Polet i tragizam emigrantskog radija
DRAGOSLAV SIMIć: „RASKOL U ETERU“
Na promotivnom skupu održanom 4.oktobra 2006. u Medjunarodnom pres centru TANJUG u Beogradu, pred prisutnom publikom i novinarima, o životu srpske emigracije u Americi kroz radio program bivšeg majora jugoslovenske kraljevske vojske, Nikole Kosića (1907-2004.), govorili su đorđe Malavrazić, glavni urednik Drugog programa Radio Beograda, Desimir Tošić, svojevremeno dugogodišnji saradnik Kosićevog radija, Dragoslav Simić, autor ove dragocene knjige i drugi.
Na pojedina pitanja prisutnih i novinara imali smo priliku da čujemo odgovore iz prve ruke samih aktera i učesnika, možemo reći, istorijskih zbivanja, nažalost i raskola, koja su obeležila život naše emigracije na američkom tlu.
Knjiga „Raskol u eteru“, po rečima đorđa Malavrazića, prvog nadahnutog besednika u čast Autora, plod je dokumentarno istraživačkog rada Dragoslava Simića, autora koji već decenijama daje veliki doprinos beogradskoj dokumentarnoj radiofoniji i publicistici. Tako je, verovanto, neki uzgredni podsticaj odveo Dragoslava Simića i do Nikole Kosića, bivšeg majora jugoslovenske kraljevske vojske koji sumira iskustva političkog emigranta i osnivača srpske radio stanice u Milvokiju, na Srednjem Zapadu Amerike.
Jedna od realnosti koje nam autentično predočava Simićeva knjiga jeste upravo životni put Nikole Kosića, sav obeležen borbenim javnim delovanjem i žrtvovanjem za stvar srpstva i jugoslovenstva. U intenzivan dodir sa radio svetom on je prvi put došao upravo za vreme jedne rodoljubive akcije, u noći 27. marta 1941. godine, kada je, kao istaknuti učesnik državnog prevrata, zauzeo kratkotalasnu stanicu, namenjenu inostranom auditorijumu, koja se nalazila na uglu ulica – Nemanjine i Kneza Miloša.
Od tih presudnih dana, put Nikole Kosića sve se dublje useca i u oblast radija. Njegova pripovest vodi nas zatim u Nemačku, gde su srpski oficiri, zarobljeni posle kratkog aprilskog rata, nastojali da po svaku cenu – naravno, nelegalnim, teškim i veoma rizičnim putevima – dođu do bežičnog aparata kako bi mogli da slušaju, beleže i šire vesti slobodnog Radio Londona. U logorima Nirnberg i Osnabrik, to je bila predana aktivnost Nikole Kosića, koju on izvanredno plastično oživljava u svojim sećanjima.
U nemačkim zarobljeničkim logorima vladala je oštra ideološka podvojenost na nacionaliste i komuniste. Stepen uzajamne mržnje išao je daleko, sve do potkazivanja logorskoj upravi, uništavanja radio opreme i fizičkih obračuna, koje su Nemci morali da sprečavaju. Ta opora istina, sa čijim se raznim varijacijama suočavamo do dana današnjeg, senči Kosićeve usmene memoare, i celu Simićevu knjigu, tonom prigušene, potisnute, ali duboko prisutne tragike.
Međutim, činjenica je da je ovaj iskreni rodoljub 1945, posle oslobođenja Jugoslavije, bio proglašen za ratnog zločinca i da se u zemlju konačno vratio tek pola veka kasnije, 1994. godine, dakle, i ironijom sudbine, u vreme novog narodnog i državnog sloma.
Ali, zadržimo se na Kosićevoj vezi sa radijom. U prvim godinama posle rata, u Nemačkoj kojom su upravljale savezničke snage, on se prihvatio organizovanja stalne radio službe, namenjene slušanju svetskih stanica i istinitom obaveštavanju našeg sveta o idejama za novo uređenje Evrope i, naročito, o Jugoslaviji. A kada je došlo vreme emigracije, najbolji deo Kosićevog novog života, u Americi, pripao je pravom radio novinarstvu, delatnosti u kojoj je on video mogućnost da sistematski i efikasno nastavi svoju borbu protiv komunizma.
Početkom pedesetih godina sada već prošlog veka, Nikola Kosić pokreće u Milvokiju „Srpski radio program“. Tu političko-kulturnu stanicu on je zatim, punih trideset godina, od 1952. do 1982. uređivao, vodio, a dobrim delom i bojio svojim prilozima, delujući kao njen požrtvovani i do kraja posvećeni spiritus movens.
Što je posebno važno, kroz sudbinu Nikole Kosića prelama se i život cele naše političke emigracije u Americi posle Drugog svetskog rata. Tačnije, prelama se sva njena tagika, jer kako bi se drukčije nego tragičnim mogao nazvati položaj ljudi raspetih između ideala američke demokratije i grube svakodnevice, koja je godinama i decenijama potvrđivala značaj međunarodne političke orijentacije Josipa Broza Tita državnim interesima Amerike.
Druga, središnja linija knjige vodi nas postepeno ka potpunom uvidu u način funkcionisanja i sadržaj delovanja „Sprskog radio programa“ u Milvokiju. Ova detaljna rekonstrukcija celine bila je moguća samo zahvaljujući Kosićevom briižljivom beleženju svih relevantnih podataka i njegovom još dragocenijem čuvanju izvornih dokumenata i zvučnih materijala. Obimnu pisanu građu (najave, satnice emisija, tekstove objavljenih članaka i predavanja i pisama slušalaca) Kosić je predao SANU 1994. godine. Uz njegovu usmenu ispovest pred Simićevim mikrofonom, snimljenu za Radio-Beograd, to je već bio pravi majdan verodostojnih dokumenata, na osnovu kojih se mogla pisati knjiga. Međutim, kako je Kosić sačuvao i snimke pojedinih svojih emisija, Simićevu knjigu prate i 2 kompakt diska sa veoma vrednim tonskim zapisima: to su ne samo besede istaknutih srpskih intelektualaca, koji su posle Drugog svetskog rata živeli u Americi i Velikoj Britaniji, nego i satirični skečevi, narodne pesme u glumačkim interpretacijama, pa i zanimljiva ogledanja na polju jedne tako složene akustičke forme kao što je radio drama.
Međutim, čitalac Simićeve knjige brzo će, na svoju žalost, otkriti da sevelika snaga srpske političke emigracije u Americi umnogome iscrpljivala i u međusobnim obračunima. To posebno važi za dugi, žestoki, svađalački sukob između pristalica Srpske pravoslavne crkve u otadžbini i vernika okupljenih oko vladike Dionisija u Americi. Jedni su druge najčešće optuživali za izdaju i služenje komunizmu, a taj mučni raskol samo je još više naglašavao njihov zajednički i evidentni istorijski tragičan položaj. Sam Nikola Kosić, delujući nasuprot raskolničkom Radio-Rasini, dosledno je branio integritet patrijarha Germana i crkve u zemlji.
Tom sporu Dragoslav Simić je s razlogom posvetio znatnu pažnju u svojoj knjizi – prikupio je autentična dokumenta koja o tome svedoče. Međutim, njegov izbor tekstova čitanih na „Srpskom radio programu“ u Milvokiju mnogo je širi i reprezentativniji. Tu ćemo naći, na primer, i oglede Slobodana Jovanovića i Desimira Tošića, na koje valja posebno ukazati, jer se izdvajaju po svom istinski demokratskom duhu i težnjom za progresom, što je inače nedostajalo mnogim drugim autorima, preterano okrenutim idejama tradicije i restauracije. Ali, bez obzira na ton i nužna razlikovanja, značajno je što će naš čitalaca prvi put moći da upozna u autentičnom obliku, šta je naša prekookeanska inteligencija zaista mislila i pisala – na primer, o Ajzenhaueru, Titovoj poseti Londonu, slučaju Milovana đilasa, o Mihajlu Mihajlovu, uklanjanju Rankovića, rušenju kapele na Lovćenu, crnoj kosovskoj stvarnosti, pretvaranju Jugoslavije u konfederaciju i oglašavanju opozicije u Beogradu 1982. godine. Sam Nikola Kosić možda je najefektnije delovao u emisijama – individualni portreti i oproštajni govori – „Smrt kralja Petra“, „đeneral Mihailović“ i „Oproštaj od emisije“ (1982). Sve su to danas dragoceni dokumenti, koji će za našu čitalačku publiku imati karakter otkrića.
Dragoslav Simić je veoma dobro komponovao knjigu od sopstvenih komentara i uvoda, Kosićevih kazivanja i izvornih tekstova, kojima se ilustruje delovanje „Srpskog radio programa“. Na taj način, kon je ispisao jedno interesantno i važno poglavlje, koje je u svim dosadašnjim pogledima na ukupan razvoj našeg radija ostajalo potpuno prazno. Ono što je bilo za nas sasvim nepoznato i čak sklonjeno od mogućnosti spoznavanja, sada je, zaslugom Dragoslava Simića, došlo do punog glasa i pravog mesta u istoriji srpske radiofonije.
Iz Međunarodnog Pres Centra – Tanjug
Izvorno prenosi: Serbian Yellow Pages, Inc
