ISTORIJSKI IZVOR BRISELSKOG SPORAZUMA ili ANEKSIJA BiH 1909. I PRIZNANJE TZV. REPUBLIKE KOSOVO 2013. GODINE
Nedeljnik je zamolio nekoliko najvažnijih ljudi srpske crkve da
napišu autorki tekst o poslednjim dešavanjima u SPC i njihovom viđenju sukoba
crkve i države oko Kosova. Istorijsku paralelu za
Nedeljnik je napisao protojerej-stavrofor dr Velibor Džomić
često se, tokom poslednjih meseci, godina i decenije, s raznih nivoa i adresa
otvaralo pitanje zahteva Vladi Srbije da de facto ili de iure prizna
nezavisnost takozvane Republike Kosovo. U tim raspravama su iznošeni različiti
argumenti, a čitav proces je, kao i svaki sličan u istoriji, praćen različitim
ulogama i ultimatumima velikih sila ili, kako je danas odomaćeno, takozvane
međunarodne zajednice.
Nedavno je u jednoj novinskoj raspravi posebno analiziran ultimatum
Austrougarske Kraljevini Srbiji od 1914. i upoređivan sa zahtevima Nemačke
Republici Srbiji 2013. godine. Nakon potpisivanja i prihvatanja Prvog sporazuma
o principima koji regulišu normalizaciju odnosa između Vlade Republike Srbije i
takozvane Vlade Republike Kosovo ili, kolokvijalno – Briselskog sporazuma, mora
se reći da postoji jedan, mnogo interesantniji i za ovo vreme i prilike na
međunarodnom i unutrašnjem planu uporediviji primer kad je u pitanju današnja
Srbija i njen odnos prema kosovsko-metohijskom pitanju. Reč je austrougarskoj
aneksiji Bosne i Hercegovine od 1908. i odnosu Kraljevine Srbije prema tom činu.
Podsećanja radi, Austrougarska je 5. oktobra 1908. proglasila aneksiju Bosne i
Hercegovine i de iure je pripojila sebi. Na Berlinskom kongresu 1878. godine,
dakle trideset godina pre aneksije, propisano je da će dve provincije Bosnu i
Hercegovinu okupirati Austrougarska, koja će njima upravljati. Pošto Vlada
Austrougarske ne želi da preuzme upravu u Novopazarskom sandžaku, koji se
nalazi između Srbije i Crne Gore u pravcu jugoistoka do Mitrovice, u njemu će
ostati otomanska uprava; ipak, da bi se obezbedilo održavanje novog političkog
stanja, kao i sloboda i bezbednost saobraćaja, Austrougarskoj se ostavlja pravo
da drži tu garnizone i da ima vojne i trgovačke puteve na čitavom prostoru ovog
dela starog vilajeta Bosne. U tom smislu, Austrougarska i Turska će se
sporazumeti o pojedinostima. Nesporno, dve tadašnje turske provincije, Bosna i
Hercegovina, de iure su ostale u sastavu Turske, a de facto pod vlašću
Austrougarske. Međusobni odnosi između Austrougarske i Turske su nakon
Berlinskog kongresa regulisani kroz više protokola i konvencija.
Car Franjo Josif je proklamacijom od 5. oktobra 1908. naveo da je aneksiju
izvršio kako bi stanovništvu Bosne i Hercegovine u punoj meri bila priznata i
garantovana građanska prava. Pored slobode ličnosti i veroispovesti, poštovanja
neprikosnovenosti imovine, morala i običaja, prava domaćinstva i slobode
štampe… neophodno je da se stave pod izričitu zakonsku zaštitu nezavisnost
pravosuđa i prava na podnošenje peticija, kao i na okupljanje i udruživanje….
Vlada Kraljevine Srbije pod predsedništvom Petra Velimirovića je 7. oktobra
1908. godine uputila Beču protestnu notu kojom je tražila povratak na stanje
pre aneksije, odnosno na poštovanje čl. 25. Berlinskog ugovora. Već 24. oktobra
1908. Srbija i Crna Gora su zbog aneksione krize sklopile tajni ugovor kojim je
predviđena čak i vojna saradnja radi zajedničke odbrane srpskih nacionalnih
interesa.
U Srbiji je nakon aneksije izvršena mobilizacija, narodno nezadovoljstvo je
kuljalo sa svake strane, organizovani su protesti, štampa je bila prepuna
nacionalnih tekstova, antiaustrougarska propaganda je doživela vrhunac, a
srpski rodoljubi su oformili Srpsku narodnu odbranu kao nacionalnu organizaciju
koja je imala zadatak da pomogne okupiranom srpskom narodu u Bosni i
Hercegovini. I u Crnoj Gori i u Bosni i u Hercegovini bila je identična
situacija. Vlada Kraljevine Srbije je podržavala te aktivnosti i jasno
artikulisala narodni stav.
I sve je to trajalo do 31. marta 1909, kad je Vlada Kraljevine Srbije pod
predsedništvom Stojana Novakovića, inače osnivača tadašnje Srpske napredne
stranke, promenila dotadašnju politiku, krenula putem nacionalne izdaje i
napravila čin dostojan prezrenja – priznala je, mimo svog naroda, austrougarsku
aneksiju Bosne i Hercegovine!
Prema relevantnim istorijskim izvorima, notu o priznanju, koja je Carskoj i
kraljevskoj vladi Austrougarske uručena preko srpskog poslanika u Beču 31.
marta 1909, sačinili su i napisali predstavnici Britanije, Francuske, Italije i
Rusije, a Srbija je prihvatila kao svoju. Isti je slučaj i s Prvim sporazumom
koji je sačinila Ketrin Ešton 19. aprila 2013. godine. U noti Vlade Kraljevine
Srbije od 1909. navedeno je:
Srbija priznaje da nije bila povređena u svojim pravima svršenim činom koji je
stvoren u Bosni i Hercegovini i da će se, prema tome, saobraziti onakvoj odluci
kakve sile budu donele u pogledu čl. 25. Berlinskog ugovora. Odazivajući se
savetima velikih sila, Srbija se angažuje, još odsad, da će napustiti držanje
protestvovanja i opozicije, koje je zauzimala prema aneksiji, od prošle jeseni,
i angažuje se, sem toga, da će promeniti pravac svoje sadašnje politike prema
Austrougarskoj, te ubuduće održavati s njom odnose dobrog susedstva. Prema tim
izjavama, a verujući u miroljubive namere Austrougarske, Srbija će povratiti
svoju vojsku u stanje u kome se nalazila u proleće 1908. godine u pogledu njene
organizacije, dislokacije i brojnog stanja. Ona će razoružati i raspustiti
dobrovoljce i čete, i sprečiće obrazovanje novih neregularnih jedinica na
svojem zemljištu.
Neverovatna je istorijska podudarnost događaja od 31. marta 1909. i 22. aprila
2013. godine. Evo samo nekoliko paralela: 1909 – prekršen Berlinski ugovor, a
2013. – prekršena Rezolucija br. 1244 Ujedinjenih nacija; 1909 – primljena
obaveza raspuštanja vojnih jedinica u Kraljevini Srbiji, a 2013 – primljena
obaveza ukidanja paralelnih, odnosno legalnih institucija Republike Srbije na
Kosovu i Metohiji; 1909 – u glavnoj ulozi Srpska napredna stranka i
koncentraciona vlada na čelu sa Stojanom Novakovićem, a 2013 – u glavnoj ulozi
Srpska napredna stranka i koaliciona vlada na čelu s Ivicom Dačićem i
Aleksandrom Vučićem; 1909 – Kraljevini Srbiji je prećeno ratom, a 2013 –
Republici Srbiji se preti glađu i prekidom investicija; 1909 – Vlada Kraljevine
Srbije je priznala tuđu, nelegalnu, jednostrano proglašenu austrougarsku vlast
na svojoj istorijskoj teritoriji, a 2013 – Vlada Republike Srbije je priznala
tuđu, nelegalnu i jednostranu proglašenu šiptarsku vlast na Kosovu i Metohiji
kao svojoj istorijskoj teritoriji; 1909 – Vlada Kraljevine Srbija se i formalno
odrekla Bosne i Hercegovine, a 2013 – Vlada Republike Srbije se i formalno
odrekla Kosova i Metohije; 1909 – notu o priznanju aneksije Bosne i Hercegovine
su Kraljevini Srbiji napisali predstavnici velikih sila, a 2013 – Evropske
unije. Postoji i jedna razlika – 1909. je i Rusija bila za aneksiju i Srbijino
priznanje tog jednostranog čina, a 2013 – Rusija je protiv priznanja takozvane
Republike Kosovo i uzalud hrabri Vladu Republike Srbije da ne čini to što čini.
Ne treba zaboraviti ni istorijski podatak da je Stojan Novaković 1882. godine
kao ministar prosvete i crkvenih dela za vreme kralja Milana Obrenovića, radi
vođenja antisrpske, antiruske i austrofilske politike, svrgao tadašnjeg
Mitropolita Beogradskog Mihaila (Jovanovića) i druge vladike u Srbiji, i prvi
put u istoriji Srpske Crkve uveo takozvanu nekanonsku jerarhiju na čelu s
Teodosijem Mraovićem. Takvo nekanonsko i neredovno stanje potrajalo je sve do
1890. godine.
Kakva je pouka i poruka današnjim generacijama iz izdajničkog i sramnog akta
Vlade Stojana Novakovića od 31. marta 1909. godine? Srbija se nije spasla od
ratnog pohoda Austrougarske koji je usledio pet godina kasnije, ali se obrukala
žrtvovanjem svoje jednorodne i jednoverne braće u Bosni i Hercegovini i njihove
predaje Austrougarima. Ostaje da se vide, iako se već kao strašne naslućuju
posledice Dačić-Vučićevog takozvanog Briselskog sporazuma.
Iz ovog istorijskog primera se ne samo potvrđuje da je, kako su Latini
govorili, istorija učiteljica života, nego i da se istorija ponavlja. I danas
se ponavlja, i to mnogo surovije nego 1909. godine. Pobedonosni put Kraljevine
Srbije je, nakon sramnih akata Stojana Novakovića započeo povratkom Nikole
Pašića na čelo Vlade Kraljevine Srbije 11. oktobra 1909. godine. Na tom putu
Pašić je oslobodio Kosovo i Metohiju, da bi danas, tačno vek kasnije, ono
ponovo bilo žrtvovano.
Današnji beogradski vlastodršci, ako imaju savesti i obraza, kao i brige o
svome mestu u istoriji ovog naroda, treba da znaju da srpska istorija ne slavi
Stojana Novakovića nego Nikolu Pašića! N
Neverovatna istorijska podudarnost
31. marta 1909. i 22. aprila 2013. godine
1909 – prekršen Berlinski ugovor, a 2013 – prekršena Rezolucija UN
1909 – raspuštanje vojnih jedinica u Kraljevini Srbiji, a 2013 – ukidanja
paralelnih, odnosno legalnih institucija Srbije na Kosovu i Metohiji
1909 – u glavnoj ulozi Srpska napredna stranka i koncentraciona vlada na čelu
sa Stojanom Novakovićem, a 2013 – u glavnoj ulozi SNS i koaliciona vlada na
čelu s Dačićem i Vučićem
