Beograd, novembar 1841, kovački kalfa Manojlo hteo je da skoči sa vrha tek podignute Saborne crkve. Nije bilo u pitanju nesrećna ljubav, bolest ili razočarenje, već o letačkom zanosu. Naime, Manojlo je želeo da isproba da li je moguće da čovek poleti koristeći samo snagu sopstvenih mišića. Naprava uz pomoć koje je planirao da poleti sastojala se od dela nalik ptičijim krilima i malog padobrana. Iako nije dobio dozvolu za skakanje sa vrha Savorne crkve, Manojlo nije želeo da odustane.
Krajem novembra 1841. godine odlučni kalfa je skočio sa Đumrukane (tj. Carinarnice, koja se nalazila ispod Kalemegdana, na obali Save), rešen da preleti reku.
Mirjana Novaković, kustos Muzeja vazduhoplovstva u Beogradu:-Kovački kalfa Manojlo je ovaj poduhvat pokušao da izvrši spravom koja je predstavljala kombinaciju krila kao kod ptice i malog padobrana. Padobran je imao za cilj da sletanje učini sigurnijim, u ovom slučaju da ublaži pad. U svom pokušaju, Manojlo je preleteo preko glava okupljenih i začuđenih posmatrača, ali se ubrzo srušio srećom u snežni nanos. (U to vreme vazila je izreka sveti Luka sneg do kuka) Mali padobran i sneg su mu spasli život. Bio je ovo prvi zabeležen pokušaj leta u Srbiji –
Zdanje Đumrukane sa kojeg je kalfa Manojlo skočio, velelepna dvospratnica na obali, ne samo što je poslužilo kao prva “letačka pista”, već su se u njemu održavale i prve pozorišne predstave u Beogradu. Zgrada je srušena tokom Drugog svetskog rata, u savezničkom bombardovanju Beograda 1944. godine.
Međutim na prvi let smo čekali više od pola veka. Prvi let srpskog pilota sa srpskim obeležjima obavljen je 19. aprila 1909. godine, prilikom prijema prvih balona kupljenih za srpsku vojsku. Kosta Miletić, prvi školovani pilot balona i osnivač prve srpske stanice golubije pošte, poleteo je na sfernom balonu “Srbija”, kupljenom od nemačke firme August Redinger iz Auzburga.
– Baloni za Srpsku vojsku nabavljeni su 1909. godine. Tada su kupljena dva slobodna sferna i jedan vezani zmaj-balon. Balonom koji je nazvan „Srbija“ leteo je Kosta Miletić neposredno po preuzimanju iz fabrike. To je bio prvi let vazduhoplovstva sa obeležjima srpske države. Tek nekoliko godina kasnije stvoreni su uslovi za aktivno korišćenje balona. Uništen je tokom Prvog svetskog rata krajem 1915. godine – priča kustos Mirjana Novaković.
Tri godine kasnije na zahtev kralja Petra I Karađorđevića otvoren je konkurs za školovanje avijatičara, a među prvim polaznicima nalazio se narednik Mihajlo Petrović. Nakon 20 dana obuke Petrović je izveo prvi samostalan let a završne ispite položio je mesec dana pre svojih kolega u grupi. Njegova pilotska diploma Međunarodne vazduhoplovne avijacije zavedena je kod nas pod rednim brojem jedan.
Nažalost narednik-pilot Mihajlo Petrović postao je ujedno i prva žrtva srpskog vojnog vazduhoplovstva, kada ga je 20. marta 1913. godine, nakon izviđanja turskih položaja oko opkoljenog Skadra, snažan termički udar izbacio iz aviona.
O pogibiji pilota Mihajla Petrovića pisala je “Politika”:
„Danas oko 10 sati prepodne leteo je na biplanu na Bušatima kod Skadra avijatičar Mihailo Petrović. On se popeo na visinu od 1300 metara i napravio je nekoliko vanredno smelih krugova, a tada se spustio, biplan je izgubio ravnotežu, prevrnuo se i avijatičar Petrović padne sa velike visine i na mestu ostane mrtav. Petrović je izvršio do danas na položaju nekoliko puta letove sa velikim uspehom. On je obećavao da će biti jedan od naših prvih avijatičara i ovaj nesrećan slučaj je veoma tronuo našu vojsku“.
Mihajlo Petrović se nalazio u sastavu Primorskog aeroplanskog odreda od četiri aviona. Leteo je na avionu “Anri Farman 20″ (Henry Farman HF 20). HF 20 je prvi vojni avion Anrija Farmana kojeg je u svoje naoružanje uvelo više evropskih zemalja. Tri, od osam u Francuskoj kupljenih aviona, bili su “Anri Farman 20″. Kraljevina Srbija nabavila je primerke sa početka serijske proizvodnje. To je bila jedna od prvih inostranih porudžbina ovog tipa. Poslednji od ova tri aviona uništen je pri tragičnoj pogibiji Mihajla Petrovića.
Posmrtni ostaci pilota Mihajla Petrovića preneti su 1931. godine na Novo groblje u Beogradu, gde i danas počiva.
Veroljub Milošević
posetite kategoriju Avijacija padobranstvo na linku http://srpskatelevizija.com/category/padobranstvo/
