NOVAC SRBIJE OD SREDNJEG VEKA DO DANAS

Lik Stevana Mokranjca, klasika srpske muzike, zaslužnog za uvođenje srpskog nacionalnog duha u umetničku muziku, ovenčao je novčanicu od 50 dinara.

Mokranjac se rodio 9. januara 1856. godine u Negotinu. Po završetku gimnazije, u Beogradu, upisao je studije na prirodno-matematičkom odseku Filozofskog fakulteta. Ubrzo je uvideo da to nije ono što želi, pa je 1879. godine upisao studije muzike u Minhenu.

Studije privremeno prekida 1883. godine, ali ih već sledeće godine nastavlja u Rimu, a 1885. prelazi u Lajpcig.
Po završetku studija na Konzervatorijumu u Lajpcigu 1887, postaje dirigent Beogradskog pevačkog društva. Svaka koncertna turneja bila je svojevrsna diplomatska misija u ime kulture Srbije.

Gostovali su u Solunu, Budimpešti, Sofiji, Petrogradu, Carigradu, Moskvi, Kijevu, Berlinu, Drezdenu, Lajpcigu…
Radio je i kao nastavnik muzike u Prvoj beogradskoj gimnaziji, a osnovanjem prve muzičke škole u Beogradu 1899. godine postavio je temelje muzičkog školstva u Srbiji. On je osnivač i Prvog gudačkog orkestra.
Godine 1906. izabran je za dopisnog člana Srpske kraljevske akademije, a pet godina kasnije za dopisnog člana Francuske akademije umetnosti. Umro je 28. septembra 1914. godine u Skoplju. Vrhunac u njegovom stvaralaštvu predstavljaju crkvene kompozicije. I kao vernik i kao muzičar, Mokranjac je celog života bio posvećen crkvenom pojanju.

Pogreb u Sićevu

Važni događaji u stvaralaštvu Nadežde Petrović su Prva jugoslovenska umetnička izložba 1904. godine, na kojoj izlaže samo jednu sliku „Žetva“, osnivanje Društva srpskih umetnika „Lada“ i Prve jugoslovenske umetničke kolonije u selu Sićevu 1905. godine.
Odatle potiče njeno izuzetno delo „Pogreb u Sićevu“, sada izloženo u Muzeju savremene umetnosti u Beogradu.

Za svoje učenike u Bogosloviji Svetog Save u Beogradu priredio je pojački zbornik „Osmoglasnik“, prvi notama štampan udžbenik, objavljen 1908. godine.
Horsku crkvenu muziku pisao je od studentskih dana, do kraja života. NJegova „Liturgija Sv. Jovana Zlatoustog“, iz koje se naročito izdvajaju „Herumivska“ pesma i „Tebe pojem“, jedno je od najpoznatijih dela srpske muzike.
Nadežda Petrović je najznačajniji srpski umetnik s početka 20. veka. NJen lik je na novčanici od 200 dinara. Bila je srčani borac za prava čoveka, veliki humanista i požrtvovani patriota, a njeno slikarstvo spaja njena osnovna opredeljenja – moderni izraz i ideju umetnosti u službi naroda.

„Rukoveti“

Horske kompozicije „Primorski napjevi“ i „Rukoveti“, zasnovane na folklornim motivima iz različitih krajeva Srbije, Bosne, Makedonije, Bugarske najpoznatija su Mokranjčeva dela u oblasti svetovne muzike. „Rukoveti“ su stvarane u rasponu od 1883. do 1909 godine.

Rođena je u čačku 12. oktobra 1873. godine, a 1884. sa porodicom je došla u Beograd, gde je 1891. završila je Višu žensku školu. Godinu dana kasnije polaže ispit za nastavnicu crtanja i postaje učenica u ateljeu đorđa Krstića.
Odlazak u Minhen 1898. godine na dalje školovanje bio je od odlučujućeg značaja za njeno likovno stvaralaštvo. Iz minhenskog perioda poznate su njene slike „Bavaracđ, „Bavarac sa šeširom“, „Vodenica“, „Borova šuma“.
Već 1900. godine u Beogradu je imala prvu samostalnu izložbu i time počinje njen srbijanski period.

Treći, pariski period, ima za središte Bulonjsku šumu i Bogorodičinu crkvu (Notr Dam).
Kao dobrovoljna bolničarka u valjevskoj Prvoj rezervnoj bolnici umrla je 3. aprila 1915. godine od tifusa. Do njene retrospektivne izložbe 1938. godine smatrali su je impresionistom zbog njene pariske faze, ali je kasnije najčešće označavana kao ekspresionista.