Hram svetog proroka Ilije je građen od otesanih kamenih blokova, a zajedno sa svojim stradalnim narodom stradao je i ovaj sveti hram. Rušen i obnavljan svedoči neuništvost crkve Hristove u apostolskoj zemlji Dalmaciji. Đevrske su klasično Bukovačko selo, a hram Svetog Ilije je centralna parohijska crkva.
– O nastanku hrama svedoče dva izvora, jedan po kojem stoji da je crkva izgrađena 1527. i drugi da je to bilo 1537. godine. Ne možemo sa preciznošću reći koji od ta dva izvora je tačan, ali je izvesno da je hram nastao u tom razdoblju od deset godina. Hram je posvećen svetom Iliji, to je dan kada obeležavamo i našu hramovnu slavu i vreme kada se ovde okupljamo u najvećem broju, ne samo mi koji smo ovde već i ljudi koji danas žive daleko od svog rodnog kraja. Po tome su Đevrske i najprepoznatljivije, po tom Ilindanskom saboru. U sklopu sela nalazi se još nekoliko zaselaka – Nožice, Gošić, Varivode i Zečevo. Iako svi zaseoci imaju zasebna groblja, svima im je ovo parohijska crkva i služi im za sve verske potrebe. Tako da, i pored svih svojih krsnih slava koje proslavljaju, zajedno svečare i svetog Iliju – kaže nadležni đevrsački paroh protojerej Đorđe Veselinović.
Udruženim snagama seljani izgradili svoju crkvu
Graditi hramove nikada nije bilo lako, kaže otac Đorđe, ističući da su ovdašnji pravoslavni Srbi oduvek cenili svoju veru, čuvali svoje svetinje, pa čak i u vrlo teškim istorijskim trenucima, kojih u Dalmaciji nije nikada nedostajalo.
– Ono što sa sigurnošću znamo jeste da je hram izgrađen na privatnoj imovini od Korda. Korde su, dakle, starije i od samog hrama jer su svoju zemlju ustupili za gradnju istog. Udruženim snagama seljani su izgradili crkvu, što je opet pokazatelj da je srpsko stanovništvo ovde živelo pre izgradnje seoske crkve. Pored se nalazi i veliko, poprilično zgusnuto, seosko groblje koje opet nije jedino jer, kao što sam rekao, svaki zaselak ima i svoje lokalno groblje, objašnjava otac Đorđe.
Crkva prošla kroz teške periode
Burna istorijska dešavanja kroz koja su prolazili dalmatinski Srbi nisu mimoišla ni đevrsački hram koji ipak nije bio razaran kao što je bio slučaj sa drugim hramovima pravoslavne crkve.
– Vreme podizanja hrama govori o teškim uslovima u kojima su živeli ljudi koji su ga podizali. Crkva je skromnih dimenzija, i ne baš od preterano kvalitetnog građevinskog materijala, odnosno, zidana samo onim što se tada moglo naći ovde u neposrednoj blizini i ugrubo obrađeno, ali dovoljno za njihove potrebe. Kasnije se, u samom stilu ukrašavanja hrama, prepoznaje da su dolazila neka bolja vremena. Za ondašnje pojmove, moglo bi se reći da je postajao skupo opremljen, a to se videlo od polijeleja, mesinganih čiraka, vrlo kvalitetnog nažalost, mnogo propao ali smo neke njegove delove uspeli sačuvati i nastojaćemo da ih restaurišemo. Ikone na naručenom ikonostasu, koji je izradio, tada poznati, majstor Cibulski, bile su ulje na limu što je specifičan način oslikavanja. Taj način uređenja, opremanja i ukrašavanja nastao je od osamnaestog do devetnaestog veka što pokazuje koliko su ljudi tada držali do svoje svetinje, ali i činjenicu da je bilo bolje vreme kada su to mogli činiti. Do Drugog svetskog rata, hram nije stradavao u nekom fizičkom smislu. Tada je, granata pogodila zid do zvonika i cela jedna strana bila je obruvana. U radovima kasnije, kada smo obili fasadu sa spoljašnje strane, videli smo gde je bila pukotina i to smo, u ovo vreme morali da saniramo – kaže otac Đorđe.
Ni tokom proteklog rata hram Svetog Ilije u Đevrskama nije ostao pošteđen. Hram je bio provaljen i devastiran u priličnoj meri. Nakon rata, a dolaskom prvog sveštenika u parohiju, unutrašnjost je očišćena i hram je zatvoren kako ne bi služio u neke svrhe za koje nikako nije namenjen. To je bilo dovoljno da se u njemu mogu nastaviti bogosluženja.
Poslednjih deset godina selo se ponovo prazni
Otac Đorđe Veselinović postavljen je na parohiju u Đevrske 2005. godine. Iako je od tada prošlo više od deset godina, svedoči kako je u nekim segmentima crkvenonarodnog života tada čak bilo bolje nego što je to danas.
– Po pitanju samog sela, usuđujem se reći da je za neke stvari situacija bila bolja nego što je danas. Tu prvenstveno mislim na broj stanovnika koji od tada rapidno opada. Povratak, koji je do te godine bio vidan, je stao, a veliki broj mlađe populacije krenuo je ponovo da odlazi, i otišli su. Sam hram bio je u gorem stanju, ali ne samo zbog rata i devastacije koja je postojala već i zbog „ zuba vremena“ koji je učinio svoje. U dogovoru sa seljanima i uz dosta dobru podršku, odlučili smo da hram uredimo i obnovimo tako da danas imamo jednu potpuno drugačiju sliku svega. Obnova je počela zamenom krova koji je bio u lošem stanju. Nakon toga, morali smo raditi i dosta oštećenu, faličnu fasadu. Obijanjem fasade videli smo da i kamen nije u najboljem stanju, pa smo ga morali očistiti, fugirati, ali i nastojati da crkvu sačuvamo u što izvornijem izdanju. Potom je krenulo unutrašnje uređenje, počevši od starog ikonostasa koji je bio gotovo kompletno truo i koji se raspadao dok smo ga iznosili, što je značilo da treba početi sa izradom novog, i tako korak po korak – objašnjava Veselinović.
Nakon oslikavanja đevrsačkog hrama, po prvi put u njegovoj petovekovnoj istoriji, kojeg je oslikao dalmatinski sveštenik Milan Radusin, zajedno sa umetnikom Galinom iz Bugarske, predstoji još građevinskih radova u porti hrama.
Obnova uvek ima smisla
„Graditi i obnavljati naša je dužnost“, ističe otac Đorđe, navodeći kako su se mnogi pitali da li obnova đevrsačkog hrama ima smisla, nakon svega što se desilo u bliskoj prošlosti. One koji su sumnjali i negodovali, vreme je demantovalo, a graditeljima i obnoviteljima udahnulo novi vetar u jedra vere.
– Ostalo nam je još da opkopamo crkvu kako bi sve te grobove, koji se nalaze odmah uz zidove, dislocirali, odnosno izmestili i proširili groblje. Tada bi mogli prići temeljima i sanirati ih, zaštiti ih nekakvom drenažom od vlage i izliti staze kako se više ne bi gazilo preko grobova. Kao za svaki početak, za svaku fazu radova ljudi su znali pokazati određenu dozu skepticizma, pitali zašto i kome, ima li smisla, ali nakon svakog obavljenog posla bivali su zadovoljni. Danas znam da su ponosni izgledom svoje crkve, a to pokazuju i dolascima, i dovodeći svoje goste ovde da im isti pokažu, pojašnjava otac Đorđe.
U Đevrskama sahranjen Sava Bjelanović
U groblju, koje se nalazi u porti Hrama svetog proroka Ilije u Đevrskama, nalazi se grob Save Bjelanovića, pravnika i publiciste, urednika glasila Srpske stranke u primorju „Srpskog lista“, a potom i „Srpskog glasa“.
Sava Bjelanović bio je politički prvak i višegodišnji zastupnik u Dalmatinskom saboru u Zadru. Svojevremeno je njegov grob bio mesto hodočašća dalmatinskih Srba, jer je Sava, svojim likom i delom, zadužio pravoslavne u Dalmaciji, boreći se za njihova prava.
The post Đevrske – Hram svetog proroka Ilije appeared first on srbi hr.
