Ustavni zakon o pravima nacionalnih manjina donesen je pre više od 15 godina, a pored mnogih dobrih stvari koje je ovaj akt doneo pripadnicima nacionalnih manjina, neki njegovi delovi nikad nisu do kraja zaživeli. Za ostanak i opstanak jedne manjinske zajednice važni su i kultura i politička zastupljenost, međutim suštinski preduslov trebalo bi da budu radna mesta, a upravo to je garantovao član 22. stav 2. Ustavnog zakona koji kaže da se pripadnicima nacionalnih manjina osigurava zastupljenost u telima državne uprave i pravosuđu, vodeći računa o učestvovanju pripadnika nacionalnih manjina u ukupnom stanovništvu na teritoriji na kojoj se to telo nalazi.
Zbog ovoga, i mnogih drugih zakona, često se u javnosti ističe da su nacionalne manjine, a posebno srpska, zaštićeni poput „belih medveda“ te da uživaju beneficije i privilegije koje nacionalne manjine nigde drugde nemaju osim u Hrvatskoj. Samo na primeru člana 22. Ustavnog zakona te na primeru samo jedne županije, u ovom slučaju Vukovarsko-sremske, pokazaćemo da li je to uistinu tako.
Lokalna i regionalna samouprava
U Vukovarsko-sremskoj županiji živelo je prema popisu stanovništva 2011. godine 27.824 pripadnika srpske nacionalne manjine koji su činili 15,50 odsto od ukupnog broja stanovnika. Bio je to i brojčano i procentualno najveći broj Srba na prostoru jedne regionalne jedinice u čitavoj Hrvatskoj. Vukovarsko-sremska županija, takođe je, nakon Istarske županije, druga po multietničnosti u Hrvatskoj u kojoj pripadnici manjinskih naroda čine više od 20 odsto, a pripadnici većinskog naroda čine 79,17 odsto.
U želji da saznamo koliko su pripadnici srpske zajednice zastupljeni kada je u pitanju zapošljavanje na području ove županije uputili smo više od 30 dopisa telima javne vlasti, državnim i pravosudnim telima, ministarstvima i javnim ustanovama sa pitanjem koliki je ukupan broj zasposlenih Srba unutar njihovih institucija.
U samoj Vukovarsko-sremskoj županiji, odnosno u upravnim odeljenjima, kancelarijama i službama koji čine županijsku upravu trenutno radi šest pripadnika srpske nacionalne manjine od ukupno 115 zaposlenih, odnosno svega 5,21 odsto, što znači da bi prema zakonu taj broj, s obzirom na broj zaposlenih, trebao da bude tri puta veći.
U Gradu Vukovaru dobili smo podatak o 72 radnika na neodređeno od kojih je njih 22 pripadnika nacionalnih manjina, od kojih je 18 Srba što čini procenat od 25 odsto pripadnika srpske zajednice od ukupnog broja zaposlenih. Ovde treba reći da se proporcionalna zastupljenost u gradu ne gleda kao 15,50 odsto, već 34,87 koliko je bilo Srba u gradu prema popisu stanovništva.
Zastupljenost u državnim telima
Iz Kancelarije državne uprave u Vukovarsko-sremskoj županiji dobili smo podatak da u ovoj instituciji trenutno radi 147 ljudi, od kojih se njih 17 izjasnilo kao pripadnici srpske nacionalne manjine što čini 11,56 odsto od ukupnog broja zaposlenih. Ovakva zastupljenost jedna je od boljih među svim drugim telima javnog sektora, međutim i dalje nedovoljna i u neskladu sa Ustavnim zakonom.
Područna carinska kancelarija u Osijeku obuhvata sve službe, carinske uprave i granične carinske uprave na teritoriji pet najistočnijih županija. Unutar svih ovih službi zaposleno je 619 ljudi od kojih je njih 53 pripadnika nacionalnih manjina (8,56 odsto). Od ovih 53 pripadnika manjina njih 45 su Srbi što čini 7,27 od ukupnog broja zaposlenih.
U Policijskoj upravi Vukovarsko-sremskoj nacionalne manjine čine 14,10 odsto od ukupnog broja policajaca i službenika, a srpska nacionala manjina broji 11,10 odsto od ukupnog broja zaposlenih, s tim da iz MUP-a napominju kako se jedan deo pripadnika nacionalnih manjina ne izjašnjava o svojoj nacionalnoj pripadnosti prilikom zapošljavanja pa je Ministarstvu njihova nacionalnost nepoznata.
U Državnom zavodu za statistiku, odnosno u područnoj jedinici za Vukovarsko-sremsku županiju (Vukovar-Vinkovci-Županja) trenutno je četvoro zaposlenih, a ni jedan nije pripadnik srpske niti bilo koje druge nacionalne manjine.
Lučka kapetanija Vukovar jedinica je Ministarstva pomorstva, prometa i infrastrukture, a iz ovog ministarstva odgovorili su nam da je u Lučkoj kapetaniji u Vukovaru trenutno devet zaposlenih službenika i nameštenika na neodređeno, te jedan na određeno, a da prema njihovim informacijama trenutno nema zaposlenih osoba koje su se izjasnile kao pripadnici nacionalnih manjina.
Iz Državne kancelarije za obnovu i stambeno zbrinjavanje saznali smo da u Područnoj kancelariji za obnovu i stambeno zbrinjavanje u Vukovaru trenutno radi osam zaposlenih od kojih se nijedan nije izjasnio kao pripadnik srpske nacionalne manjine.
Pokušali smo saznati i koliko pripadnika srpske zajednice radi u vukovarskoj Područnoj kancelariji za katastar, ali moguće da nisu jasno shvatili pitanje pa su nam iz centrale Državne geodetske uprave odgovorili s podacima na nivou čitave Hrvatske, stoga objavljujemo taj podatak. Na dan 14.06. ove godine broj zaposlenih u Državnoj geodetskoj upravi iznosio je 1.112, od kojih je 3,83 odsto nacionalnih manjina, a pripadnici srpskog naroda činili su 1,87 odsto, odnosno 21 zaposlenik. Srba je, podsećamo, na nivou Hrvatske prema popisu iz 2011. godine bilo 4,36 odsto.
Kakvo je stanje u pravosuđu?
Prema podacima koje smo dobili u Opštinskom sudu u Vukovaru trenutno rade 162 osobe, od kojih je 12 pripadnika nacionalnih manjina, a od kojih su njih osam Srbi. Ta informacija nas dovodi do podatka da je srpska nacionalna manjina u ovom pravosudnom telu zastupljena sa svega 4,93 odsto.
Situacija je za nijansu čak i lošija na Prekršajnom sudu u Vukovaru gde rade tek dva pripadnika srpske zajednice od ukupno 46 zaposlenih što čini postotak od 4,34.
Sud koji ima pozitivnu praksu proporcionalne zastupljenosti Srba je Županijski sud u Vukovaru. Iz odgovora koji potpisuje predsednik ovog suda Nikola Bešenski saznajemo da ovde radi 20,33 odsto pripadnika srpske zajednice od ukupnog broja zaposlenih. U Županijskom sudu u Vukovaru trenutno je zaposleno 59 sudija, sudskih savetnika i službenika od kojih su njih 12 Srbi, a još je dvoje pripadnika ostalih nacionalnih manjina.
U Vukovarsko-sremskoj županiji nema upravnog i trgovačkog suda, nego su pravosudnom organizacijom za ovakve sporove zaduženi Upravni i Trgovački sud u Osijeku čija je se teritorijalna ingerencija proteže na pet županija. U Upravnom sudu u Osijeku trenutno je zaposleno 24 radnika od kojih je jedan pripadnik nacionalne manjine, a nije zaposlena nijedna osoba srpske nacionalne manjine.
Srba nema trenutno nema ni u Trgovačkom sudu u Osijeku, a među 73 zaposlene osobe tek se jedna izjasnila kao pripadnik neke druge nacionalne manjine.
Javne ustanove
Javne ustanove nisu izričito navedene članom 22. Ustavnog zakona, te oko ovakvih institucija postoje oprečna pravna mišljenja treba li i kod njih biti proporcionalna zastupljenost nacionalnih manjina kao i kod tela državne i pravosudne uprave. Bez obzira na to, mi smo odlučili da kontaktiramo i njih, a najčešći odgovor koji smo dobili je da oni ne vode evidencije o nacionalnoj pripadnosti zaposlenih jer po zakonu nisu ni dužni.
Ostali smo na taj način bez odgovora Razvojne agencije Vukovarsko-sremske županije (ukupno 20 zaposlenih), Fonda za obnovu i razvoj grada Vukovara (ukupno troje zaposlenih), Zavoda za prostorno uređenje Vukovarsko-sremske županije, Doma zdravlja Vukovar (ukupno 131 zaposlenih) i Županijske bolnice Vukovar (ukupno 625 zaposlenih).
Pošto zvanične podatke nemamo, možemo samo da nagađamo koliko Srba, a i uopšte nacionalnih manjina radi u ovim ustanovama. Ako se uzme u obzir da zakonski propisi nisu do kraja ispoštovani ni u onim institucijama koje su po zakonu dužne da imaju proporcionalnu zastupljenost, onda nije teško pogoditi da bolja situacija nije ni u ovim ustanovama koje to nisu dužne.
Neke od javnih ustanova ipak su odgovorile na naš upit, a među njima i Područna kancelarija Hrvatskog zavoda za zapošljavanje iz koje su rekli da trenutno imaju 28 radnika od kojih su dvoje pripadnici srpske nacionalne manjine što čini 7,14 odsto od ukupnog broja onih koji ovde rade.
Odgovor je takođe stigao i od Uprave za ceste Vukovarsko-sremske županije odakle kažu da je kod njih zaposleno 13 ljudi od kojih nijedan nije pripadnik neke nacionalne manjine, ali iz ove ustanove napominju i to da u njihovoj evidenciji, među osobama koje su se javljale na konkurse za zaposlenje, nema onih koje su se izjasnili kao pripadnici bilo koje nacionalne manjine.
U Državnom arhivu u Vukovaru trenutno je sedam zaposlenih, a ni ovde trenutno nema nijednog pripadnika nacionalne manjine.
Jedina ustanova gde su pripadnici srpske zajednice zaposleni u skladu sa tim koliko ih na području županije živi, pa i malo više od toga, je Centar za socijalnu skrb Vukovar. Među 35 radnika njih deset su pripadnici srpske nacionalne manjine što u postotku iznosi 28,57.
Ćutnja uprave?
Apsolutno nikakve odgovore u zakonski predviđenom roku od 15 dana nismo dobili od sedam institucija, a to su: Područna kancelarija za zaštitu i spašavanje Vukovar, Ispostava inspektorata rada u Vukovaru, Područna kancelarija hrvatskog zavoda za mirovinsko osiguranje u Vukovaru, Zavod za hitnu medicinu Vukovarsko-sremske županije, Zavod za javno zdravstvo Vukovarsko-sremske županije, Opštinsko državno tužilaštvo u Vukovaru i Agencija za vodne putove.
Zbog nemogućnosti da dođemo do ovih informacija usled tzv. „šutnje uprave“ žalili smo se povereniku za informisanje te očekujemo njegov odgovor po ovom pitanju. Poverenik će o žalbama odlučivati najviše do 30 dana, a kako za potrebe ovog teksta nismo uspeli saznati koliko se poštuje Ustavni zakon o pravima nacionalnih manjina, najmanje što smo mogli saznati je da se u ovim institucijama ne poštuje ni Zakon o pravu na pristup informacijama i njegovi rokovi.
Nešto drugačija situacija bila je sa Županijskim državnim tužilaštvom (DORH) iz kojeg su nam odgovorili da ograničavaju pravo na pristup informacijama pozivajući se na Opštu uredbu o zaštiti podataka i njen član 9. Na ovu odluku poslali smo takođe žalbu povereniku za informisanje, jer su pravosudna tela, a DORH to svakako jeste, dužna da prikupljaju i obrađuju ove podatke zbog ostvarivanja i izvršavanja posebnih prava nacionalnih manjina regulisanih Ustavnim zakonom o pravima nacionalnih manjina, a u samoj Opštoj uredbi o zaštiti podataka dozvoljavaju se iznimke u skladu sa zakonima država potpisnica.
U penziju odlaze Srbi, a zapošljavaju se Hrvati
Javna je tajna da i na onim mestima gde su od „mirne reintegracije“ na ovamo radili pripadnici srpske zajednice, nakon penzionisanja na njihovo radno mesto dolaze pripadnici većinskog naroda. Takve primere imamo u Kancelariji državne uprave Vukovarsko-sremske županije iz koje navode da je tokom 2016. i 2017. osam osoba otišlo u penziju, od kojih dvoje Srba, a u istom periodu zaposlene su četiri osobe od kojih se nijedna nije izjasnila kao pripadnik srpske nacionalne manjine. U vukovarskom Zavodu za zapošljavanje u istom periodu penzionisana je jedna osoba srpske nacionalnosti, a zaposlen jedan radnik hrvatske nacionalnosti.
U poslednje dve godine u Trgovačkom sudu u Osijeku penzionisao se jedan službenik pripadnik srpske nacionalne zajednice, a za to vreme zaposleno je pet novih osoba od kojih se nijedna nije izjasnila kao pripadnik nacionalnih manjina. Iz ovog suda napominju i da se prilikom provođenja konkursa niko nije ni pozivao na pripadnost nacionalnim manjinama.
Ponovo je nešto drugačija situacija u Centru za socijalnu skrb gde je tokom poslednje dve godine jedna osoba iz srpske zajednice otišla u penziju, a u tom periodu zaposlene su tri osobe od kojih su dve pripadnici srpske nacionalne manjine.
Pozitivan primer stiže i iz vukovarske gradske uprave gde tvrde da je u poslednje dve godine jedna radnica pripadnica srpske nacionalne manjine otišla u penziju, a da je za to isto vreme zaposleno 11 ljudi od kojih su dvoje pripadnici srpske nacionalne manjine.
Ljudi se ne pozivaju na Ustavni zakon
Ne treba zanemariti činjenicu da se brojni pripadnici nacionalnih manjina prilikom traženja posla u javnom sektoru i ne pozivaju na zakon. Razlozi za to mogu biti neznanje, ali naravno i strah od toga da se izjasne kao pripadnici određene nacionalne manjine. Kao primer naveli su nam u Carinskoj upravi da je početkom ove godine u Područnoj carinskoj kancelariji u Osijeku primano 29 službenika, a da se niko od prijavljenih na konkurs nije pozvao na pravo prednosti u skladu sa članom 22. Ustavnog zakona o pravima nacionalnih manjina.
Sa druge strane, Zakon daje prednost samo pod jednakim uslovima u odnosu na ostale kandidate, a jednake uslove teško je postići pogotovo ako se zna da o krajnjem zaposlenju najčešće odlučuje izrazito subjektivni broj bodova na usmenom razgovoru. I sve dok se ovaj član zakona ne izmeni na neki drugi način koji bi pogodovao pripadnicima nacionalnih manjina ili dok se ne uvedu kazne za njegovo nepoštovanje, on će ostati mrtvo slovo na papiru kao i u najvećem broju slučajeva do sada.
Često se ističe da svakodnevno u inostranstvo odlaze mladi i obrazovani ljudi zbog toga što u Hrvatskoj ne mogu da nađu zaposlenje. Iz ove, po Srbe, porazne statistike da se naslutiti ko prednjači u tim odlascima, a ako je ovakva situacija u županiji u kojoj je srpska zajednica najbrojnija i, uslovno rečeno, najorganizovanija, možemo vrlo jednostavno zaključiti da su stvari čak i puno gore u recimo Sisačko-moslavačkoj, Ličko-senjskoj, Karlovačkoj županiji ili bilo kojoj drugoj županiji gde Srba ima daleko manje.
The post Koliko Srba radi u javnom sektoru Vukovarsko-sremske županije? appeared first on srbi hr.
