Ne smem ni zamisliti šta bi se sve moglo dogoditi i događati hrišćanskim vernicima, sveštenicima i svim Srbima na Kosovu i Metohiji ako se međunarodni faktori, nedovoljno promišljeno, ignorišući međunarodno pravo, opredele za samostalnost južne srpske pokrajine, dela svete srpske zemlje u kojem se, kao retko gde u svetu, prepliće čovekovo nacionalno i versko biće, međusobno se pomažući u borbi za samoodržanje – kaže u ekskluzivnom razogovoru za „Vesti“ vladika Krištof, arhiepiskop praški, mitropolit čeških zemalja i Slovačke, i ističe da se ne sme dozovliti da oni koji ubijaju i proteruju Srbe i hrišćane dobiju samostalnu državu.
Sa primetnom napetošću vladika osluškuje kazivanja i događanja u finišu rasprava o konačnom rešenju statusa Kosova i Metohije.
– Kažite mi da li ima ijedna hrišćanska zemlja u svetu u kojoj vojnici međunarodnih snaga moraju da „sprovode“ vernike i sveštenike u crkve na bogoslužbu gde, samo zahvaljujući oklopnicima, uspevaju da zadovolje svoje duhovne potrebe i svoje ljudsko pravo koje je zapisano u svim ustavnim dokumentima Evrope i sveta u kojima je zagarantovana sloboda vere i veroispovesti. Na Kosovu i Metohiji tu „slobodu“ obezbeđuju vojnici mirovnih snaga, hvala im na tome, ali oni bi otišli gotovo u isto vreme kada se i ako se prizna od strane kosovskih Albanaca tražena nezavisnost. Zar će svet na sve to što bi, u takvom slučaju, hrišćane na Kosovu i Metohiji realno moglo da snađe mogao da mirno gleda, zabadajući glavu u pesak – pita se arhiepiskop Krištof.
Srbija dečačka ljubav
O srpskom narodu i crkvi govorite s neskrivenom ljubavlju.
– Ta ljubav traje od ranog detinjstva. Moj otac je bio poznati češki etnograf i folklorista, doktor filozofije, koji je veliki deo svog naučnog stvaralaštva posvetio Srbiji, Srbima i njihovim običajima. Kao osnovca vodio me je na istraživačka putovanja po Srbiji. I danas pamtim lepote Beograda, grada sa mnogo reka koji mi je svojom belinom i srdačnim ljudima ušao u dečačko srce, kao i cela Srbija koju sam sa ocem prokrstario. Tu moju privrženost Srbiji još više je osnažio Branko Cisar, beogradski profesor, poreklom čeh, svojim kazivanjima o Srbiji i njenom narodu. Srbe sam zavoleo i družeći se sa srpskim studentima tokom teoloških studija na znanim pravoslavnim, teološkim univerzitetima.
Posećivali ste Kosovo u najtežim trenucima, u vreme bombaškog razaranja, u vreme terorističkih akcija takozvane OVK Kosova, da bi ohrabrili braću po veri.
– Novinarima sam po povratku u Prag prenosio svoje sumorne utiske i apele za solidarnost sa ugroženim Srbima. Ovde smo širokoj javnosti prezentirali i izložbu „Razapeto Kosovo“ koja je obišla svet. Prenosio sam svoje divljenje hrabrom srpsko-pravoslavnom sveštenstvu, na čelu sa arhiepiskopom Artemijem, bez čije bi se zaštite i ohrabrenja, od tada do sada, verovatno gotovo svo srpsko, nezaštićeno stanovništvo iselilo i ostavilo prostor graditeljima etnički čistog Kosova. To su istinski mučenici.
Svi Srbi, pravoslavni hrišćani i oni koji to nisu, na Kosovu i Metohiji su mučenici.
čujem da su oko srpskih manastira naša sabraća počela da zidaju visoke zidove da bi ih odbranila od nasilnika i nasilja. To su, po meni, barikade hrišćanstva na kojima srpsko pravoslavlje ne sme ostati samo i usamljeno, inače ih nikakvi zidovi, ma koliko bili visoki, ne bi mogli odbraniti.
U Pragu će 7. i 8. decembra na Vašu inicijativu biti održan skup „Pravoslavno jedinstvo“ sa koga će biti upućen apel podrške kosovskometohijskim hrišćanima u njihovoj borbi za osnovna ljudska i nacionalna prava i slobodu vere.
– Na skup sam pozvao i predstavnike drugih hrišćanskih crkava, pa sam siguran da će podrška za koju se zalažemo mi kao pravoslavci doći i sa njihove strane, jer u tom delu Evrope nije ugroženo samo srpsko pravoslavlje, već hrišćanstvo uopšte. Hrišćanski svet, a ne samo pravoslavni, zato treba da pomogne pravoslavnim hrišćanima u Srbiji, posebno na Kosovu.
Gorazd kao uzor
Ko je osnivač crkve češkog pravosalvlja?
– Moj verski i moralni uzor je jedan od mojih prethodnika, koji je osnivač crkve češkog pravoslavlja. To je arhiepiskop Gorazd, novomučenik kojeg je Gestapo nakon dugog mučenja osudio na smrt i zajedno sa njegovim najbližim saradnicima, praškim pravoslavnim sveštenicima, 1942. godine likvidirao. Do ove likvidacije je došlo nakon što su se pod krovom praškog katedralnog pravoslavnog hrama ćirila i Metodija pred progonom nacističke tajne policije sklonili atentatori na trećeg čoveka Rajha Hajdriha, Hitlerovog protektora u zemlji koju je na svom osvajačkom putu Hitler prvu okupirao.
Kako ocenjujete odnose između Pravoslavne crkve čeških zemalja i Slovačke i Srpske pravoslavne crkve?
– Naši odnosi, kako istorijski tako i savremeni, su veoma dobri. Pominjemo li korene iz kojih su ti odnosi iznikli, ne možemo se ne setiti perioda iz doba Habzburške monarhije u kojem obe crkve imaju zajedničku istoriju. Na celoj teritoriji „crno-žute“ monarhije jedina pravoslavna crkva koja je u to doba bila odobrena bila je Srpska pravoslavna crkva. Po raspadu monarhije i nicanja samostalne čehoslovačke federalne države, tadašnji naši pravoslavci i sveštenici obratili su se Beogradu, Srpskoj pravoslavnoj crkvi s molbom za priznavanje samostalnosti i posvećivanje, odnosno rukopoloženje našeg biskupa, odnosno episkopa. Zbor episkopa 1921. godine posvetio je kasnijeg novomučenika Gorazda za crkvenog čelnika, kojeg je kanonizovala Srpska pravoslavna crkva pre nego naša. Dobre odnose ovih crkava potvrđuje i prisustvo velikodostojnika srpskog porekla u češkoj i slovačkoj pravoslavnoj crkvi kao što je vladika Simeun arhiepiskop olomoucko-brnjenski i dva pravoslavna sveštenika oko kojih se okupljaju srpsko-pravoslavni vernici tog dela ove zemlje.
Koliko takvim odnosima doprinose srpsko-pravoslavni vernici koji žive u dijaspori, na prostoru češke i Slovačke Republike?
– Srpski pravoslavci su veoma skromni ljudi. Retko se ovde angažuju u politici. Odnos prema tradiciji pravoslavnih vernika malo je narušen bivšim režimima u obe zemlje. Srpski vernici ne idu masovno na bogoslužbe, ali su duboko verujući svet, u to sam se, u nizu prilika i kontakata sa vašim ljudima koji ovde žive, mogao lično uveriti.
Lična karta
Arhiepiskop Krištof rođen je pre 53 godine u Pragu. Svoje teološko obrazovanje počeo je sticati na Husovom bogoslovskom fakultetu u svom rodnom gradu. Po okončanju teoloških studija bio je 1974. godine proizveden u sveštenika. Studirao je na Bogoslovskom fakultetu u Prešovu, a 1980. je postao slušalac Moskovske duhovne akademije, koju je uspešno završio.
Nakon kraćeg službovanja u katedralnom hramu Pragu 1982. godine ga je vođstvo pravoslavne crkve poslalo na višegodišnje studije u Grčku, gde je završio Filozofski fakultet Atinskog univerziteta, a na istom univerzitetu teološkog fakulteta je doktorirao i postao prvi čeh na ovoj uglednoj grčkoj visokoškolskoj instituciji promovisan za doktora nauka. četvorogodišnji život u manastiru Zoodoćopigi kod Atine mu je otvorio put u svet pravoslavnog monaštva. Godine 1985. je preveden u monaški red, uzimajući monaško ime Hristifora (Krištofa) Rimana iz šestog stoleća. Iguman je od 1986. godine, a arhimandrit je postao godinu kasnije. Na sadašnji, čelni položaj u pravoslavnoj crkvi dve zemlje arhiepiskop Krištof izabran je u martu, a inaugurisan u junu ove godine.
Kako gledate na težnje dela crnogorskog sveštenstva i pre, a posebno nakon osamostaljenja Crne Gore, da formiraju vlastitu autokefalnu crkvu.
– Državna samostalnost je izraz opredeljenja crnogorskog naroda. Crkva, međutim, mora ostati jedinstvena!
Da li se takvo Vaše mišljenje odnosi i na težnje makedonskih crkvenih velikodostojnika da se otcepe os Srpske pravoslavne crkve?
– Naravno, i o tome mislim isto! Tragični građanski rat na Balkanu nije bio verski, ali se u njemu nisu sukobljavali Makedonci sa Srbima, Srbi sa Makedoncima, ovi sa Crnogorcima, dakle narodi koji ispovedaju istu pravoslavnu veru. I to nešto znači i nešto objašnjava.
Crkva ne mora i ne treba da sledi nacionalna osamostaljenja i državna otcepljenja, a dobar primer za to su češka i Slovačka.
– Da, da, to svakako napišite. Navedite, baš zbog toga, celu moju crkvenu titulu – vladika Krištof, arhibiskup praški, mitropolit čeških zemalja i Slovačke!
(U vreme razgovora za „Vesti“ vladiku je pozvao predsednik Slovačke Republike Ivan Gašparovič, da bi se dogovorili o crkveno-svetovnim aktivnostima pred najveće praznike).
Kojem se kalendaru priklanjate, s obzirom da ste čelnik crkve koja vuče korene iz SPC-a, gde se poštuje julijanski kalendar, moskovski ste đak čija crkva takođe meri vreme po starom kalendaru, a studirali ste teologiju u Grčkoj, koja je prihvatila gregorijanski?
– Odlučno i bez dileme sam za julijanski kalendar. Ovo zbog toga što taj kalendar izražava identitet pravoslavlja. Na njemu su zasnovane pravoslavne misije. Gregorijanski kalendar je svetski, svetovni, obični i državnički. Takav kalendar poštuje i dalje će poštovati pravoslavna crkva ove dve srednjoevropske zemlje.
Kako objašnjavate sve vidljivije snaženje češko-slovačke pravoslavne crkve koja je kap u moru u kojem dominira katoličko, odnosno zapadno hrišćanstvo?
– Ta kap, kako ste pravoslavlje u češkoj Republici i Slovačkoj nazvali, neprekidno dokazuje svoju snagu i pravednost. Inače bi se u to more već odavno utopila!
