U odnosu na druge gradove antičke Grčke, društveni slojevi u Sparti bili su znatno drugačiji. Jednostavan način života, politička stabilnost, strog obrazovni sistem i „proizvodnja“ najboljih ratnika doveli su do toga da u Sparti nisu postojali slojevi sveštenika, plemića, trgovaca ili zemljoradnika kao u ostatku helenističkog sveta.
Umesto toga, u ovom gradu-državi postajala su tri osnovna društvena sloja – Spartanci tzv. homiji ili muški punopravni građani; Perijeci tj. ljudi koji su živeli u okolini Sparte, imali određeni stepen autonomije, ali su im bila uskraćena građanska prava i sloj helota – robova koji za razliku od ostatka Grčke nisu mogli da budu privatni već su pripadali isključivo državi.
Procentualno, heloti su u Sparti bili najmnogobrojniji sloj. Nadmašivali su broj Homija, otprilike dvadeset puta. Živeli su na imanjima Homija, radili uglavnom teške poljoprivredne poslove i davali polovinu svojih proizvoda državi. Imali su pravo da osnuju porodicu, ali i obavezu da služe u spartanskoj vojsci kao lako naoružani vojnici ili kao vojne sluge.
Gledali ste „300“? Persijanci su se nakon Termopilske bitke STRAŠNO OSVETILI hrabrim Grcima
Robovi su živeli izuzetno teško. Sa druge strane, Spartanci su imali stalni strah od njihove pobune i zato su uvek u državi držali veliki broj vojnika spremnih da bilo koji znak ustanka krvavo uguše.
Međutim, postojao je jedan način kontrole helota. Bio je neverovatno surov. Zvao se Kripteja i do danas spada u jedan od najkontrovezrnijih običaja antičke Sparte.
Jeziva kontrola i stalni strah
Prema Aristotelu, Kripteju je osnovao Likurg, legendarni spartanski kralj i zakonodavac. Ona se sastojala od godišnje „objave rata“ helotima, ali je u praksi bila mnogo gora od neke „obične borbe“.
Naime, u tom periodu bi mladi Spartanci, stari oko 18 godina, ostavljani naoružani samo malim noževima ili čak i goloruki u predelima gde su živeli robovi. Njihova obaveza je bila da nađu i da ubiju najopasnije i najsnažnije helote. Tek onda se smatralo da su stekli pravo borbeno iskustvo.
TAKO JEDNOSTAVNO, A GENIJALNO: Evo zašto u Sparti NIJE BILO KORUPCIJE
Kako bi postali što slavljeniji borci trebalo je da pronađu što snažnijeg roba dok bi se ubistvo slabijeg ili žene i deteta smatralo velikom sramotom.
Kripteja je zapravo bila legalizovano ubijanje helota kako bi im se broj držao pod kontrolom i kako bi se onim preživelim uterao strah u kosti.
Ne postoje verodostojni podaci da li se Kripteja obavljala baš svake godine, a njena priroda i dalje je predmet debata. Istoričari naklonjeni Sparti čak odbacuju postojanje ovog običaja i navode da je reč bila pre o treningu mladih Spartanaca nego o nekoj vrsti „tajne policije Sparte“ i organizovanom ubijanju robova.
