DIKTATORI MODERNOG DOBA (1)

Politikologija modernog doba pod terminom diktator vidi vođu koji u rukama drži veliku upravljačku vlast. U najblažem smislu, to je mogućnost da jedan čovek donosi odluke bez ikakve konsultacije sa parlamentom.

Libijski vođa Moamer Abu Minijar el-Gadafi nema javnu dužnost ili titulu, već nosi počasno zvanje „vodiča prvoseptembarske velike revolucije socijalističke narodne libijske arapske džamahirije“ ili „bratski lider i vodič revolucije“. Na vlast je došao 1. septembra 1969. kada je mala grupa vojnih oficira pod njegovim vođstvom izvela državni udar protiv kralja Idrisa. Revolucionarni komandni savet (RKS), ukinuo je monarhiju i proglasio novu Libijsku Arapsku Republiku. Novi režim nazvan je islamski socijalizam.

U unutrašnjoj politici Gadafi je dugo važio za jednu i jednu zvezdu vodilju libijskog naroda, dok je u spoljnoj prošao put od najomraženijeg čoveka politike Zapada, danas ima dobre odnose sa Velikom Britanijom i SAD.

Gadafi je bio zagovornik panarabizma i vatreni pobornik ujedinjenja svih arapskih država u jednu. čak je 1972. godine proglasio Federaciju Arapskih Republika, koju je trebalo da čine Libija, Sirija i Egipat. Ali, tri države nisu mogle da se slože oko uslova spajanja. Davao je veliku podršku oslobodilačkim pokretima, uglavnom muslimanskim grupama.
Napetost između Libije i Zapada dostigla je vrhunac tokom Reganove administracije, koja je 1984. godine pokušala da zbaci Gadafija. Povod za otvoreni sukob bilo je ubistvo britanske policajke Ivon Flečer ispred libijske ambasade u Londonu. Do danas nije opovrgnuta sumnja da je ubijena metkom ispaljenim iz zgrade. Reganova administracija se protivila libijskoj beskompromisnoj podršci revolucionarnom Iranu u ratu protiv Iraka Sadama Huseina. Marta 1982. SAD su objavile zabranu uvoza libijske nafte. Od januara do marta 1986. godine Amerika je napadala libijske patrolne čamce u zalivu Sidra. Gadafi je više puta sumnjičen za umešanost i podršku terorizmu, što je i potvrđeno kada je krajem 1987. godine presretnut brod „MB Eksund“ s velikim tovarom oružja i eksploziva namenjenog Iranskoj republikanskoj armiji. Libija je podnela ekonomske sankcije i diplomatsku izolaciju zbog Gadafijevog odbijanja da SAD i Velikoj Britaniji izruči dvojcu Libijaca optuženih za podmetanje bombe na letu „panamerikana 103“ iznad Lokerbija u Škotskoj.

Od polovine devedesetih odnosi Libije i Zapada se polako menjaju. Dve godine pre terorističkih napada 11. septembra 2001. na Ameriku, Gadafi se otvoreno založio za borbu protiv Al Kaide. On je ujedno i prvi muslimanskih vođa koji je javno optužio napade. Marta 2004. godine britanski premijer Toni Bler je bio prvi zapadni lider koji je posetio Libiju. Maja ove godine, Stejt department je objavio da će ponovo uspostaviti pune diplomatske odnose s tom zemljom.