Jugović
Gospodin Lazar Jugović iz Dilenburga u Nemačkoj piše nam da bi želeo da nešto više da sazna o svom poreklu. Rođen je u selu Donja LJubogošta kod Pala (Republika Srpska). Krsna slava ove familije je Sv. Nikola.
U monografiji „Sarajevsko polje“, s početka prethodnog veka, Donja LJubogošta je bila samo zaselak Pala, da bi se kasnije osamostalila. Iz ovog vremena Jugovići su zabeleženi u selu Rečica. Tu je, po predanju, bio čifluk Jugovića koji su, inače, daljom starinom, iz Banjana, odakle su se ovde naselili 1837. godine. U Rečici su postojale dve kuće Jugovića i obe su slavile Sv. Nikolu. Inače, Jugovića „nikoljštaka“ (prema knjizi đ. Janjatovića „Prezimena Srba u Bosni“), krajem 19. veka bilo je na Palama, u Busnovcima (Prijedor) i u Mokrom (Sarajevo), mada ih ima (ne znamo da li su srodni) i sa drugim slavama: Sv. Pantelija – Jugovići kod Dubice, Gradiške, Prnjavora i Sanskog Mosta, Sv. Simeon Bogoprimac (Maglaj), Aranđelovdan (Prijedor), đurđevdan (Sarajevo) i đurđic (Maglaj).
U Lici je zabeleženo čitavo naselje Jugovići u Donjem i Gornjem Kosinju sa 20 kuća. A što se tiče slava, Radeka kaže da slave đurđevdan, Sv. Lazara i Sv. Nikolu.
Kao što poreklo Jugovića, posle Banjana, ide negde prema Crnoj Gori i gubi se u tami vekova, tako je i samo poreklo prezimena obavijeno misterioznim velovima. Prva asocijacija kad se pomenu Jugovići je narodna pesma o Starom Jug-Bogdanu i njegovih devet Jugovića, te o njihovoj herojskoj i mučeničkoj smrti u boju protiv turskih osvajača, na Kosovu 1389. godine. Kod Prištine još postoji mesto Devet Jugovića, ali porodice Jugović u njemu nije ovde bilo ni pre ni posle Drugog svetskog rata, a još manje u ovo naše, današnje vreme. No, poreklo Jugovića je veoma staro i zaslužuje mnogo više prostora nego što ga imamo u ovom slučaju. Gospodin Jugović može da nam se lično obrati kako bismo se o tome dogovorili.
ŽMEđUNAS:Stamatović
Gospodin Milentije Stamatović piše nam iz Kanade. On zna dosta o porodičnom poreklu koje vodi do sela Vitanac, opština Despotovac. Od svog dede rođenog 1910. godine saznao je da je rodonačelnik Stamatovića bio dedin pradeda Stamat i da su imali staro prezime Miletić. U okolini imaju dosta srodnika sa ovim prezimenom i svi slave istu slavu – Sv. Dimitrija, u narodu poznatom kao Mitrovdan.
Stamatovića ima u Crnoj Gori u Piperima, u mestu Rogami, i poznaju muško ime Stamat koji je i rodonačelnik ovog bratstva. Međutim, njihova slava je Sv. Arhanđeo Mihajlo. I drugi Stamatovići u malom plemenu Zagaraču u, Katunskoj nahiji, koji pripadaju tzv. Miloševićima, odnosno grupi porodica Radmanović–đurić–Stamatović nisu nam dali odgovor. Stamatovići kojih ima i u LJeškopolju i Zeti su iz piperskog istoimenog bratstva i slave Aranđelovdan.
Slično je i sa Miletićima u Gornjim Pješivcima koji su poreklom iz Zalaza u NJegušima, a odavde su se iseljavali u Srbiju (ne zna se kuda tačno) i u Nikšićku župu. Miletići u Velikom Orašju slave Sv. Arhanđela, a istih ima i na Zlatiboru i u Užičkoj Crnoj Gori, sa slavama Sv. Nikola i Sv. Jovan, a u jaseničkim selima Mramorcu, Rajkovcu i Topoli su od Sjenice i slave đurđevdan.
Tek u oblasti Gruže, u Godačici, nailazimo na pravi odgovor našem čitaocu. To su Račići (Miletići), poreklom sa Kosova i slavom Sv. Dimitrije (Mitrovdan). Rodonačelnik ovih Miletića, imenom Mileta, doselio se u ove krajeve posle Prvog srpskog ustanka. Inače, srodnici su sa Kosovcima u Milakovcu, Karajovićima u Glediću i Božovićima u Panjevcu. Svi slave istu slavu, Sv. Dimitrija.
Na samom Kosovu Miletića je, do Drugog svetskog rata, prema postojećim izvorima, bilo u Velikom Alašu (gde su zabeleženi još 1840. godine kao čifčije), zatim u Lipljanu, u Devet Jugovića, Konjuhu i Slatini kod Vučitrna. Svi potiču iz lokalnih migracija, a samo u jednom slučaju su kolonisti iz Toplice u Srbiji.
Pendić
Iz Kanade se javlja i g-đa Rada Pejović, rođena Pendić. Kako ističe, stalni je čitalac ovog cenjenog lista, a posebno joj se dopala naša rubrika iz koje bi želela da sazna više o poreklu Pendića, kao i o njihovim drugim lokacijama u bivšoj Bosni i Hercegovini. Krsna slava ove porodice je Sv. Jovan, a potiču iz potkozarskog sela Donja Bistrica, kod Prijedora.
Priznajemo da su nas Pendići prilično namučili, jer je potraga za njima u BiH izgledala sasvim uzaludno. Svi relevantni izvori s početka 20. i kraja 19. veka nisu ih beležili. U nekadašnjoj Visočkoj nahiji Filipović ih nalazi u Plandišću, kao Pende i to katolike. Pendo je bio dovodac, a majka ga je dovela iz Dižice u kuću Ante Lozančića koji ga je othranio i evidentno, pokatoličio. Znači, na svom putu prema zapadnoj Bosni, Pende su se pokatoličile, ali zasigurno znamo da su išle ovim putem. Drugi put prema Krajini vodio je ovu familiju preko Popovog polja u Hercegovini. Tamo su zabeleženi kao Pende-Raci i to u Poljicu, čvaljini i Veličanima.
Veliku rodovsku grupu poreklom od Ozrinića-Riđana su Ivaniševići sa ograncima: LJepave, Mostarice, Setenčići, Gligići, Runde, Pende u Poljicu i Milići u Veličanima i Batinići i Pende u čvaljini. Smatraju se jednim rodom sa Vukojevićima, Glušcima, Medarima i Pedalima u Sedlarima u Popovom polju. U čvaljini se smatraju starosedeocima (slava Sv. Nikola) i jedan ogranak su sa Mićićima. Neki su se iselili u Veličane. U Veličanima su srodni sa Ivaniševićima i slave Lučindan, a pre toga su slavili Šćepandan (Sv. velikomučenika Stefana). Došli su ovamo pre 250 godina.
I, konačno, evo zasigurno direktnih srodnika iz pravog, prvobitnog zavičaja Pendića – to su Pende i Pendići u oblasti Ibra. Obe porodice i prezimena slave Sv. Jovana kao krsno ime. Pende potiču iz Stare Srbije, nastanjene su u selu Biniću (selo pod Golijom), a Pendići, takođe u Ibru, žive u Rudnom i doselili su se iz Binića. Rudno se nalazi na raskršću puteva Studenica-Rudno-Biniće. Zaseoci su raštrkani po proplancima, a brda su obrasla četinarskom šumom i krajolik podseća pomalo na Škotsku ili Švajcarsku. Na jednom od njih je manastir Nikoljača, sa crkvicom posvećenom Sv. Iliji. U Binićima je 1994. godine bilo samo jedno domaćinstvo Pendića, srodnika naše čitateljke.
Prezime Pendić je najverovatnije nastalo, preko skraćenog Penda/Pendo, od oblika Pendula, a ovaj od nadimka (kao što ga ima i sjajni kragujevački glumac LJubomir Ubavkić) nekog dalekog pretka. Ali ovde se opet javlja zagonetka, sada etimologije, koja prevazilazi obim odgovora u novinama: reč pendula je nastala od italijanske panello, a to je uzica, kanap, „povlaka“ (danas „silk“) na koji se veže udica!
Ševo, Šević
čitateljka NN moli „nešto više“ o porodicama, odnosno prezimenima Ševo i Kukolj. Prva je njenog muža i za nju navodi da se „nalazila na tromeđi Bosne, Like i Dalmacije“, a druga je njena (njeno devojačko prezime) „iz sela Vrpolje kod Knina“. Ni rečce više, a pogotovo neki od konkretnijih podataka koje smo tražili radi uspešnijeg istraživanja: krsna slava, zavičajno selo, neki predak i njegova postojbina… Uzgred, jer je povod očigledan: molimo čitaoce da ne izbegavaju ove podatke, a u nekim slučajevima i da pišu čitko, makar i latinicom, a znamo i goticu, ako neko tako voli. Znači, poželjna su najkraća „pitanjca“, pa bi i odgovor mogao biti takav, i sadržajan i precizan.
Srećom, bar što se tiče Ševa, u našoj knjizi „Srpske porodice i prezimena“ (prvoj od nekoliko budućih, ako Bog da, a daće), objavili smo prilog koji, sigurni smo, sve objašnjava o poreklu ovog prezimena, na osnovu pisama D. Ševića . Za drugo prezime, Kukolj, molimo malo strpljenja.
iz Niša, poreklom iz Bosanske Krajine, i Gordane Šević, iz Mladenovca, koji su zamolili da razjasnimo šta znači njihovo prezime, otkuda su njihove porodice zaista poreklom, te da li su u srodstvu sa familijom koja nosi prezime Ševo.
Najpre, Ševići i Ševe su, smatramo, istog porekla, odnosno „najbliži rođaci“, istina, odavno razrođeni. Kao što smo to već na nekoliko mesta objašnjavali, u nekim slučajevima se na osnovni oblik prezimena bez nastavka ić ili ević i drugih, taj dodatak često ili proizvoljno uzimao ili su ga sveštenici odnosno neki činovnici samoinicijativno i samovoljno dopisivali, smatrajući ga ispravnijim, odnosno „srpskijim“. A bilo je i primera obrnutog postupka: da su, na primer, čubriće prozvali čubrama, Radmiloviće – Radmilima itd, pa oni to prihvatili i zadržali.
Ševići su, međutim, utvrdili smo, nastali od Ševa. Poreklom su kao, uostalom i tolike druge porodice rasejane s obe strane Drine – iz Hercegovine.
Prezime Šević je, dakle, samo novija, iako ne skorašnja, varijanta starog prezimena Ševo, što se jasno vidi iz primera Ševâ i Ševićâ iz oblasti Unac koji slave istu slavu, Lučindan.
Tri Ševića – Jovan, potpukovnik i sin mu Petar, lajtnant, kao i jedan kapetan Živan – spominju se (u dokumentima kojima se poslužio Miloš Crnjanski, pišući svoje slavne „Seobe“) među organizatorima preseljenja Srba graničara u Rusiju, sredinom 18. veka. Štaviše, Jovan Šević je bio i osnivač kolonije Slavjano-Serbija u današnjoj Ukrajini (druga takva kolonija bila je Nova Srbija). Za ove Ševiće se zna da su bili ugledna vlastelinska porodica koja se u Ugarsku doselila još u 16. veku, ali to opet ne isključuje mogućnost da su poreklom iz dinarskog područja.
Prema podacima za Šajkašku, Ševići su zabeleženi u Kaću, 1779, Žablju 1971, Vilovu 1828, Molu, 1856, a u Banatskom Bečeju 1801. godine, kao i u Gospođincima 1773. godine, dok su u istom selu 1916. pisani kao Ševin(i). U Bosni su krajem 19. veka Ševe, sa slavom Sv. Luka, zabeleženi u „protoprezviterijatima“ Unac, Petrovac, Banja Luka, Krupa i Livno, a sa slavama Sv. Nikola i Sv. Pantelija u okolini Sanskog Mosta. U isto vreme su postojale familije Ševića, sa slavama đurđevdan i Lučindan u Bihaću, a samo Lučindan kod Dubice, Prijedora, Gradiške i Sanskog Mosta. Kod Krupe ima i „lučinštaka“ i „mi(h)oljštaka“.
U nekadašnjoj ličko-krbavskoj županiji mnogobrojna familija Ševo zabeležena je u vreme Prvog svetskog rata u Drenovcu kod Srba, dok se u Radekinom „Karlovačkom vladičanstvu“ navode Ševići u Lici, ali bez oznake mesta, sa slavom Jovanjdan.
U „Leksiku prezimena SR Hrvatske“ (1976), porodice Ševo su evidentirane prema popisima stanovništva u opštinama Beli Manastir, Benkovac, Vinkovci, Vis, Glina, Grubišno Polje, Zagreb, Zadar, Knin, Korčula, Našice, Osijek i Split, a Šević u selima odnosno opštinskim mestima Vinkovci, Virovitica, Vukovar, Gospić, Grubišno Polje, Donji Miholjac, đakovo, Našice, Slavonska Požega, Slavonski Brod, Split, te na Visu i u Zagrebu.
Osnovno prezime, Ševo moglo je lako nastati od nadimka nekog dalekog pretka. U „Rječniku hrvatskoga ili srpskoga jezika“ (JAZU), tvrdi se da je to ime došlo prema obliku „ševelj“, kao nadimku čoveka koji je „ševast“, tj. hrom, šepav, pa se javlja i prezime Ševelj (u dubrovačkom zaleđu i Podgori, kod Makarske).
I ovo potvrđuje našu pretpostavku da su Ševe u „džematu (H)Râsno“, u zapadnoj Hercegovini, gde su najranije zabeleženi, prvobitno bili Srbi, jer je u ovim krajevima nekad preovladavalo srpsko stanovništvo, naravno vremenom pokatoličeno i pohrvaćeno. To, uostalom, izričito tvrdi Jevto Dedijer. On navodi da su preci Ševa u Râsnom „pre 250 godina“ – u odnosu na vreme njegovih istraživanja (1899-1909, dakle pre nekih 350 godina, u odnosu na današnje vreme) – kao ranije pravoslavni Srbi slavili đurđevdan (a slave se, znamo, ponekad i menjaju), dobegli pred Turcima iz Ti(h)aljine, najpre u Broćno, gde su neki i ostali (i tamo ih je takođe, tada, još bilo), a ostali u prvoj polovini prošlog veka prešli u Râsno.
Biserko, ali i Biseri
Mnogim čitaocima je zagonetna nacionalnost familije Biserko. Sigurni smo da ćemo njihovu znatiželju zadovoljiti navodom iz knjige „Kninska Krajina“ prote Save Nakićenovića (Knin, 1990), prema rukopisu završenom oko Prvog svetskog rata, koji navodi da u selu Kninsko Polje, pored još dvadesetak drugih srpskih porodica, živi i šest domaćinstava sa prezimenom Biserko. „Slave Vračevdan. Pripovijeda se da su na poziv Turaka 1522. iz Bosne, kad i Raškovići, ovamo sašli, te da su i vatru još neugašenu našli. Prvi su došli i bolju zemlju, i položaj uzeli“ – navodi protaNakićenović.
Godine 1976, u istom selu, koje je i u vreme Nakićenovićevog boravka bilo, zapravo, predgrađe Knina, živelo je 36 osoba familije Biserko, u osam kuća. Nemamo podataka da li su do danas zadržale pravoslavnu veru i srpsku nacionalnost i kako su, i da li su, uopšte, preživele, dramatična zbivanja i tragedije devedesetih godine prošlog veka.
Zanimljivo je da su od naziva ovog skupocenog „ploda“ posebne vrste školjke (od turcizma büsre), postala i prezimena: Biser, Biserić i Biserčić!
Vrtikapa
LJ. Vrtikapa iz Beograda, želela bi da sazna nešto o svom poreklu. Kaže da su iz Like, ali više od toga ne zna.
U svim, nama raspoloživim, monografijama o Lici nismo pronašli Vrtikape. Verovatno da su još Drugo svetskog rata iščezli sa tih prostora. U „Leksiku prezimena SR Hrvatske“ nalaze se zabeleženi samo u Dubrovniku.
U Hercegovini ih je zabeležio J. Dedijer u selu Ivici, kao Vrtikape (ćulabije, prema „ćulav“, tj. „ćulah“, kapa, i Kalajdžići), sa slavom đurđevdan. Rod su sa Lučićima i Nenkovcima (izumrla muslimanska porodica).
M. Filipović ih je našao u Visočkoj nahiji u selu Kopčanima i zabeležio da je njihov predak doseljen ovde iz Ivice u drugoj polovini 19. veka, a da je starinom iz LJubinja. Slava, takođe, đurđevdan.
Na Kosovu su Vrtikape nastanjene kao kolonisti iz Like posle Prvog svetskog rata u selo Miraš. Slava: đurđevdan.
