Pored već pomenute Butižnice, tu su i dva potoka Mračaj i Bošnjakuša što čitav ovaj kraj čini izuzetno plodnim. Nekada je Strmica bila poznata i po proizvodnji čistog, kvalitetnog meda jer se većina ovdašnjeg stanovništva bavila pčelarstvom.
Ne tako davne, 1953. godine Strmica je bila prva, u tadašnjoj Jugoslaviji, po proizvodnji meda. Za vreme Kraljevine Jugoslavije, neposredno ispred nove Bogorodičine crkve u Strmici, dakle tridesetih godina, podignut je pčelinjak koji se koristio kako za prehrambene potrebe tako i za lečenje pojedinih bolesti. Tragovi postojanja nekadašnjeg pčelinjaka i danas su vidljivi, vremenom pretvoreni u pozornicu na kojoj se, svake godine, održava tradicionalna manifestacija „Sijelo Tromeđe“.
Jedna od specifičnosti vezanih za Strmicu, kada se radi o selima gde je nekada živelo pravoslavno stanovništvo, jeste i postojanje dva pravoslavna hrama.
– Prvi strmički hram je podignut 1618. godine. Nikodim Milaš, upokojeni vladika dalmatinski, u svome delu „Pravoslavna Dalmacija“ navodi na osnovu „Ljetopisa“ Simeona Končarevića da je crkva podignuta te godine, međutim, nedavno smo saznali i jedan novi podatak koji nam kazuje da se crkva pominje i ranije, 1550. godine. Na osnovu jednog turskog fermana, u tom periodu Turci su osvojili Klis, tvrđavu iznad Splita, a nakon toga i ovo dalmatinsko zaleđe kojem Strmica pripada. Turci su bili izrazito pedantni u administraciji i vršili su popis svega onoga što su zatekli u osvojenim selima, gradovima, tako da tu nalazimo spominjanje sela Strmica sa pravoslavnim življem, pravoslavnog sveštenika koji tu živi, i crkvu Svetog Jovana Krstitelja. Dakle, polovinom šestnaestog veka oni crkvu ovde zatiču, što znači da je bila već izgrađena, kada precizno ne možemo reći, ali nam je to svakako najstariji pisani trag – govori paroh strmički otac Savo Majstorović.
„Ođe će biti crkva“
Zvonik na crkvi je podignut nešto kasnije, 1816. godine i pretpostavlja se da je tada i hram doživeo svoju veliku, generalnu obnovu.
– Postoji jedna legenda o tome kako je podignuta prva crkva u selu. Neka Todora Vranjković je odlazila u selo Golubić na liturgiju. Jednom prilikom, vraćajući se iz Golubića, počeo je da duva jak vetar, padala je kiša, grad i spremalo se jako nevreme tako da se Todora jedva kući vratila. Budući da je bila imućna žena, ona se tada zavetovala da će u svome selu podići crkvu, što se kasnije i obistinilo. Zemlja na kojoj se danas nalazi hram Svetog Jovana Krstitelja i pravoslavno groblje, pripadali su njenoj baki i njenu tadašnju tvrdnju: „Ođe će biti crkva“ narod je zapamtio i od tada se prenosi prepričavanjem – objašnjava otac Savo Majstorović.
Narod sazidao još jednu crkvu u Strmici
Pored starog hrama nalazi se i nova crkva čija je gradnja počela 1889. godine a završena 1913. godine kada je i osvećena. Sa porastom broja stanovništva u selu, prvobitni hram bio je premalen da primi sve vernike pa se, samim tim, javila potreba i za izgradnjom novog, većeg hrama.
Bio je to težak period, nakon ustanka 1878. godine, ali je narod imao i vere i volje, snage da izgradi novu crkvu. Pre četiri godine proslavljena je stogodišnjica osvećenja.
– Nova crkva posvećena je prazniku Rođenja presvete Bogorodice. Za nju se kazuje da koliko ima kamena u zidovima – toliko kamena nosi i u temeljima. Crkvu su gradili Italijani, a kamen je lokalni, sa ovog podneblja. U godini osvećenja crkve podignuta su i zvona ali, nažalost, već sledeće godine došao je Prvi svetski rat, ovde su bili Austrougari koji su zvona skinuli i pretopili ih u municiju za rat. Crkva je jedno vreme bila bez zvona, sve do 1932. godine i dolaska Momčila Đujića novog paroha strmičkog. Svojim dolaskom naručio je i nova zvona u livnici Paje Jovanovića, u Novom Sadu. Ta zvona i danas se nalaze na preslici hrama, veća od onih koja su bila pre – priča otac Savo.
Za Momčila Đujića može se reći da je bio i jedan od najznamenitijih strmičkih sveštenika ikada. U Strmici je službovao jednu deceniju, sve do 1942. godine. Pored njega, Karakteristično za Strmicu je i to što je baš tu boravio i kralj Petar, odnosno Petar Mrkonjić kako se tada nazivao.
– Kada je buknuo ustanak u Hercegovini, „Nevesinjska puška 1875. godine“ proširio se na teritoriju Bosne, ali i na teritoriju Dalmacije, odnosno tromeđe i tu se odigrala Crnopotočka buna kada je narod ustao da se oslobodi vekovnoga turskog jarma i zuluma. Izdajom Austrije, Austrougarske, buna je ugušena posle tri godine 1878. godine. U toj buni je učestvovao i kralj Petar Prvi Karađorđević pod pseudonimom Petar Mrkonjić. Za to vreme, boravio je ovde u Strmici, u kući popa Nikole Plavšića. Posle toga otišao je u Srbiju odakle je, na različite načine pomagao narodu u borbi protiv Turaka, objašnjava otac Savo.
Vera u opstanak još uvek ne gasne
Strmička parohija ima i dva filijalna hrama, jedan na bosanskoj teritoriji u Donjem Tiškovcu, Hram sv. arhangela Mihajla u kojem se i Petar Mrkonjić borio sa svojim ustanicima i narodom, i drugi u selu Mračaj koji administrativno pripada opštini Bosansko Grahovo, ali je crkva i danas u ruševinama.
Crkva u Mračaju izgrađena je desetak godina pre ustanka, a njeno podizanje pomagao je Mihajlo Obrenović. I pored svega toga, Strmičana u Strmici danas nema mnogo, kao u čitavom ovom kraju, i iz godine u godinu sve ih je manje koji ovde žive. Još se drže, veruju i ne predaju, kaže otac Savo, u nadi da će se ipak opstati.
– Danas u Strmici ima oko 85 kuća, dimova, i oko 170 -180 stanovnika. Mladih je malo, pa tako i dece kao i u većini sela. Strmica oživi leti, u vreme hramovne slave, sabora, i tradicionalne manifestacije Sijela Tromeđe, smotre narodnog stvaralaštva i izvorne ojkačke pesme nastale1973. godine na inicijativu pokojnog Rade Matijaša. Uz povremene prekide zbog datih okolnosti, ratova, Sijelo je prekidano, ali uvek iznova obnavljano što je samo jedan od dokaza ljubavi Strmičana prema svom selu i potrebe za očuvanjem identiteta i postojanja srpskog naroda ovoga kraja. Sijelo se održava u porti hrama što je bitno svima nama, radi očuvanja tradicije, običaja, kulture i svega onoga što je ukorenjeno u ovom narodu, priča Majstorović.
Na pravoslavnom groblju u Strmici sahranjeni su zemni ostaci dvojice sveštenika, Lazara Skakića iz Peći kod Grahova koji je ovde prebegao od Turaka, i Luke Kolundžića iz Bukovice. Luka je rođen 1884. godine, a umro jako mlad, sa dvadeset i četiri godine. Iako je u Strmici vrlo kratko službovao, narod ga je jako zavoleo i njihovom željom, odnosno voljom naroda sahranjen je pored strmičkog hrama.Po rečima potomaka, nakon njegove smrti rodbina je došla po telo kako bi ga sahranili u rodnom kraju, ali Strmičani to nisu dozvolili i sahranjen je iza Strmičkog hrama.
Pored dva hrama, u crkvenoj porti nalazi se i veliki parohijiski dom, koji su Strmičani kroz svoja udruženja u dijaspori uspeli obnoviti i dovesti u funkciju.
Crkva Svetog Jovana Krstitelja u Strmici nalazi se i u registru zaštićenih kulturnih dobara Republike Hrvatske. Po rečima oca Save, u skorijoj budućnosti očekuje se i njena obnova kako bi Strmičani, pa i svi verni iz okolnih krajeva ovde ponovo mogli doći na liturgiju, makar o većim verskim praznicima. Liturgijski život, jaka vera i opstanak u najtežim, pa i ovim vremenima, tračak su nade za nekim boljim, narodom brojnijim, vremenima u Strmici.
The post Crkve sv. Jovana krstitelja i Rođenja presvete Bogorodice u Strmici appeared first on srbi hr.
