O svom prezimenu i korenima g. Simo, koji nam piše posredstvom J. Stojića iz Švajcarske, malo zna, čak ne zna da li je Jovčić ili Jovičić. Matičari su prezime članova ove familije pisali različito, kao što to sada čini i sam Simo – u zaglavlju pisma štampanim slovima piše Jovčić, a u potpisu Jovičić. Kao slavu navodi Pantelijindan, 8. avgusta. Potiče iz sela Radomirovca za koje kaže da se ranije zvalo Svinjuha, a da je novo ime dobilo posle Prvog svetskog rata, po vojvodi Radomiru Putniku.
Ovo je primer kako i pisani dokumenti mogu biti nepouzdani, jer je nekada neki službenik ili sveštenik menjao prezime Jovičić u Jovčić, ili obrnuto, zavisno od toga za koji je oblik mislio da je pravopisno pravilniji, bez obzira na to šta je u narodu uobičajeno. Ranije smo u tom smislu naveli Ajdukoviće.
I pored toga što o svom prezimenu malo zna, g. Jov(i)čić navodi legendu da su se njegovi preci u Radomirovac (tada u Svinjuhe) doselili u 17. stoleću sa juga Srbije ili iz Crne Gore i da im je ranije prezime bilo Vuković. Stoga smo, između nekoliko desetina grana Vukovića (i Vukova) raznih slava, potražili svečare Sv. Pantelije, jer je to njegova slava. Našli smo ih u nekoliko naselja u oblasti Sanice i Pounja, kao i jedini podatak da su u te krajeve došli iz Dalmacije, Kninske krajine ili Like.
Analogija sa seobama i kretanjima nekoliko hiljada familija iz ovih zapadnih krajeva upućuje da je njihov prazavičaj mogao biti u južnoj Srbiji, u Crnoj Gori, pa i u današnjoj severnoj Albaniji. Tamo ih, međutim, nismo pronašli sa ovom slavom, iz čega se može zaključiti ili da su se svi iselili, a preostali pomrli, ili, kao i Jov(i)čići, promenili prezimena.
Samo prezime nije zagonetno. Nastalo je od imena pretka Jovice, koje je hipokoristik od Jovan, ali je u jednom kraju sačinjeno prezime Jovičić, a u drugom je sažeto u Jovčić, zbog gutanja samoglasnika, uobičajenog u zapadnim srpskim krajevima.
Došen
Na pitanje o poreklu Došena, iz Kalendera u Potkozarju, a daljom starinom iz Teočka kod Bihaća, sa slavom Sv. Jovan, odgovaramo sažetim delovima teksta iz naše knjige, naslovljenog „Došen, Došenović, Došlo“, ali sa dopunama.
čitalac izričito „zna“ da „prezime Došen nema nikakve veze sa Došan, Došanović, Došenović“. Ostavljajući po strani što čitalac Milan Došen ne navodu na osnovu čega to „zna“, navodimo da Milica Grković, naš najveći autoritet za onomastiku (lingvističku granu o stvaranju i vrstama imena), u knjizi „Rečnik ličnih imena kod Srba, kaže da je je „Došen, izvedeno od Doš(a)“. To isto piše i za ime Došan. Ona osnove ovih imena, Doša i Doš, objašnjava kao izvedenice od imena Dobromir, Dobroslav i slična.
Naravno, mogli su postojati preci koje su jedni zvali Došen i drugi sa Došan, pa su vremenom nastala različita prezimena potonjih familija. Ali, podaci koje navodimo potvrđuju da se radilo samo o zamenama jednog glasa drugim ili dodavanju nastavka -ović.
U oblasti Like i Krbave, Došeni su bili naseljeni u velikom broju mesta. Početkom Prvog svetskog rata zabeleženo je 166 domaćinstava familije sa ovim prezimenom, bez odrednice krsnog imena – Brušanima, Buži, Doljanima, Drenovcu, Gospiću, Gračacu, Kaniži, Kućištima, Gornjem Lapcu, Lukovom Šugarju, Mušaluku, Ličkom Osiku, D. Pazarištu, Počitelju, Rešetaru, Ribniku, Rizvanuš, Rudopolju, Smiljanu, Tomingaju i Vagancu.
Hrvatski autor Pavičić ih naziva „Bunjevcima“ i kaže da su se u Gospić doselili sa smiljanskog i pazariškog područja, dok o istom prezimenu u Počitelju kaže da su srpska porodica koja je živela na ovim prostorima (tursko utvrđenje Ribnik, gde spada i Počitelj) još s kraja 17. veka. Za Došene u oblasti Metka, Pavličić ističe da su ih doselile turske age kao radnu snagu sa ostalim srpskim porodicama iz primorskih mesta. Popis ih ovde spominje kao Došenoviće.
Došena je bilo i u Bosanskoj krajini, u Petrovcu i Bukovači, doseljenih iz Like pre 150 godina, sa slavom Sv. Jovan. Došeni u Krnjeuši bili su katolici.
Janjatović, među srpskim prezimenima u Bosni do kraja 19. veka, beleži
Došene sa slavama Sv. Jovan Krstitelj, Sv. Nikola, đurđevdan i Aranđelovdan.
U „Leksiku prezimena SR Hrvatske“, 1976, navedeni su i Došani i Došeni u mnogim opštinama, ali i Došen-Dabar. M. Radeka navodi da Došeni na prostoru „Karlovačkog vladičanstva“ slave đurđevdan i Nikoljdan, a ima ih i katolika, dok su Došenovići isključio pravoslavni, sa slavama Sv. Jovan i Sv. Luka.
Prema D. Popoviću u Sremu gotovo da nema porodice koja nije ovde doseljena sa zapadnih strana: iz Bosne, Like, Slavonije, a među njima su i Došeni.
Što se Došena Bunjevaca tiče, J. Erdeljanović, u knjizi „O poreklu Bunjevaca“, piše o Došenima u Bačkoj – da ih, i katolika i pravoslavnih, ima u Podgorju i Lici, da su pravoslavni oko 1683. primili katoličanstvo. Lopašić pak tvrdi da su Došeni poreklom iz severne Dalmacije i navodi pravoslavne Došene i Došenoviće u zapadnoj Bosni. A u severnoj Dalmaciji, kod Obrovca, postoji katoličko seoce Došenove NJive.
Pavković
Za poreklo svog prezimena i korene porodice interesuje se Milan Pavković iz Frankfurta. NJegov pradeda, poreklom je iz mesta Donji Srb, Lika, dok mu je baba od familije Rađenović. čuo je da prezime Pavković vodi poreklo iz okoline Danilovgrada, Crna Gora, i da tamo i danas postoje prezimena Pavko i Pavković. To jest, da su se neki od njih davno odselili u Liku. Krsna slava porodice Pavković je Sv. Vasilije Veliki (14. januar).
U „Plemenskom rječniku ličko-krbavske županije“, R. Grujić navodi da je Pavkovića, pred Prvi svetski rat, bilo u Dugopolju (Srb), Jošanima (Udbina), Krbavici, Suvaji, Vrelu (Zrmanja), i najviše u Osrecima (Srb). M. Radeka u „Karlovačkom vladičanstvu“, kaže da su Pavkovići pravoslavni i da slave Sv. Vasilija, Jovanjdan, đurđevdan, Nikoljdan, a da ih ima i rimokatolika.
Što se tiče vremena doseljavanja u Liku, Pavičić navodi da se to zbilo u vreme turskog prodora u ove krajeve, a u sam Srb i okolinu srpske porodice su se naselile posle Svištovskog mira, 1791, kada je Austriji pripala uska pruga teritorija s leve strane Une, od Vaganca do Srba, koja je dotle sva pripadala Bosni. Posle iseljenja Turaka, u utvrđenjima ostaju samo jake srpske porodice kojima posede potvrđuje uprava Vojne granice, tj. Austrija. Ovo područje su posle naselile srpske porodice sa poteza od Gvozda do Zrmanje, osim što su u Brotnju bili Bunjevci Ivezići, poreklom iz Štikade. Pavkovići su se tada naselili u Osretke, Suvaju i Dugo Polje.
Mnogobrojne porodice sa ovim prezimenom u Bosanskoj krajini, koja je bila prelazna, etapna seobna oblast prema Dalmaciji i Lici, jedan su od dokaza da su Pavkovići, kao i tolike druge porodice stigle iz Stare Srbije ili Crne Gore, preko visoke Hercegovine i zapadne Bosne, odnosno Bosanske Krajine. Tako Pavkovića, sa slavom Vasiljevdan, nalazimo zabeležene u Dobrljinu i Poljanicama kod Dubice i u Ruiškoj kod Krupe.
Što se tiče daljeg i starijeg porekla Pavkovića, naš čitalac je dobro obavešten da su oni iz Crne Gore i to iz plemena Bjelopavlića. Pleme je dobilo ime po Bijelom (sedokosom) Pavlu koji se u oblast oko današnjeg Danilovgrada i manastira Ostroga doselio sa narodom posle Kosova. Prema predanju, preci Belog Pavla doselili su se iz oblasti Dukađin (Metohija) koju nastanjuje najstarije srpsko stanovništvo naseljeno pre sedmog veka u današnjoj severnoj Albaniji. Seoba iz severne Albanije preko Dukađina u Staru Srbiju, dogodila se početkom 15. veka i predvodio ju je despot Stefan Lazarević. Pavkovići su dobili ime po sinu Bijelog Pavla, Pavku, i činili su deo plemena Bjelopavlića – Pavkoviće koji su se granali na više drugih rodova.
Ovde nemamo dovoljno prostora da o svemu tome pišemo, pa nam se za opširniji tekst javite privatno. Da kažemo i to da su vaši preci Pavkovići svakako promenili slavu da bi zametnuli trag, pa su uzeli ovu kao uspomenu na velikog vladiku Vasilija Ostroškog koji je u mirskom (svetovnom) životu bio od Jovanovića, ogranka Pavkovića iz Bjelopavlića. Uostalom, i manastir Ostrog je podignut na teritoriji ovog plemena. Ovo je verovatno trebalo da bude i čuvanje uspomene na kraj iz koga su se iselili, s obzirom da je plemenska slava Bjelopavlića Sv. Petka, a Sv. Vasilije Veliki dosta retka slava. Štaviše, u vreme iseljavanja Pavkovića Sv. Vasilije Ostroški još nije bio kanonizovan (proglašen za svetitelja), iako ga je narod smatrao „živim svecem koji hoda“.
Karakaš
Od dve želje g. Vukašina Radića iz Ciriha, a rodom iz sela Meline (sela Kočićevog Davida Štrpca), opština Bronzani Majdan kod Banjaluke, ispunjavamo drugu: objašnjenje prezimena Karakaš. NJegovi nosioci, kaže čitalac, poreklom iz Sanskog Mosta, a doselili su se iz Bosanskog Petrovca.
„Karakaš“ je turska složenica koja znači crna obrva (reč kaš se koristi i za uzdignute lučne krajeve sedla), pa nema nikakve sumnje da je neki od predaka ove familije imao upravo takve obrve, crne i izrazite. Bilo ih je sve do posle Prvog svetskog rata, a nadamo se da ih još ima, u samom Bihaću i selu (Srpsko) Založje, sa slavom Nikoljdan.
Poreklom su od Vučkovića, iz Bjelajskog polja. Iz ove familije je bio Filip (otac poznatog srpskog ustanika i javnog radnika i pisca knjige „Robstvo u slobodi ili ogledalo pravde u Bosni“ Gavre Vučkovića), koji se kao prvi Srbin naselio u Petrovac. Vučkovići su se, pak, u okolinu Petrovca doselili iz Dabra, u Sanici, ali im je starina, po jednoj verziji iz Skradina u Dalmaciji, a po drugoj iz Korenice u Lici. Međutim, i ta mesta su bila samo prelazne lokacije između 16. i 18. veka, a dalje poreklo treba tražiti u južnijim srpskim krajevima, Staroj Hercegovini ili Crnoj Gori, a možda i današnjoj severnoj Albaniji, na Kosovu i Metohiji ili današnjoj zapadnoj Makedoniji. Karakaši su, pak, svoje prezime svakako dobili među susedima muslimanima u Založju.
Odgovor o Radićima obećavamo već za sledeći broj našeg i vašeg lista pošto nam je čitalac dostavio dovoljno podataka za istraživanje.
Šormaz
G-đa Nada Stanisavljev, koja ima dve adrese, u Ingolštatu u Nemačkoj i u Tarašu u Srbiji, smatra da je Šormaz težak zadatak za nas etnologe, dok druga prezimena i nisu tako teška za objašnjavanje. Kaže da Šormazi potiču iz Crnog Luga – Pržina – selo Zajaruge. Oni su, kao i njen otac Milojko, slavili Sv. Nikolu, dok su oni „iza Jaruge“ slavili Sv. Panteliju. Piše da ih je bilo svega nekoliko porodica, ali da su se brakovima mešali sa drugima, i etnički i konfesionalno, pa ih danas ima svuda po bivšoj Jugoslaviji, u Australiji, Kanadi i Velikoj Britaniji.
(Prenosi nam i želju svog prijatelja da objasnimo i njegovo prezime, Dmitrović, ali ponovo skrećemo pažnju da za „duplikat“ prezimena mora da se pošalje posebno pismo).
Ne želimo da mislimo loše o načinu na koji nam se obraća ova čitateljka, ali smatramo neukusnim što misli da može da nam „daje zadatke“, a uz to je vrlo komotna kad navodi mesta iz kojih potiču njeni Šormazi. Ne kaže, na primer, gde je taj njen Crni Lug, jer ih u bivšoj Jugoslaviji ima sedam. Ali, neka vam je, g-đo Stanisavljev, kao i svima onima za koje nam se čini da potcenjuju ovaj naš vrlo ozbiljan, i stručni i naučni, rad.
Šta, dakle, može da se kaže o Šormazima iz jednog od sedam Crnih Lugova, s obzirom na to da ga duhovita čitateljka ne locira: pretpostavljamo da se radi o onom kod Bosanskog Grahova, mada bi mogao biti i onaj u Glini. Ali, po analogiji sa položajem drugog pomenutog mesta sela, Zajaruge (Glamoč) i Jaruge (Livno) skloniji smo bosanskom Crnom Lugu, na putu Livno-Grahovo. Zapravo, sva mesta koja ona pominje nalaze se u Livanjskom polju.
Za Šormaze u Crnom Lugu zabeleženo je da su poreklom sa Kosova, kod Knina, i da slave Nikoljdan. Šormazi u selu Jaruga, udaljenom svega kilometar od Crnog Luga, istog i porekla i slave kao oni u Pržini, koja je jugoistočno od Crnog Luga. M. Petrić, u napisima o stanovništvu Livanjskog polja, mišljenja je da su Šormazi srpsko-vlaška mešavina, što je interesantna teza. Naše mišljenje, na osnovu mnogih podataka koje posedujemo sasvim drugačije. Isto tako i o poreklu same reči šormaz.
čitateljka je pitala i za knjigu o svom poreklu, ali mi joj samo možemo posavetovati da nam se privatno obrati, jer smo mi među retkima koji pišu o poreklu porodica, a o Šormazima još niko nije napisao ni jednu stranu, a kamo li knjigu: g-đo Stanisavljev javite se telefonom ili pismom (broj i adresa su objavljivani u „Vestima“) da bismo vam otkrili vaše inače vrlo staro i poznato poreklo.
