Ovo područje obiluje brojnim arheološkim lokalitetima, a u jednom od iskopavanja pronađena je i natpisna greda ukrašena prepletom i karakterističnim kukicama gde se pominje knez Mutimir i 895. godina.
U selu Zvjerincu 1889. godine osvećen je hram posvećen Svetom knezu Lazaru Kosovskom, sagrađen na mestu gde su i ranije stajale zgrade metoha manastira Krke.
Sa blagoslovom blaženopočivšeg episkopa dalmatinskog Stefana (Kneževića), počela je ova svetinja da se gradi 1874. godine i prvobitno je bila posvećena Svetim pravednim Joakimu i Ani, ali se njena gradnja veoma sporo odvijala, čitavih petnest godina. Razlog ovog odugovlačenja u izgradnji ogledao se u želji episkopa Stefana da hram posveti Svetom velikomučeniku Knezu Lazaru, jer se 1889. godine obeležavao jubilej- 500. godina od Kosovskog boja.
– Lazarica je zamišljena kao zavetna crkva. To je ono što opterećuje i samu crkvu i situaciju koja je stvorena oko nje. Tu se, na srećan način, na primeru Lazarice, podesila religiozna namera, religiozni motivi osnivača i politički koji nisu bili ništa manji nego njen duhovni značaj. U realizaciji te ideje najviše je učestvovao episkop Stefan Knežević. Način na koji je učinio da austrijskim vlastima predstavi izgradnju ove crkve, kao religioznu stvar koja se tiče nacionalne zajednice, u to vreme vrlo prominentne u austrougarskom društvu, započeo je tako što je postojala izrazita namera da se crkva posveti sv. Joakimu i Ani. Da li je tako bilo u samom početku ili je već kod samih ideologa rasla ideja da se posveti Svetom knezu Lazaru, biće sasvim jasno kada se crkva osveti i završi – priča o nastanku manastira Lazarica Branko Čolović.
Komemorisanje Kosovske bitke u austrijskom carstvu
Crkva je osvećena 1889. godine u čast petstote godišnjice Kosovske bitke i time je udaren tempo čitavoj nacionalnoj ideologiji Srba u Dalmaciji.
– Dakle, crkva koja će u austrijskom carstvu komemorisati svete kosovske mučenike, a posebno glavnog protagonistu bitke i srpske istorije toga vremena, Svetog kneza Lazara kojeg je crkva kanonizovala iz prostog razloga što je smatrala da je njegova žrtva istinska paradigma za ono što čini nacionalni etos. Ostalo je zabeleženo u „Srpskom listu“ da je prilikom osvećenja hrama bilo prisutno 7.000 vernika. Premda nastaje krajem devetnaestog veka ona baštini sve elemente arhiktekture koji su bili svojstveni i ostalim spomenicima, pogotovo u gradskim crkvama, Skradinu, Benkovcu, Kninu i ostalim mestima širom kontinentalne Dalmacije – nastavlja Čolović.
Relativno raskošan ikonostas porudžbina je nastala 1902. godine, kada je Konstantin Petrović, trgovac iz Zemuna, nastanjen u Gracu dao izraditi ikone koje je slikao izvesni majstor Toša. Iz približno istog perioda su i velike slike rađene tehnikom ulja na platnu Vaznesenje i Preobraženje Hristovo, nastale u radionici Nikole Ivkovića u Novom Sadu, 1908. godine. Ova svetinja darivana je od mnogih dobronamernih ljudi. Nikodim Milaš je darivao hram velikom ikonom Svetoga kneza Lazara, dok su bogati trgovci Srbi i Hrvati darivali ovaj hram polijelejima, ikonama i krstovima.
Blagoslovom blaženopočivšeg episkopa dalmatinskog Irineja (Đorđevića), umesto prvobitnog zvonika preslice 1935. godine sagrađen je novi zvonik koji osvetio blaženopočivši patrijarh srpski Varnava (Rosić), uz učešće episkopa ohridsko-bitoljskog Nikolaja (Velimirovića), gornjokarlovačkog Maksimilijana (Hajdina), zahumsko-hercegovačkog Tihona (Radovanovića), episkopa dalmatinskog Irineja (Đorđevića), vikarnog episkopa sremskog Save (Trlajića) i oko sedamdest sveštenika.
Godine 1940. crkva Lazarica je proglašena manastirom i metohom manastira Krke, zavetnim hramom i nazvana je Sveta Lazarica.
Rad episkopa Stefana Kneževića
Ličnost Stefana Kneževića, znamenitog dalmatinskog episkopa, obeležila je drugu polovinu devetnaestog veka. Ovaj neumorni pregalac u vinogradu Gospodnjem ostavio je neizbrisiv pečat na pravoslavnom duhovnom tkivu dalmatinskih Srba, čiji je pastir bio gotovo pedeset godina.
– Episkop Stefan Knežević obeležio je čitavu drugu polovinu 19. veka. Kada pričamo o episkopu Stefanu, morate imati u vidu dvojakost njegove pojave, sa jedne strane bio je episkop, verska ličnost sa određenim obavezama i pravima unutar onoga što mu kanoni zadaju, i sa druge strane bio je član Carevinskog veća u Beču, neko do čije se reči, položaja i dela držalo. Dakle, državnom okviru duguje politički status, a po crkvenom stavu unutar Karlovačke mitropolije duguje svoj verski status. U toj dvojakosti protekla je njegova aktivnost. I pored toga, njegova pravovernost, verska i nacionalna, nikada nije dolazila u pitanje. Sredstva je ulagao u obrazovanje mladih, u školovanje. Za njegove vladavine osnivaju se i učvršćuju ustanove- konzistorija, kaptol, a bogoslovska škola prelazi u Bogoslovski zavod u Zadru. Njegov humanitarni rad, uz sve to bio je nemerljiv. Podstakao je obrazovanje ženske omladine, podigao je preko dvadeset crkava iznova, obnavljao i podizao kapele. Srbi su, u njegovo doba, sakralizovali prostor pravoslavlja. To je najkraće što se o episkopu Stefanu može reći – kaže Branko Čolović.
U Drugom svetskom ratu, manastir Lazarica bio je oštećen i izložen propadanju, a obnovljen je tek 1964. – 1965. godine. Obnovljeni manastir ponovo je stradao u zemljotresu 1970. godine. Usledila je ponovna obnova, tako da je na Vidovdan 1973. godine svečano osvećen. Vreme blaženopočivšeg episkopa Stefana (Boce) (1959- 1978) ostaće upamćeno po obnavljanju proslave Vidovdana na Dalmatinskom Kosovu. Ovu tradiciju okupljanja kod manastira Lazarice nastavio je tadašnji episkop dalmatinski Nikolaj (Mrđa) (1979 – 1991).
Kosovski mit živi i u Dalmaciji
Od osnivanja, Sveta Lazarica je mesto saborovanja dalmatinskih Srba, a odlukom episkopa dalmatinskog Gospodina Fotija ponovo je oživotvoren akt blaženopočivšeg episkopa Irineja Đorđevića iz 1940. godine, kojim je Sveta Lazarica proglašena zavetnim hramom i manastirom.
Godine 1991. na tron episkopa dalmatinskih dolazi episkop Longin (Krčo), koji je već 8. novembra 1992. godine formirao Crkveni odbor za obnovu manastira Lazarice. Sve što se uspelo obnoviti, devastirano je u poslednjem ratu 1995. godine, manastir je pretrpeo manja oštećenja u unutrašnjosti. Dolaskom Preosvećenog episkopa dalmatinskog Fotija 1999. godine, počela je obnova ratom opustošene Eparhije dalmatinske, tako da je u više navrata započinjana obnova manastira Lazarice. U 2008. godini, odvijali su se radovi na uređenju konaka, porte, spoljnih delova konaka. Dograđeno je i pet kelija za život monaha. Na Vidovdan 2008. godine manastir Lazarica konačno je oživeo jer je dobio nastojatelja u liku jeromonaha Simona (Kuzmanovića), sabrata manastira Krke.
Da je kosovski mit još uvek živ, nedvosmisleno pokazuje manastir Sveta Lazarica, smeštena na dalmatinskom Kosovu, posvećena Svetom knezu Lazaru i mučenicima kosovskim jer u vreme njene izgradnje, krajem 19. veka, Kosovo je bilo izvan Srbije, tako da je najznačajniji mit srpskog naroda oživotvoravan na samim rubovima njegovog biološkog tkiva, ovaj put u Dalmaciji.
Vidovdanske duhovne svečanosti i dalje oko Svete Lazarice okupljaju pravoslavne Srbe sa svih strana sveta, a ovo sveto mesto i dalje će ostati ono što je bilo i u prošlosti – mesto duhovnog okupljanja i nacionalni svetionik čija nas svetlost okuplja i u najtamnijim noćima našeg nacionalnog postojanja. Zbog toga je Sveta Lazarica kamen međaš našeg postojanja i duhovni bedem pred iskušenjem vremena koje dolazi.
The post Manastir Lazarica na Dalmatinskom Kosovu appeared first on srbi hr.
