Ne samo da će u budućnosti Evropa biti regionalna onako kako to predviđaju brojne evropske konvencije i povelje, već će regionalna postati i evropska prošlost. Na ovu donekle uprošćenu formulu mogao bi da se svede program za saradnju u oblasti obrazovanja koji podstiče Savet Evrope. Polazeći od činjenice da su se na Balkanu, Kavkazu, Moldaviji itd. u protekloj deceniji ratni požari razbuktavali često u ime nacionalne istorije, Savet Evrope posvetio je posebnu pažnju projektima nastave istorije u evropskim školama. U njima se naglasak stavlja na izučavanje istorije regija i metodu multiperspektivnosti definisanu kao „poštovanje tuđeg prilaza istorijskom događaju“.
– Naš cilj nije da denacionalizujemo školske programe iz oblasti istorije, već da ponudimo pristup izučavanju prošlosti u školama koji bi bio drugačiji od dosadašnjeg, koji bi u osnovi povezivao ljude umesto da ih razdvaja. Imamo posebne programe za jugoistočnu Evropu i severni Kavkaz, ali i opšti program koji se tiče svihzemalja – kaže Elison Kendvel, rukovodilac programa za nastavu istorije u Upravi za obrazovanje Saveta Evrope. Savet Evrope zato je poslednjih godina organizovao seminare za nastavnike i profesore istorije iz svih balkanskih zemalja uključujući Srbiju, Tursku, Grčku, Albaniju itd.
Na ovim seminarima se zapravo primenjuju smernice razrađene u udžbeniku škotskog istoričara Roberta Stredlinga „Nastava istorije dvadesetog veka“, koju je izdao SE. Autor u ovoj knjizi razrađuje multiperspektivni pristup istorijskim događajima, komparativni pristup izvorima informacija do kojih učenici dolaze preko Interneta, arhivskih snimaka, dokumenata iz epohe kojom se bave.
Istraživanja
U Savetu Evrope veruju da bi na ovaj način predavana istorija u školama bila zanimljivija i izgledala đacima pre kao neka vrsta istraživanja, a ne gotov tekst „za bubanje“. – Mislim da je nastava istorije đacima uglavnom dosadna. To ne važi samo za Istok Evrope, već i za Zapad. Potrebno je više istraživačkog duha u nastavi – kaže Elison Kendvel.
Kao najbolji primer metode multiperspektivnosti koju zagovara, Stredling navodi pristup italijanskog profesora Antonija Nanija sa univerziteta u Parmi, koji sugeriše da proučavanje nekog istorijskog događaja treba prvo početi tekstovima nekadašnjih „protivnika“. Izučavanje krstaških ratova, na primer, treba započeti čitanjem arapskih hroničara iz onog vremena, a proučavanje progona jeretika treba početi proučavanjem jeretičkih tekstova itd. Naš čitalac uz malo mašte može da zamisli kako bi se primenom takve metode kod nas proučavali davni i bliži događaji.
Škotlanđanin, profesor Robert Stredling, autor udžbenika „Nastava istorije dvadesetog veka“, neka je vrsta zvaničnog teoretičara Saveta Evrope za pitanje nastave istorije. Vidljivo regionalistički orijentisan, zagovarajući etničko-manjinska prava i Evropu regija, on primetno nastoji da demistifikuje naciju, državu i nacionalnu istoriju. U njima su, po ovom autoru, hronično zanemarivana prava manjina, regija i njihovih jezika. Zbogtoga su Versajski mir iz 1919, kao i ugovori iz Jalte i Potsdama 1945, izloženi ozbiljnoj multiperspektivnoj kritičkoj analizi u Stredlingovom udžbeniku. Za nacionalne istorije tipično je, kaže autor, da insistiraju na kontinuitetu koji povezuje sadašnjost sa dalekom prošlošću. „Pre se naglašava posebnost nacije nego ono što tu naciju povezuje sa drugima. Homogenost naroda, kulture, jezika i nasleđa se stalno ističu, dok se kulturna i etnička raznovrsnost previđaju. U žiži pažnje su konflikti, a ne periodi mira i saradnje“. Demistifikujući državu-naciju Stredling navodi primer Francuske: „Krajem devetnaestog veka bar 25 odsto stanovništva današnje teritorije Francuske uopšte nije govorilo francuski, a polovina stanovništva ga je govorila kao strani jezik.“ Ostaje kao poučna zanimljivost posle čitanja Stredlingovog udžbenika da su pobornici države nacije u osamnaestom i devetnaestom veku optuživali monarhiju za krvoprolića na gotovo isti način na koji to sada čine regionalisti protiv države-nacije.
