Blistave pobede u prvoj godini Prvog svetskog rata srpska vojska je platila velikim žrtvama, ne manjim nego u bitkama posle austrougarsko-nemačke ofanzive 1915. Tifus i albanska golgota su prepolovili broj preživelih u tim herojskim okršajima, ali Srbija, kao država, iako tada već okupirana, nije izgubila obraz.
Ugled Srbije, kao pijemonta svih južnoslovenskih naroda i zemalja, ali i Srba rasutih po svetu, naročito je porastao uoči i posle balkanskih ratova. Iz Austro-Ugarske, u Srbiju prelaze mnogobrojni rodoljubi – vojnici, intelektualci, obični ljudi i stavljaju se u službu srpske vojske. Ima ih iz Vojvodine, Hrvatske, Dalmacije, Slovenije, češke i drugih krajeva. Mnogi su učestvovali u balkanskim ratovima, a kad je Srbija napadnuta 1914. broj prebeglica-rodoljuba iz oblasti u sastavu agresora naglo se povećao.
Svi oni su izrazili spremnost i želju da se bore u prvim redovima i na najopasnijim mestima. Da li ispravno ili ne, tek od dobrovoljaca su, najvećim delom, stvarani komitski, četnički odredi, upućivani u neoslobođene oblasti ili u prve linije fronta.
Počev od avgusta 1914. formirani su Zlatiborski, Jadarski, Rudnički i Gornjački, u koje su, pored dobrovoljaca, uključivani srbijanski mladići koji nisu stasali za regularnu vojsku. Pod komandom najboljih srpskih oficira, oni su bili spremni da u jurišima ginu bez straha.
Rat „Sloge“ i „Srbobrana“
U Sjedinjene Američke Države je kao delegat srpske vlade upućen pešadijski potpukovnik Milan Pribićević, a u Južnu Ameriku Špiro Poznanović.
Pribićevićev rad je bio otežan zbog toga što su SAD u to vreme još bile neutralne, ali još više zbog razjedinjenosti naših iseljenika. Međunacionalni sukobi pojedinačnih udruženja Srba, Hrvata i Slovenaca povećani su i usled oštrih nesuglasica unutar samih društava.
To se posebno ispoljavalo u srpskim udruženjima „Sloga“ i „Srbobran“. Prvo je vodio poznati naučnik Mihailo Putin, a drugo istaknut Srbin, naučnik Paja Radosavljević. NJihovi listovi „Srbobran“ i „Američki Srbobran“ nisu birali reči u međusobnim obračunima.
Otuda izuzetno velike pogibije. Komitski odredi su u prvoj godini rata imali najveću stopu pogibije, čak 60 odsto, ali su ovi borci predstavljali strah i trepet za neprijatelja. Pri tome, čekala ih je najsurovija kazna ako bi pali u ruke protivniku – navodi se u delu Adama Stošića „Veliki dani Srbije 1914-1918“.
Veliki gubici na frontovima primorali su srpsku i crnogorskku vladu da pojačaju propagandu za dovođenje dobrovoljaca iz evropskih i prekomorskih zemalja. Ova akcija nije prestala sve do proboja fronta 1918. godine.
Prema nekim podacima, već krajem 1914. godine u Srbiji je bilo oko 4.000 dobrovoljaca, koji su došli sa strane. Pored toga, u srpsku vojsku su se prijavljivali zarobljenici i prebeglice slovenskog porekla iz Austro-ugarske – ukupno 452 vojnika, od kojih 20 Hrvata, nekoliko čeha, a u ogromnoj većini su bili Srbi iz Srema, Banata i Slavonije.
Srbi će i ostati uvek u nadmoćnoj većini i kad se broj dobrovoljaca bude znatno povećavao, već 1916. godine, a osobito 1917. i 1918. godine.
U sastavu srpske vojske 1915. godine bila su četiri dobrovoljačka bataljona sa oko 4.000 ljudi. Posle evakuacije, preko Albanije, ostalo ih je manje od polovine – 1.894 vojnika: 153 austrijska podanika koji su se zatekli u Srbiji, 181 od onih koji su samoinicijativno stigli iz Amerike, 708 ratnih zarobljenika i 520 austrijskih vojnika zarobljenih na frontu prema Rusiji, u Galiciji. U taj broj je uračunato i 179 hercegovačkih doborovoljaca koji su se priključili Srbima posle pada Crne Gore.
U sve savezničke zemlje u kojima je bilo Srba i pripadnika drugih južnoslovenskih nacija vlada Nikole Pašića uputila je specijalne emisare, da agituju i okupljaju dobrovoljce.
