva, da bi pedeset godina kasnije, 1992. godine ponovo stradao.
Obnovljen je godinu dana kasnije, a sadašnji ikonostas rezbaren je u lipovom drvetu, dok je ikonopisac bio Zoran Vojnović. U Bolmanu se nalaze dva parohijska doma, stari koji je kupljen 1839. godine, i novi koji je izgrađen i useljen 1990. godine.
Bolman je 1924. imao preko 1200 Srba. Prvi put se pominje u 14. veku pod imenom Obulma. Svojevremeno bio je u vlasništvu Petra od Abolme, a ime Bolman pominje se od turskog vremena kada ga naseljavaju pravoslavni Srbi.
29Izvori i literatura:
1. Protojerej – stavrofor Dušan Kolundžić, Prvi šematizam Eparhije osečkopoljske i baranjske, Eparhija osečkopoljska i baranjska i JP Službeni glasnik, Dalj – Beograd, 2009.
2. dr Dušan Lj. Kašić, Srpska naselja i crkve u sjevernoj Hrvatskoj i Slavoniji, Eparhijski upravni odbor, Zagreb, 2004.
3. dr Dinko Davidov, Zlodela i gresi, Eparhija sremska, Beograd, 1990.
The post Crkve u Bršadinu, Erdutu i Bolmanu appeared first on srbi hr.
