Dve stotine godina od kada je prvi Srbin otišao u Teksas: Džordž Fišer (George Fisher), đorđe Šagić ili đorđe Ribar (1795–1873)
Po rođenju Srbin, po duhu Meksikanac, po izboru Amerikanac, a po karakteru – Teksašanin
Piše: Miroslav Svirčević
O Srbima se u svetu danas ne govori mnogo, odnosno – onoliko koliko i o nekom drugom malom narodu. Nažalost, i ono malo što se kaže najčešće je negativno, kao du su Srbi samo ono što je od njih devedesetih napravio Si-En-En. Sa druge strane, i Srbi malo znaju o sebi, a i ono što znaju više se svodi na busanje nego na pravo poznavanje činjenica i istorije. Pored velikih i zvučnih ličnosti naše istorije koje su poznate ne samo među nama već i svetu – poput Dositeja, Tesle, Pupina, Milankovića, ili danas đokovića – tu su i oni manje poznati, zaboravljeni. Oni koji su se otrgli i pošli sami u pustolovine širom planete i to onda kada je to bio odvažan podvig i za velike zemlje i narode koji su već dobro poznavali svet, poput Britanaca, Francuza ili Holanđana. Jedan od takvih ljudi je i đorđe Šagić ili đorđe Ribar, prvi Srbin na tlu Teksasa, učesnik u Prvom srpskom ustanku, ali i pokretač ustanka u dalekoj Americi, nesuđeni pravoslavni sveštenik i pustolov koga su avanture odvele u tada još nedovoljno poznatu i istraženu Ameriku.
U 2014. godini navršiće se tačno 200 godina od kada je na tlo Teksasa stupio prvi Srbin. Bio je to đorđe Šagić (đorđe Ribar), rođen u Stonom Beogradu (Sekešfehervaru) 1795. godine, u tadašnjoj Austrijskoj carevini, čiji su preci došli u Ugarsku u Velikoj seobi Srba pod vođstvom Arsenija čarnojevića.
Po očevoj smrti otišao je u Sremske Karlovce kako bi u prestonom gradu tadašnje srpske kulture i duhovnosti izučavao teologiju. Nemirnog i avanturističkog duha, prešao je Savu i Dunav, i pridružio se Karađorđevim ustanicima 1813. godine. Učestvovao je s protama Tomom i Petrom u bitkama za odbranu Beograda. Međutim, po slomu ustaničke države, Šagić je prebegao u Austriju. Proveo je dve godine lutajući lađama Dunavom kao trgovac, da bi se 1815. godine u Hamburgu ukrcao na brod Delaver za Ameriku, kako bi u Novom svetu pronašao svoju sreću.
Šagić se ukrcao kao otkupljenik, jer nije imao novca da plati kartu. U to vreme, kapetan broda je praktikovao da, ukoliko ima slobodnih mesta, prima i one koji nemaju para da kupe kartu, s tim da ih kad stigne do odredišta, proda onome kome su potrebni radnici i koji je spreman da kapetanu broda plati kartu za njih. Ipak, Šagić je sa još dvojicom otkupljenika uspeo da pobegne s broda pre nego je prispeo u luku u Filadelfiji, i pridruži se ribarima koji su na obali pecali. I tada je odlučio da promeni ime u Džodž Fišer.
Fišer se iz Pensilvanije preselio u Misisipi, pre 1819. Godine 1825. preselio se u tadašnji Meksiko, koji je obuhvatao i dobar dao zapadnih zemalja – današnjih federalnih država SAD. Među njima, Teksas je imao poseban značaj. U Meksiku je učestvovao u formiranju Jorske masonske lože. četiri godine kasnije dobio je meksičko državljanstvo, preuzevši obavezu da godišnje prevede 500 porodica u Teksas, i to na posede Hejdena Edvarda – jednog od prvih teksaških doseljenika i dobro poznatog spekulanta.
Godine 1829. Fišer je bio izabran za upravnika carine u Galvestonu, koji je bio ustanovljen kao lučki grad od Meksičkog kongresa samo pet godina ranije, kada je izvojevao nezavisnost od Španije. Međutim, Fišer je zahtevao da se carina uplaćuje kod njega u Anahuaku (gradić u Teksasu u blizini Hjustona), što ga je – zbog udaljenosti mnogih teksaških naselja i gradova – dovelo do konflikta sa teksaškim kolonistima. Zbog toga je 1832. godine bio prinuđen da napusti carinsku službu.
Fišer je ubrzo pokrenuo novine Mercurio del Puerto de Matamoros, liberalne političke orijentacije, koje su izlazile na španskom jeziku. Pošto novine nisu bile po ukusu meksičkih zvaničnika, morao je da napusti Meksiko. Otišao je u Nju Orleans gde mu se pridružio i poznati političar i general Hose Antonio Meksija. Njihov cilj je bio da organizuju politički pokret protiv centralističke vlade. Kako ovaj pokret nije opstao, Fišer se zaposlio kao generalni komesar i sekretar za Tampiko ekspediciju
Godine 1835–1836. bio je učesnik Teksaške revolucije i smatra se jednim od njenih ranih vođa. Aktivno je učestvovao u uspostavljanju nezavisnosti Teksasa 1836. godine. Posle toga, definitivno je napustio Meksiko i u glavnom gradu nove američke države radio je kao trgovac i advokat.
U hjustonskom muzeju postoje pisma prepiske Džordža Fišera s američkim političarima o statusu Teksasa. Koliko je đorđe Šagić bio uvažena ličnost Teksasa, govori i činjenica da se u hjustonskom muzeju čuva jedan njegov veliki portret.
Sledeće, 1837. godine postao je agent Hjustona (grad koji je dobio ime po predsedniku Teksasa, Semu Hjustonu), a tri godine kasnije ušao je u njegovu gradsku upravu. Nekoliko godina kasnije, tačnije 1843, Džordž Fišer je primljen kao major u miliciju Teksasa. Bio je učesnik u ratu SAD i Meksika 1846–1848. godine. Takođe, bio je i novinski izveštač u američkom građanskom ratu 1861–1865. godine.
I to nije sve. Godine 1850. Fišer je putovao u Panamu, a 1851. godine u Kaliforniju. U San Francisku je radio kao činovnik 1860–1870. godine. Nakon toga postavljen je za konzula u Grčkoj.
Fišer se ženio četiri puta: u braku sa Elizabet Dejvis iz Misisipija imao je tri sina; drugi brak zaključio je u Galvestonu sa izvesnom M.S. Pejdž; treći brak je sklopio sa Meri Karolin Fleming, a četvrti sa Karolin Fišer.
Umro je u San Francisku 1873. godine. Na svima konzulatima u znak poštovanja prema njemu, zastave su bile spuštene na pola koplja.
Kvalitetna i objektivna informacija zahteva novac. Poštujte rad novinara i pomozite opstanak slobodnog novinarstva. Kupite Svedok na kiosku.
(Opširnije u štampanom izdanju na kioscima od utorka 14.1.2014)
Zaostavština Džordža Fišera u Teksaškom državnom univerzitetu
U biblioteci Teksaškog državnog univerziteta nalazi se svežanj dokumenata i materijala na kojima je ispisano Memorials of Geogre Fisher (Uspomene Džordža Fišera). U tim spisima se nalazi mnogo dokumenata i beleški koje su ostale nakon samog smrti Fišera u njegovoj zaostavštini. Knjige koje govore o istoriji Teksasa i njegovom razvoju sadrže i podatke o liku i ulozi Držordža Fišera, Srbina iz Austrijske carevine koga je životna avantura stavila u poziciju jedne od najznačajnijih ličnosti u istoriji ove američke države.
