Oko tri i po hiljade đaka koji pohađaju dopunsku nastavu na srpskom jeziku u Francuskoj, Luksemburgu, Danskoj, Nemačkoj, Švajcarskoj i Grčkoj uskoro dobija nove školske knjige
Sve više dece našeg porekla u inostranstvu pohađa dopunsku nastavu na srpskom jeziku, jer je ona za njih sada besplatna. Srbija zapravo od septembra finansira te časove svuda gde se oni organizuju. čak i u Kopenhagenu, iako je ta nastava tamo registrovana pri crkvi, a ne pri diplomatsko-konzularnom predstavništvu.
– Tako za sada u Francuskoj, Danskoj, Nemačkoj, Švajcarskoj, Luskemburgu i Grčkoj tu nastavu pohađa oko tri i po hiljade učenika. Njima predaje više od 40 učitelja i profesora – objasnila je za „Politiku” Nevena Vraneš, koordinator za dopunsku nastavu na srpskom jeziku u inostranstvu pri Ministarstvu prosvete i sporta Republike Srbije.
Tri časa sedmično
Ona ističe da se dopunska nastava organizuje samo u pomenutim državama. I to, kada je reč o Nemačkoj, samo u tri pokrajine. U ostalim nemačkim pokrajinama, kao i u mnogim drugim državama Evropske unije, poput Austrije i Holandije, đacima našeg porekla se u okviru redovnog obrazovanja nudi nastava na maternjem jeziku sa elementima nacionalne kulture i tradicije. U skladu s političkim trendom koji se zove integracija, u tim državama se ta nastava vodi kao jugoslovenska nastava, a časove drže nastavnici koji su se tu zatekli u trenutku raspada SFRJ. Učitelji su, dakle, Srbi, Hrvati, muslimani… I oni su službenici država, odnosno ministarstava prosvete zemalja u kojima žive i rade.
Osim toga, postoje i naše (srpske) škole u okruženju, na primer, u Mađarskoj, i u iseljenju, poput onih u Americi, koje organizuje crkva, a časovi se drže na engleskom jeziku.
– Ali, ta nastava ne potpada pod našu ingerenciju – naglašava „Politikina” sabesednica, ukazujući da je u njenoj nadležnosti jedino dopunska nastava na srpskom jeziku koja se drži u državnim školama tih zemalja, u srpskim klubovima ili u crkvi.
Učenici sedmično imaju po tri časa dopunske nastave. Trajanje dopunske nastave u inostranstvu ne poklapa se sa trajanjem osnovne škole u Srbiji. Razlikuje se zapravo od zemlje do zemlje, jer je „vezana” za dužinu obaveznog obrazovanja u tim zemljama. U državama u kojima obavezno obrazovanje traje devet godina, i dopunska nastava traje toliko.
– Srbija finansira samo dopunsku nastavu na srpskom jeziku. Primamo svu decu koja se prijave. časove pohađaju i devojčice i dečaci koji potiču iz BiH, ali i iz Hrvatske. Upravo nas je majka koja je iz mešovitog srpsko-nemačkog braka molila da omogućimo njenom detetu da pohađa našu dopunsku školu, kako bi srpski govorilo bolje od nje. Otac njenog deteta je Palestinac – priča Nevena Vraneš koja sada iz Štutgarta brine o našim dopunskim školama.
U dopunskoj nastavi na srpskom jeziku učitelji i profesori s decom još rade po starim, već prevaziđenim programima i udžbenicima iz vremena SRJ.
– Predviđeno je da se u toku ove školske godine urade novi programi i napravi nova koncepcija udžbenika. Trebalo bi da se integrišu sadržaji srpskog jezika, istorije, geografije, kulture i umetnosti. Očekuje se da će gradivo biti tematski obrađeno, a ne po predmetima. Reformu dopunske nastave pripremaju stručnjaci Ministarstva prosvete i Zavoda za unapređenje vaspitanja i obrazovanja i, naravno, Zavod za udžbenike, kad je reč o školskim knjigama – veli Nevena Vraneš, koja je i sama svojevremeno u Nemačkoj i Holandiji pohađala dopunsku školu.
Nastava i pri crkvi
Bila je to tada jugoslovenska dopunska škola. Te škole u Zapadnoj Evropi su počele da se osnivaju 1971. godine. I imale su, da podsetimo, sva svojstva školstva unutar granica SFRJ, naše tadašnje zemlje. To znači da se nastava odvijala na svim jezicima naroda i narodnosti u ondašnjoj Jugoslaviji: na srpskohrvatskom, makedonskom, slovenačkom, albanskom, mađarskom, turskom, rusinskom i slovačkom. Jugoslovenska dopunska nastava se odvijala prema propisima SFRJ, odnosno prema zakonima republika i pokrajina iz kojih su iseljenici poticali, ali i prema propisima zemalja u kojima su živeli i školovali se. Koliki je bio uticaj Jugoslavije, a koliki zemalja u kojima su se dopunske škole nalazile, zavisilo je od toga da li jugoslovensku nastavu finansira Jugoslavija ili inostrane zemlje. Nekada su postojali i konzuli za obrazovanje koji su se starali o dopunskim školama.
Kao i SFRJ, i te škole su potresale nacionalne, etničke i verske podele, kao i finansijske afere. Raspadom zemlje, raspale su se i te škole. Zamenile su ih zapravo nacionalne. Tako sada i Albanci koji potiču iz Srbije i Crne Gore u inostranstvu pohađaju svoju dopunsku nastavu na albanskom jeziku, koja se ne finansira iz budžeta Republike Srbije. I roditelji srpskog porekla su želeli da njihova deca znaju srpski, da upoznaju nacionalnu kulturu, umetnost, istoriju, tradiciju. Zato su i finansijski, kroz školarine, sve do sada pomagali dopunsku nastavu za svoje mališane. Te časove su sufinansirale i države u kojima se odvijala nastava.
– U Kopenhagenu se ljudi našeg porekla okupljaju u crkvi. I zato je tamo pri crkvi registrovana dopunska nastava, a protonamesnik za Dansku je zatražio od Ministarstva prosvete i sporta Srbije da finansira i održavanje te nastave – obrazlaže Nevena Vraneš.
Najviše đaka u Švajcarskoj
U Švajcarskoj dopunsku nastavu na srpskom jeziku pohađa 1.888 đaka, a njima predaju 22 učitelja. U Danskoj časove drže četiri nastavnika koja imaju više od 250 učenika. Isto toliko nastavnika u Francuskoj pokriva nastavu za oko 350 devojčica i dečaka, s tim što jedan učitelj koji drži časove u Strazburu, predaje i u Luksemburgu. Oko hiljadu dece u Nemačkoj pohađa dopunsku nastavu na srpskom jeziku. Predaje im desetak nastavnika. U Grčkoj se ova nastava odvija samo u Solunu. Pohađa je 65 đaka, a uči ih jedan nastavnik.
Pas kao cuko
Pošto deca našeg porekla u inostranstvu umesto „s” najčešće izgovaraju „c” ili „z”, na časovima dopunske nastave učitelji s njima često vežbaju izgovor tog slova. Na tabli recimo nacrtaju psa, a ispod crteža stave tri tačkice, kako bi deca „pogađala” i izgovarala reč pas. Mnogi mališani, međutim, misle da je reč o grešci.
– Nastavnice, ovo je greška.
– Zašto to misliš? Šta je na slici?
– Cuko – veli dečak.
– Kuca – ispravlja ga plavooka devojčica.
– Ma, keruša – kaže njen drug iz klupe.
– Ker – viče drugi mališan.
Ovo je samo jedan od primera koji svedoči o tome kako je teško učiti maternjem jeziku decu srpskog porekla u inostranstvu. Posebno što zajedno u klupama sede i oni čiji roditelji govore ijekavicu i oni koji pričaju ekavski.
Aleksandra Brkić
