Dučić je govorio da je sve što vredi u srpskom rodu rođeno sto kilometara oko Durmitora. Da li su zato u Beogradu najznačajnije funkcije uvek držali Crnogorci, od direktorskih fotelja do predsednika države Doček koji su priredili rođaci Borisa Tadića u Smriječnu, rodnom selu njegovog oca, uz rečenicu Dobro nam došao, ponose naš, koju su izgovarali punog srca i suznih očiju, podsetio je da predsednik Srbije nije jedini lider koji poreklo vuče iz crnogorskih krševa. Istorijska je činjenica da je Crna Gora uvek bila rasadnik srpskih vođa, još od Stefana Nemanje, koji je rođen u Zeti, preko Karađorđa, koji vodi poreklo od Vasojevića, pa sve do Slobodana Miloševića.
Nesporna je činjenica da su ljudi koji vode poreklo iz Crne Gore uvek zauzimali liderske pozicije u srpskom društvu, počevši od studentskih domova, gde su rukovodili mestima za ilegalce“, preko direktorskih fotelja, sportskih timova u kojima su igrali zapažene ili najvažnije uloge, pa do najvažnijih političkih funkcija.
Fama o crnogorskom lobiju
Još je Jovan Dučić govorio da je sve što vredi u srpskom rodu rođeno u krugu od sto kilometara oko Durmitora“. Ti što vrede toliko su se raširili izvan 100 kilometara da su se posle Drugog svetskog rata umnožavali na račun broja Crnogoraca u glavnom srpskom gradu: poput onog da bi Beograd bleštao kao Pariz kada bi Crnogorcima svetlele oči. Istovremeno se, međutim, stvarala ozbiljna fama o crnogorskom lobiju koji vlada Srbijom“. čak su početkom ovog veka rađena i neka istraživanja, prema kojima su Crnogorci bili ubedljivo najuticajnija migratorna grupa“ u Srbiji.
Studenata iz Crne Gore u Beogradu iz godine u godinu je sve manje, uticaj stvarnog ili imaginarnog lobija“ opada, a iznova se postavlja pitanje šta je to što Šumadincima nedostaje da bi mogli da se nametnu kao vođe i pobednici. Dovoljno je da se pogleda sudbina političkih lidera koji baštine šumadijsku tradiciju: bez obzira na to koliko podrške imali, na kraju zarade oreol gubitnika, počevši od Vojislava Koštunice, koji je prokockao podršku od skoro 60 odsto građana, do Tomislava Nikolića, koji više ni sam ne može da prebroji izbore koje je za dlaku izgubio.
Istoričar Miodrag Janković kaže da se u našem narodu ne poklanja dovoljno pažnje jednoj istorijskoj seobi, koja je u periodu posle Kosovskog boja veliki deo Srba poslala u crnogorske planine.
– Dok su Turci čekali Srbe da siđu sa planine“, razvila se jedna tradicija integralnih ličnosti, koje su bile prave glave porodice. Ljudi koji su sinonimi junaštva i čestitosti. I kao takvi, kada bi se pojavili među ostalim Srbima, izazivali bi poštovanje. U Prvom srpskom ustanku dizali su ustanak da se pridruže Karađorđu. Njihovu istoriju obeležava stradanje u ime junaštva, a poslednja velika priča bila je Mojkovačka bitka, gde su stali u odbranu svoje braće da bi mogli da se povuku preko Albanije. Zahvaljujući njihovom junaštvu ludilo kralja Aleksandra je uspelo. Ali, Srbija je izgubila 250.000 vojnika, zatrta je šumadijska rasa. Ali poštovanje prema Srbima iz Crne Gore je ostalo – priča Janković.
On kaže da ta veza nije u korelaciji sa današnjim odnosima Srbije i Crne Gore, koja je na nivou dnevne politike, a kao glavnu tačku razdora navodi period razvoja komunizma koji je u Crnoj Gori naišao na najplodnije tlo.
Srpski pisci u zapećku
Sa time se slaže i Saša Milenić, diplomirani filozof i jedan od predvodnika Pokreta za Šumadiju, i dodaje da pitanje zašto Šumadinci ne vladaju Srbijom spada u korpus nerasvetljenog odnosa prema Drugom svetskom ratu.
– Pravi pobednici Drugog svetskog rata kod nas su Srbi iz takozvanih pasivnih krajeva, dok cela Šumadija nije videla partizanski pokret do dolaska Crvene armije. I sve dok je brozovska aristokratija dominantan element našeg javnog života, tačno u toj meri biće nedopustiv pristup ovog šumadjskog prostora centralne Srbije.
Tadićev deda naoružavao Gavrila Principa
Miodrag Janković kaže da je u porodici predsednika Borisa Tadića bio jedan fantastičan čovek“ koji je za vreme Drugog svetskog rata, kada se komunizam širio Crnom Gorom, držao stranu srpskom integritetu.
– Svi kažu da Boris najviše liči na Spasoja Tadića, strica Ljube Tadića. Komunisti su ga ubili u Nikšiću posle rata, a njegovo ime se spominje među glavnim organizatorima ubistva Franca Ferdinanda 1914. u Sarajevu. Njegov zadatak bio je najvažniji – da dotura oružje mladobosancima – kaže Miodrag Janković.
Međutim, to pitanje ne može danas da se generalizuje. Najodgovornije otvaranje tog problema je teza koju zastupa akademik Dragoslav Mihajlović, koji pokušava da na jezičkoj građi za rečnik srpskog jezika SANU pokaže jezičku tendenciju koja se ne poklapa sa govornim, književnim i jezičkim nasleđem najvećeg dela Srbije – kaže Milenić.
Kako navodi Milenić, Mihailović pokazuje da su pisci sa centralnog područja Srbije i staroštokavskog dijalekta neopravdano malo zastupljeni u građi koja je formirala rečnik srpskog jezika.
– Mihailović je zastupljen samo sa jednom knjigom, baš kao i Kiš i Tišma, dok ima skoro nepoznatih pisaca iz Crne Gore, poput Mićunovića, koji su zastupljeni sa po skoro 20 knjiga. Nejasno je zbog čega se taj dijalekt smatra književno produktivnijim i književno superiornijim. Pitanja jezika su uvek značajno politički obojena. U tom smislu je značajno postaviti pitanje koliko smo mi dobro politički presabrali svoje strateške kulturne interese – zaključuje Milenić.
