izvor: prinstcreen
Sjedinjene Američke Države postale su globalni lider u izvozu jedne sirovine za koju se nekada smatralo da je van dometa komercijalnih tržišta – ljudske krvi, tačnije krvne plazme. Potražnja za ovom dragocenom komponentom krvi, koja se koristi u medicinskim tretmanima i istraživanjima, drastično je porasla poslednjih godina. Prema podacima magazina The Economist, izvoz krvne plazme iz Sjedinjenih Država u 2023. godini predstavljao je skoro 2% ukupnog američkog izvoza, što je gotovo četiri puta više nego pre deset godina. Sa vrednošću od 37 milijardi dolara, izvoz plazme je premašio vrednost američkog izvoza zlata ili uglja, prenosi francuski portal RFI.
Krvna plazma i njena upotreba
Krvna plazma, tečni deo krvi, sadrži vitalne proteine koji se koriste u proizvodnji lekova za pacijente sa ozbiljnim oboljenjima poput raka, autoimunih bolesti i hemofilije. Globalna potražnja za plazmom konstantno raste, a Sjedinjene Države snabdevaju gotovo 70% ukupne svetske zalihe plazme namenjene medicinskoj upotrebi. Plazma je ključna i za istraživanje novih tretmana, što dodatno doprinosi rastu ove industrije.
Američka dominacija zahvaljujući deregulaciji
Jedan od glavnih razloga za dominaciju Sjedinjenih Država na ovom tržištu jeste relativna sloboda tržišta i minimalna regulacija. U SAD, pojedinac može donirati plazmu više od 100 puta godišnje, dok su u Evropi donacije ograničene na trećinu tog broja. Osim toga, u Sjedinjenim Državama donatori dobijaju nadoknadu za svoju donaciju, prosečno oko 40 dolara po donaciji, dok je u većini drugih zemalja kompenzacija za davanje krvi zabranjena. Samo u poslednje četiri godine, otvoreno je čak 400 novih privatnih centara za prikupljanje plazme, kako bi se zadovoljila rastuća potražnja.
Etika i kontroverze
Međutim, ovaj pristup izaziva etička pitanja. Davanje krvi se u mnogim zemljama, naročito u Evropskoj uniji, i dalje posmatra kao nesebičan čin solidarnosti, a ne komercijalna transakcija. Uvođenje novčane nadoknade potencijalno može dovesti do situacija u kojima siromašniji slojevi stanovništva doniraju plazmu iz nužde, što dovodi u pitanje dobrovoljnost takvih donacija. Postoji i zabrinutost za javno zdravlje, jer bi donatori mogli da kriju svoje zdravstveno stanje kako bi nastavili da primaju novčane naknade.
Paradoks evropskog uvoza
Zanimljivo je da su zemlje koje strogo zabranjuju kompenzaciju za donaciju plazme istovremeno veliki uvoznici američke plazme. The Economist ističe licemerje nekih zemalja, poput Velike Britanije i Kanade, koje su postale zavisne od američke plazme, iako na svom tlu zabranjuju komercijalizaciju donacija. Čak i Kina, koja dozvoljava uvoz samo jednog proteina iz plazme – albumina, zavisi od američkih dobavljača.
Francuski slučaj: Etika i biznis
Poseban primer etičkog paradoksa dolazi iz Francuske, koja je javno osudila komercijalizaciju ljudskog tela u Sjedinjenim Državama. Francuska je tako izvršila pritisak na Evropsku uniju da ne dozvoli nadoknadu donatorima unutar EU. Ipak, u isto vreme, francuska državna kompanija LFB, kroz svoje američke podružnice, upravlja sa šest centara za prikupljanje plazme u SAD-u, čiji je moto “zaradi novac, spasi živote”. Ovaj slučaj jasno pokazuje kako etički argumenti mogu biti elastični u zavisnosti od ekonomske koristi.
About The Author
