Stolovanje vladara od loze Karađorđevića je, među deset srpskih dinastija, jedno od najkraćih. Najduže su vladali Vlastimirovići ‡ nepuna tri veka (680‡950), po više od dva veka su vladali Nemanjići (1166‡1371), Kotromanići (1250‡1463) i Petrovići (1683‡1918), nešto manje od dva veka Vojislavljevići (976‡1162), po tri četvrti veka Brankovići (1427‡1502) i 72 godine, sa prekidima Obrenovići (od 1815. do 1903), a po pola veka Vukanovići (1112‡1162) i Lazarevići (1371‡1427). Od 1804. do 1945. godine su vladali Karađorđevići, punih 68 godina, računajući i vreme od aprilskog sloma 1941. do Trećeg AVNOJ-a 1945. U izbeglištvu su proveli tri četvrti veka, a kao građani u blizini i sviti kneza Mihaila Obrenovića nepune tri godine (1839‡1842). No, bez obzira na kratkotrajnost vladavine, prekidane nasilnim smenama, izgnanstvima i izbeglištvom, srpska istorija je, van sumnje, u poslednja dva veka u znaku ovog vladalačkog doma, bilo da se njegove zasluge veličaju ili osporavaju.
Osobenost, istorijski značaj i ugled dinastije Karađorđevića zasniva se, pre svega, na izuzetnosti istorijske pojave i ličnosti njenog rodonačelnika, Vožda Karađorđa, i na činjenici da je njen državotvorni rad krunisan stvaranjem Jugoslavije, tvorevine kakva na Slovenskom Jugu nije ostvarena od doseljenja Slovena na Balkan.
Među ličnostima naše novije istorije Karađorđe ‡ kao vojskovođa, strateg ustaničke borbe i utemeljivač obnovljene države, dakle kao vrhovni komandant i državnik ‡ u pogledu prelomnosti svoga poduhvata i dalekosežnosti njegovog značaja nema premca. S obzirom na to da je bio nesporno veliki i za narod zaslužni rodonačelnik, ta činjenica, sama po sebi, daje naročit položaj i uvaženje pripadnicima ove dinastije. U pogledu državotvorne radnje ‡ premda su je prekidale dve okupacije zemlje (1813. i 1915), a svi vladari iz ove loze osetili gorčinu izbeglištva i izgnanstva ‡ u kratkotrajnim vladavinama ostvarena su postignuća koja su značila ne samo velike tekovine nego i ostvarenje vekovnih težnji. Za vlade Karađorđa je, posle viševekovnog ropstva, izborena sloboda i obnovljena srpska država, a za vreme njegovih unuka i praunuka osvećeno Kosovo, oslobođena Stara Raška i Južna Srbija (1912) i stvorena prva Jugoslavija (1918), tako da su, od naših dinastija, jedino Karađorđevići bili kraljevi i Hrvata i Slovenaca.
Ako se ima u vidu da su od Nemanjinog preuzimanja velikog županstva do stvaranja Dušanovog Carstva, kao zenita srpske srednjovekovne državne moći i veličine, protekla bezmalo dva veka, onda za ovakvo državno uvećanje pod Karađorđevićima nema odgovarajuće paralele u našoj istoriji.
Sve to, razumljivo, čini posebnim ovu vladalačku lozu, a istovremeno je stavlja i u prvi red među srpskim dinastijama.
SEOBE
Sve srpske dinastije, kako u srednjem tako i u novom veku, potekle su iz naroda. To je istovremeno i dokaz snage samoga naroda u kojem su ponicale, i uporište moći samih dinastija koje su postajale predvodnici naroda, što je činilo uzajamno-povratnu sponu naroda i vladara. Oličenje te sprege je rodonačelnik dinastije Karađorđe ‡ naoko običan čovek iz naroda, u gunju i opancima, sin pukog seoskog sirotana, koji je do domaćinskog ugleda došao ličnim radom i samopregorom.
U Šumadiju se četrdesetih godina DžVIII veka doselio Karađorđev deda Jovan, najverovatnije otisnuvši se iz predela Vasojevića. Jovan je u seobu pošao sa braćom, Simeunom, koji je ostao u Biosci kod Užica, Radakom, koji se naselio u Mramorac, i Mitrom, koji je otišao u Bašin, dok se Jovan nastanio u Viševcu kod Rače, gde je i Karađorđe rođen.
Poreklo Voždovih predaka, kao i mesta u kojima su vremenom bivali pre doseljenja u Šumadiju, nije do kraja istraženo.
U srpskom plemenskom društvu, čija je odlika, u nedostatku pisanih svedočanstava, jaka tradicijska kultura i rodoslovno pamćenje, koje seže i do dvadeset pet kolena u prošlost, što se i danas očituje na tlu Crne Gore, sačuvano je obilje podataka o precima Vožda Karađorđa. Po jednom od ovih predanja, početkom DžVII veka Voždovi preci su živeli u zetskom selu Bjelastavici, gde su se prezivali Lukačevići. Odavde, kad je umro predak pop Boško, zvani Bakun, popadija se preseli sa decom u Berislavce, selo kod Podgorice, gde se, po njoj, prozovu Popadići.
Neko vreme su, posle Zete, bili u Crmnici, u selu Dupilu i Gluhom Dolu, odakle su prešli u kučko selo Doljane, a odatle, nakon kraćeg prebivanja, u Vranj, pa u Mataguže kod Skadarskog jezera. U međuvremenu, između Doljana i Mataguža, boravili su i u selu Zlatici. Po jednom predanju, Voždovi preci su, pre prelaska u Vasojeviće, zastali na vrelima reke Ribnice, kod Podgorice, odakle su prešli u Kovačicu. Posle boravka u nekom selu u Lješanskoj nahiji, izbegli su u predeo Rovaca, najpre u Liješće, a potom u Velje Duboko, kod Kolašina. Odavde su prebegli Vasojevićima, u Lijevu Rijeku, gde su izvesno vreme probavili u ljevorečkom selu Lopatama.
Vrlo je jako predanje o boravku Voždovih predaka u selu Beranu, ispod đurđevih Stupova, kao i mestu Kralji, gde se s njima svojata vasojevićko bratstvo đurišića. Iz Kralja su se sklonili u Gusinje, a odatle su pobegli u Bihor. Najpre u selo Crnču, pa u Godušu, u kojoj i danas pokazuju mesto zvano Kućišta, za koje drže da je tu živeo predak Karađorđev. Postoje potvrde i da su Voždovi preci bili u selu Dragovoljići kod Nikšića, kao i u selu Mačetovo kod Prizrena (tačnije: Mačitevo, kod Mušutišta) i Bugariću na srednjem Ibru, a sveže je i sećanje na njihovo prebivanje, uoči odlaska u Šumadiju, u selima Žabren i Petropolje na Sjeničko-pešterskoj visoravni.
Uočivši da su Karađorđevi preci često menjali mesto boravka i „da je teško doći do istine, koje je mesto zaista kolevka predaka Velikog Vožda“, istoričar Milenko M. Vukićević je, obazrivo, zaključio da je „moguće da su se Karađorđevi preci, silazeći s Brda ili iz Metohije, još negde zadržavali, dok nisu došli u Beogradski pašaluk“.
Kada se ovom nizu mesta dodaju Viševac, Petrovac (Mramorac), Žabare, Masloševo, Zagorica i Krušedol, onda su Voždovi preci i njegova porodica proboravili u tridesetak naselja pre konačnog nastanjivanja u Topoli, koja je, u ova dva veka, u pravom smislu reči ognjište i kolevka Karađorđevića. Ako je u Šumadiji, prema Cvijićevom zaključku, zgusnuta snaga svih srpskih zemalja, onda je životni put Karađorđevih predaka, koji su bivakovali i zbežavali se u toliko srpskih predela, oličenje selidbenih tokova srpskog naroda tokom vekova, do slivanja u Šumadiju. Sa druge strane, Šumadiju su naselili došljaci upravo iz krajeva u kojima su prebivali Voždovi preci, pa je stoga ona i mogla da uzme na sebe nacionalnu oslobodilačku i pijemontsku ulogu.
POREKLO
U nemirno, krvavo i bezakono tursko vreme, u kojem se posebno izdvaja DžVII vek, kada je, usled ratova, buna, gladi i bežanije, ispremeštana glavnina srpskog stanovništva na današnjem njegovom etničkom području, seljakali su se, od nemila do nedraga, i Voždovi preci. Tako su, do dolaska u Šumadiju, iza njih ostale mnoge srpske oblasti ‡ Zeta, Crmnica, Kuči, Lješanska nahija, Rovca, Vasojevići, Gusinjska oblast, Bihor, Nikšićka župa, Metohija, srednji Ibar, Sjeničko‡pešterska visoravan… Zato su u tim predelima, nastanjenim kako srpskim tako i inorodnim, arbanaškim plemenima, sačuvane uspomene na boravak Voždovih predaka, pa su, bezmalo posvuda, svojatali Vožda kao svog saplemenika. Tako se može naići i na ponovljene tvrdnje da je Vožd, na primer, poreklom Kuč, Vasojević, Srbljak ili Ašanin, zatim Klimenta, a u prizrenskom kraju ga svojata i fis đinovaca.
Međutim, ne samo što Voždovi preci ne mogu istovremeno biti tako različitog porekla, oni uistinu ne pripadaju nijednom od pomenutih plemena, kao ni bratstvima koja ih prisvajaju.
Zabunu o Karađorđevom poreklu je unelo i pogrešno tumačenje diplome koju je crnogorski vladar Petar II Petrović Njegoš izdao 1840. godine Voždovom sinu Aleksandru Karađorđeviću, u kojoj se kaže da Vožd proističe „iz drevnih knezova naše provincije Vasojevića“. No, poticanje sa tog područja ne podrazumeva i vasojevićko poreklo.
Po nalazu etnologa Milisava V. Lutovca, u Bihoru, kao i u susednim oblastima, vrlo je uvreženo mišljenje da je u Kućištu ispod sela Goduše svojevremeno živeo predak Karađorđev, doseljen iz susednog sela Crnče. A u Crnči je najstariji rod Gurešića, čiji su stari doseljeni iz okoline Podgorice. Gurišići danas s ponosom pričaju kako im je 1809. godine, doprevši do Suvodola, Karađorđe kao rođacima poklonio oružje i veliki bakarni vojnički kazan. Tvrdnja Gurišića da od njih potiču Karađorđevići ima jaku osnovu u krsnoj slavi. Naime, od 334 srpska roda u Bihoru i Koritima, koji slave dvadeset različitih slava ‡ jedino Gurišići slave Svetog Klimenta, slavu koju su Karađorđevići održavali sve do 1890. godine, kada su je promenili. Po očuvanom rodoslovnom pamćenju, zajednički predak Gurišića i Karađorđevića je Tripko Knežević, po čijem su nadimku Guriš (zbog povijenih ramena, kakva je imao i Vožd) prozvani Gurišići. Tripko Guriš kao da je odslikani Karađorđe ‡ viši od dva metra, mršav i tamnoput, neustrašivi junak i zakleti neprijatelj Turaka, a opevan je u više junačkih pesama, među kojima se izdvaja „Tripko Guriš i Bećir-aga“. Po Tripkovoj pogibiji, njegova se porodica doselila u Bihor.
Kako se u ovim krajevima niko samovlasno ne može prozvati Kneževićem, to je upamćeno da se Tripko prezivao Knežević po svom pretku ‡ knezu Bogdanu Vojinoviću, od koga je Tripko peto koleno. A knez Bogdan Vojinović je potomak kneza Vojislava Vojinovića, čiji je predak i rodonačelnik vojvoda Vojin iz Vučitrna. Na osnovu ovog rodoslovnog pamćenja, Karađorđevići potiču od srpske srednjovekovne vlasteoske porodice Vojinovića, među kojima su poznati velikaši Vojin, velmoža Stevana Dečanskog i gospodar Gackog, Vojinovi sinovi vojvode Miloš, Altoman i Vojislav ‡ uglednici na dvoru cara Dušana, te Nikola Altomanović ‡ gospodar Rudnika, Užica i Zvečana na Kosovu.
SRODNICI
Gurešići, a sa njima i Karađorđevići, potiču od vojvode Vojina, odnosno kneza Bogdana Vojinovića, od koga izvodi svoje poreklo i oko četrdeset bratstava u Crnoj Gori, među kojima, po ispitivanju našeg znamenitog etnologa Jovana Erdeljanovića, Radulovići u cetinjskom Bašinom Selu, Zavrgu kod Nikšića i pješivačkom selu Milojevići, gde se jedan ogranak preziva Gavrilovići, zatim Radovići i Perovići (zvani „Ozrinići“) u bajičkom zaseoku Duboviku, Bojanići u Krivošijama, kao i Punoševići i od njih Miloševići i Pejovići, Marićevići, Pajovići, Vodalije (Odalovići), Boratovići i Parače u njeguškom Dugom Dolu, Bogdanovići u Kopitu, Vujaši ili Vujaševići, Peraši i ćorovići u Mircu, đuranovići u Dugom Dolu i Kamenarima, itd.
U Šumadiji, po nalazu Borivoja M. Drobnjakovića, srodnici Karađorđevića su potomci Karađorđevih stričeva ‡ Kuzmići (Jockovići, Pajovići) u Mramorcu, Marinkovići (Kočići, Kojadinovići, Stankovići, Radojkovići, Jankovići) u Cerovcu, Vasići u Baničini, Saranovci (Živanovići, Krkići, Jeremići, Binići, Backići, Vitorovići, Mitrašinovići, Senići) u Selevcu, Gitarići u Dobrodolu i Starčevići u Bašinu, kao i potomci Karađorđevog brata Marinka ‡ Marinkovići u Topoli i Krćevcu, koji svi i dandanas slave Svetog Klimenta.
Dinastija ponikla u narodu i izrasla iz njega orođena je i sa nizom drugih rodova. Tako su, usled ženidbeno‡udadbenih veza, sa Karađorđevićima svojta Ivanovići zvani Ivanekići u Krćevcu, Dukići u Banji, Novakovići (staro prezime) u Vlakči, Gerasimovići (Jerinići/Radovanovići, Markovići) u Venčanima i Darosavi, Manojlovići u Topoli, Simići i Markovići u Mramorcu.
Udajama Karađorđevih kćeri u srodstvo sa ovom vladalačkom lozom su uvedene vojvodske porodice Milovanovića, Ristića‡Pljakića, Karamarkovića i čarapića. U krug rođaka su ušli i Anastasijevići, Bojanići, Nikolajevići, Petronijevići, Pešike, Radojlovići, Radojčići, Ristići, Simići, Stojadinovići u Beogradu, Pavlovići u Kragujevcu, Bogatinčevići u Šapcu.
Ženidbom Karađorđevog sina Aleksandra sa Persidom Nenadović, kćerkom vojvode Jevrema i unukom gospodara Jakova Nenadovića (1830. u Hotinu), spojene su dve najuglednije i najmoćnije, a i suparničke, porodice toga vremena ‡ Karađorđevići i Nenadovići. A ženidbom kneževića Petra (kasnije kralja) sa kneginjom Zorkom (Ljubicom), kćerju knjaza Nikole (Cetinje, 1883), rođački su povezane dve srpske dinastije ‡ Karađorđevići i Petrovići.
Vremenom će supruge, majke i snahe Karađorđevića biti i vlaške bojarke, ruske kneginje, grčke i danske princeze, među tastovima će biti rumunski, grčki i italijanski kralj, a među zetovima će se naći i ruski veliki knez iz carske porodice Romanova. Stepen orođenosti dinastije Karađorđevića sa evropskim dvorovima najbolje se može videti iz činjenice da je, u ovom trenutku, kraljević Tomislav Karađorđević, na osnovu stepena srodstva sa kraljevskim domom Velike Britanije, u najužem krugu potencijalnih pretendenata na englesku krunu.
VLADARI
Karađorđe Petrović (Viševac, 3/14. novembar 1762? ‡ Radovanjski lug, 13/25. jul 1817), vladao od 2/15. februara 1804. do 21. septembra / 3. oktobra 1813. Venčan 15/26. februara 1786. u Goroviču sa Jelenom iz Masloševa, kćerkom jaseničkog oborkneza Nikole Jovanovića i Bosiljke, od roda Nikolića u Masloševu.
Sin siromaha, u dečaštvu najamnik, u mladosti hajduk, potom u vreme Kočine krajine (1788) frajkorac koji učestvuje u borbama protiv Turaka u zapadnoj Srbiji, u kojima stiče znatno i dragoceno borbeno iskustvo, a po zaključenju mira (1791) nastanjuje se u Topoli, gde u zaseoku Krćevcu podiže svoje imanje, i stiče ugled kao domaćin i trgovac. Kao jedan od najviđenijih ljudi u Srbiji izabran je na Sretenje na zboru u Orašcu za vođu Prvog srpskog ustanka. U oslobađanju zemlje od Turaka rukovodi i učestvuje u svim važnijim bitkama ‡ Ivankovac (1805), Mišar, Deligrad i Beograd (1806), Malajnica (1807), Sjenica i Suvodol (1809), u kojima odnosi sjajne pobede. Tekovine oslobođene Srbije su ušle u odredbu Bukureškog mira (1812), na kojoj će se sledećih decenija zasnivati i izgrađivati njen međunarodni položaj. Posle sloma ustanka (1813) prelazi u Austriju, biva interniran u Petrovaradin i Grac i, potom, odlazi u Rusiju (1814) i nastanjuje se u Hotinu. U julu 1817. godine, kujući veliki oslobodilački plan sa grčkim heteristima, tajno dolazi u Srbiju, gde je, po nalogu kneza Miloša Obrenovića, ubrzo mučki ubijen. Srbija pod Karađorđem dobija prvu vladu (Praviteljstvujušči sovjet, 1805), uređeno sudstvo (27 magistrata), Veliku školu (1808), Topolivnicu, barutane, obučenu vojsku i živu narodnu privredu, podiže puteve (krčanike) i ustanovljava poštanski saobraćaj. U najznačajnije tekovine Karađorđeve Srbije se ubraja ukidanje (turskog) feudalnog sistema, po čemu je Srbija druga zemlja u svetu koja je izvela ovakvu korenitu promenu, deceniju i po nakon francuske buržoaske revolucije 1789. godine. U vreme Karađorđa je, naseljevanjem stanovništva, koje je on pozivao, pa i lično razmeštao po Srbiji, konačno uobličena i demografska slika zemlje.
Aleksandar Karađorđević (Topola, 29. septembar / 11. oktobar 1806 ‡ Temišvar, 21. aprila / 3. maja 1885), knez, vladao od 2/14. septembra 1842. do 11/23. decembra 1858. Venčan 21. avgusta / 2. septembra 1830. u Hotinu sa Persidom, kćerkom vojvode Jevrema Nenadovića i Jovanke-Joke, jedinice vojvode Mladena Milovanovića.
Od sedme godine u izbeglištvu, u Srbiju se vraća 1839. godine, u kojoj, posle Vučićeve bune, odlukom skupštine na Vračaru (1842), biva izabran za kneza, i jednoglasno potvrđen na skupštini sledeće godine. U njegovo vreme se otvaraju putevi za kapitalističku privredu, vojnu industriju (Topolivnica u Kragujevcu, 1853), oživljuje rudarstvo, izgrađuje buržoaski pravni sistem (Građanski zakon, 1844), unapređuje školstvo, osniva Narodni muzej (1844), pospešuje istorijski i filološki rad Društva srpske slovesnosti, koje počinje da izdaje naučnu publikaciju Glasnik (1847), podstiče umetnost i začinje liberalna građanska štampa. U toku mađarske bune (1848‡1849) srpska vlada odlučno pomaže borbu naših sunarodnika u tadašnjoj Austriji i šalje dobrovoljce pod komandom vojvode Stevana Knićanina. Krunu nacionalnog rada za vlade kneza Aleksandra čini dalekosežni državotvorni programski projekt koji je sastavio Ilija Garašanin (Načertanije, 1844). No, ustavobraniteljska stranka, koja ga je dovela na vlast, isuviše moćna, svrgla ga je sa vlasti na Svetoandrejskoj skupštini 1858. godine. Zavičajno privržen Topoli i očinskom ognjištu, knez Aleksandar je dosta učinio na obnovi Karađorđevog grada i podizanju zgrada i ustanova u Topoli, kao i unapređenju svoje ekonomije u Krćevcu.
Petar I Karađorđević (Beograd, 29. jun /11. jul 1844 ‡ Beograd, 16. avgusta 1921), kralj, vladao od 2/15. juna 1903 ‡ 11/24. juna 1914. Venčan 30. jula / 11. avgusta 1883. na Cetinju sa Zorkom (Ljubicom), kćerkom crnogorskog knjaza Nikole I Petrovića Njegoša i kneginje Milene.
Zatečen na školovanju u inostranstvu (Ženeva), kad mu je otac, knez Aleksandar, zbačen sa vlasti i proteran iz Srbije, knežević Petar je proveo u izgnanstvu punih 45 godina. Otišav kao dečak, u Srbiju se vratio pri kraju svoje šeste decenije, 1903. godine, da preuzme kraljevsku vlast. U međuvremenu je učestvovao u francusko-pruskom ratu (1870‡1871) i četovao za slobodu Srba u Bosni za vreme ustanka 1875‡1876. godine pod imenom Petar Mrkonjić. Došavši na presto, zemlju zatečenu u dugovima privredno snaži i osamostaljuje ‡ do 1910. godine je učetvorostručen broj industrijskih preduzeća, a u okviru parlamentarne monarhije uvodi najviši, dosad neprevaziđen, stupanj demokratije, građanskih prava i političkih sloboda. U državotvornom pogledu ostvaruje ideje Načertanija, utemeljenog za vlade njegovog oca kneza Aleksandra (1844), te u Prvom balkanskom ratu (1912) Srbija osvećuje Kosovo, oslobađa Staru Rašku i Južnu Srbiju, a u Drugom balkanskom ratu (1913) konačno rešava pitanje granice prema Bugarskoj. U Prvom svetskom ratu odstupa sa vojskom preko Albanije, odakle se posle oporavka na Krfu i proboja Solunskog fronta pobednički vraća u zemlju, dobivši naziv Oslobodilac. Poštovanje i omiljenost kralja Petra u narodu najbolje izražava njegov naziv „čika Pera“, dobijen od podanika. Smatrajući Topolu svojim porodičnim ognjištem, za kojim je decenijama u izbeglištvu čeznuo, kralj Petar podiže u njoj svoju zadužbinu, Crkvu Svetog đorđa na Oplencu, gde je kupio zemljište, obnavlja porušene i zapuštene očinske i dedovske zgrade, daruje Topoli vodovod, električnu centralu i modernu bolnicu.
Aleksandar I Karađorđević (Cetinje, 4/16. decembra 1888 ‡ Marsej, 9. oktobra 1934), kralj, vladao od 11/24. juna 1914. kao prestolonaslednik, od 1. decembra 1918. kao regent, od 17. avgusta 1921 ‡ 9. oktobra 1934. kao kralj. Venčan 26. maja 1922. u Beogradu sa Marijom, kćerkom rumunskog kralja Ferdinanda I Hoencolerna i kraljice Marije, princeze od Velike Britanije i Irske.
Kao prestolonaslednik i vrhovni komandant Srpske vojske u Prvom svetskom ratu Aleksandar Karađorđević stiče ugled dobrog ratnika i nadarenog vojskovođe. Pobednik u ratu protiv kudikamo jačeg neprijatelja, kralj Aleksandar se u miru suočio kao državnik sa mnogim, teško premostivim problemima. Novostvorena jugoslovenska državna zajednica 1918. godine (Kraljevina SHS, od 1929. godine Kraljevina Jugoslavija, podeljena na devet banovina) bila je zemlja velikih razlika i suprotnosti ‡ nacionalnih, verskih, ekonomskih, političkih, klasnih, pravnih i kulturnih, što je sve posledica vekovnih, pa i hiljadugodišnjih, istorijskih okolnosti, posebnosti razvoja i uticaja strane dominacije. čvrsto opredeljen za stvaranje jedinstvene države, kralj je imao protiv sebe mnogo protivnika. Stoga, i usled političkog bezizlaza iz koga građanske stranke nisu imale rešenja, 1929‡1931. uvodi diktaturu. S obzirom na prilike i kretanja u svetu, pogotovu sve napadnije istupanje fašizma na međunarodnoj sceni, nastoji, stvaranjem Male Antante, da očuva mir i stabilnost zemlje. U tome ga pretiče smrt (1934), u atentatu koji se pripisuje ustaško-fašističkoj sprezi. Uprkos tako ogromnim državnim poslovima, kralj Aleksandar je zaokružio očevu težnju za podizanjem zadužbine na Oplencu, koja je, zahvaljujući njegovom bdenju, postala zaokružena spomenička, umetnička, stambena i privredna celina.
Petar II Karađorđević (Beograd, 6. septembra 1923 ‡ Denver, 3. novembra 1970), kralj, vladao od 10. oktobra 1934. do 27. marta 1941 (namesništvo), a od 27. marta 1941. do 29. novembra 1945. slovio kao kralj. Venčan 20. marta 1944. u Londonu, sa Aleksandrom, kćerkom grčkog kralja Aleksandra I i princeze Aspazije Manos.
Najtragičnija ličnost među našim vladarima ‡ kralj koji to nikad uistinu nije bio, premda je imao tu titulu više od deset godina. Presto nasledio u jedanaestoj godini, kao nepunoletan preuzeo vlast od namesnika u vojnom puču 27. marta 1941. godine, odbacujući time sramno pristupanje Trojnom paktu, zbog čega se, nakon deset dana, 6. aprila, fašističke sile Osovine u munjevitom ratu obrušavaju na Jugoslaviju koja, u rasulu i izdaji, kapitulira 17. aprila. Izbegavši 15. aprila u Grčku, kralj preko Egipta odlazi u junu u Englesku. U ratu koji je besneo svetom, daleko od naroda, bez vojske, okružen nesposobnim političarima okupljenim u tzv. vladi u izbeglištvu, od kojih neki, na čelu sa Rudolfom Bićanićem, neskriveno vode antisrpsku i antijugoslovensku politiku, kralj je bio nemoćan da se snađe u igrama koje su vodili tvorci novog svetskog poretka. Pod pritiskom čerčila, kralj 1944. godine prenosi ovlašćenja na Ivana Šubašića, što praktično vodi njegovom detronizovanju. Proglašenjem republike 1945. godine nestalo je kraljevstvo kojim stvarno nikad nije vladao. Njegov dalji život je bio lutanje očajnika, koji je, podlegavši alkoholu, zahvaljujući i oskudici, postao lak plen raskolnika Srpske pravoslavne crkve u Americi. Po smrti u bolnici u Denveru 1970. godine, sahranjen je u Libertvilu, kao jedini kralj koji počiva na tlu Sjedinjenih Američkih Država.
KARAđORđEVIćI DANAS
Ponikla u narodu, sa čijom sudbinom je čvrsto povezana, dinastija Karađorđevića je više puta proglašavana ‡ nenarodnom, zločinačkom i neprijateljskom. Dva puta su donošeni zakoni o zabrani njenog povratka u zemlju ili na presto, što je u prošlom veku bilo delo suparničke dinastije Obrenovića (1869), koja je bacila na nju i „narodno prokletstvo“, a u ovom veku je to bilo delo komunističkih vlasti (1945), koje su lišile državljanstva ne samo legitimnog kralja nego i decu po pobočnoj liniji samo zato što su ‡ Karađorđevići.
Tri puta je imovina Karađorđevića grabljena, raznošena, uništavana, otimana, rasprodavana ili konfiskovana ‡ posle 1813. od Turaka i kneza Miloša, zatim za vreme Obrenovića (posle ubistva kneza Mihaila 1868. i Topolske bune 1877) i posle Drugog svetskog rata (1947), na osnovu lažnih izjava nenadležnih lica. Sa svoje strane, međutim, u vreme svih svojih pet vladara, Karađorđevići su sami, često iz početka, stvarali svoj imetak, nisu ni od koga ništa prisilno kupovali, niti posezali za bilo čijom imovinom, a kamoli prisvajali ili bezočno otimali.
U ovom trenutku živi 61 pripadnik doma Karađorđevića, među kojima su najbrojniji potomci kralja Aleksandra I (27), zatim kneza Pavla (18), pa iz grane Karađorđevića‡Romanova (16). Ima ih razvejanih u šest država na tri kontinenta. Najviše ih je u Londonu (20), zatim Parizu (8), Njujorku (7), Montevideu (6), Versaju (5), Los Anđelesu (4), Saseksu (3) i Rimu (2), Veneciji, Floridi, Palma Springsu, Torinu i Sevilji (po 1).
Sin kralja Petra II, princ Aleksandar Karađorđević, rođen je u Londonu 1945. godine gde danas živi sa suprugom Katarinom Batis (brak sklopljen 1986) i trojicom sinova ‡ Petrom (rođen u čikagu 1980) i blizancima Filipom i Aleksandrom (rođenima 1982. u Vašingtonu), čija je majka Marija Glorija, princeza od Orleana i Braganse (brak razveden 1985). Princ Aleksandar Karađorđević, ranije školovani oficir engleske vojske, a sada poslovni čovek, tri puta je, nakratko, posetio zemlju ‡ 1991, 1992. i 1995. godine.
Kraljević Tomislav je jedini od Karađorđevića koji danas živi u zemlji, u koju se, nakon pet i po decenija, vratio 3. oktobra 1992. godine. Za sve to vreme nikad nije menjao državljanstvo, koje mu je, kao i ostalim Karađorđevićima, oduzeto nezakonitom odlukom Prezidujuma Vlade FNRJ 1947. godine, niti imao drugi pasoš do jugoslovenski. Sa Oplenca, gde je smešten u očevoj vili, u protekle četiri godine je organizovao, uglavnom preko humanitarne organizacije „Sveti Andrija Prvozvani“, čiji je osnivač i predsednik, prikupljanje pomoći u lekovima, hrani i odeći za Srbe u Republici Srpskoj i Republici Srpskoj Krajini, koje je često obilazio. Istovremeno je u inostranstvu, kako među našim iseljenicima i emigracijom (SAD, Kanada, Engleska, Nemačka, Švajcarska, Švedska, Grčka, Australija), tako i kod tamošnjih vlasti (Bela kuća, engleski parlament) zastupao interese svoga naroda i ukazivao na nepravedan odnos međunarodne zajednice prema njemu. Kraljević Tomislav Karađorđević upravo ovih dana (novembar 1996) dovršava na Oplencu svoje memoare. Prvo unuče kraljevića Tomislava, od kćerke Katarine, Viktorija, rođena 1991. godine u Londonu, postavljena je odmah po rođenju na zemlju poslatu sa Oplenca. Tri godine kasnije, kad ga je posetio sin Nikola sa suprugom Ljiljanom Ličanin, u Beogradu im se rodila 1994. godine kći Marija. Ova unuka kraljevića Tomislava je prvo dete Karađorđevića rođeno u zemlji posle 1936. godine.
„DANICA“ Vukova Zadužbina, Beograd,
