LADOLEŽ
G. Veljo Ladolež, iz Bara, Švajcarska, kaže da se njegov otac nastanio u mestu Ušće, u dolini Ibra, između Kraljeva i Raške. Poreklom su iz mesta Gradac gde su i istoimeni manastir i prva ženska škola kraljice Jelene Anžujske, supruge kralja Stefana Prvovenčanog. NJegov stric, očev brat, odselio se u Kraljevo, sestra se udala u Raški, dok je jedan blizak rođak u Novom Sadu. čtalac je gotovo siguran da u drugim krajevima nema Ladoleža, jer je pre dolaska u Švajcarsku putovao po bivšoj Jugoslaviji i svuda tražio, ali nigde nije nalazio prezimenjake.
Stoga je sasvim razumljivo da nas pita odakle oni potiču?
U mestu Gradac pronašli smo porodicu sa prezimenom Ladolež. Mesto je između Kruševačke reke i Brvenice, rašireno po brdima Lazu, Borju i Glogovaku. Autor monografije o ovom kraju kaže da vode poreklo iz Stare Srbije iz mesta Tušimlje i zaseoka Bekove. Porodična slava je Sv. Petka.
Ovo prezime se ubraja među ona neobičnija u ovom kraju. Po pravilu, sva govore ili o njihovoj starini ili plemenitom poreklu. U naseljima u oblasti gornjeg Ibra i Rudničke Morave navodi se porodica sa prezimenom Ladolež, osim ove u Gradcu, i u Rudnom, ali je i ona doseljena iz Gradca. I jedni i drugi slave istu slavu, Sv. Petku.
Zanimljivo je da Vuk u prvom izdanju svog „Srpskog rječnika“, iz 1818. godine, nema reč „ladolež“ dok je u drugom, iz 1852, navodi u dva oblika, kao ladolež i kao hladolež, i dva značenja – kao vrstu biljke puzavice i cveta, i u prenesenom – „čovjek koji ne radi rado, nego hoće da živi u hladu“.
U tom svetlu nam se čini sasvim mogućim da je neka stara srpska familija plemićkog porekla, iz srca nemanjićke Srbije, dobila ovo prezime najpre kao podsmešljiv nadimak, jer su se njeni članovi teško navikavali na rad i život običnih ljudi. A potvrdu njihovog plemenitog porekla nalazimo u njihovoj malobrojnosti, pa i malom priraštaju koji odlikuje gospoda u svim vremenima i na svim prostorima.
Ali, odavno su druga vremena, srpskoj naciji gotovo da preti izumiranje, pa bismo čitaoca i sve njegove podsetili na stih „Pusti vrežu, ladoležu!“ To jest, uključite se u boj protiv „bele kuge“ pa ćete opstati bar još toliko vekova, makar i sa drugim prezimenima.
Vitor
Iz čikaga piše g. Bogdan Vitor, rođen je u Sarajevu, živeo je u Tarčinu, na tridesetak kilometara od puta Mostar-Konjic, odakle potiču i njegovi drugi bliži srodnici. Drugi Vitori žive u varošici Korči, na drugoj strani planine, pet kilometara od Tarčina. U čitavoj oblasti ovo je jedino prezime u tom originalnom obliku, to jest bez dodatka ović, na primer Vitorović.
Deda je pričao da su došli iz Crne Gore (iz oblasti između Kolašina i Mojkovca). Najpre su se doselili u mesto Odžak, kod Tarčina, ali se tu jedan od predaka, u svađi, ubio dvojicu vršnjaka islamske veroispovesti. Pošto se povervalo da je to bilo slučajno, presuđeno je da se presele u obližnju Korču, iz koje je na njihovo, u Odžak, preseljena porodica Golub. Iz porodice Golub je i supruga čitaoca.
U Korči je bilo 27 kuća Vitora, ali su se većinom iseljavali ili odlazili na „ženovinu“, u druge krajeve. Tako jednih Vitora ima u Odžaku, a drugih na drugoj strani Bjelašnice u selu Gornja Bioča. Treće mesto gde ih ima je Donja Bioča, gde živi Bogdan Vitor, prizet u porodici Varagića. Jedni Vitori, među njima i naš čitalac, slave Savindan (27. januara), a drugi Cveti, u šestoj nedelji Velikog (ili Uskršnjeg) posta.
Prema porodičnom predanju, Vitorima su rod Vitorovići na Romaniji i u Beogradu. Posle Drugog svetskog rata, pripadnici familije Vitor razišli su se na sve strane – u Australiju (Adelaida), Ameriku (Milvoki, čikago, ali i Florid i Viskansin), a ima ih i u Republici Srpskoj (Bratunac, Višegrad, Bijeljina).
O poreklu ovog prezimena, M. Grković, u knjizi „Lična imena u Srba“, navodi srednjovekovno ime Vitor, ali ga tumači kao izvedeno od Viktor. Međutim, tu ubraja i Vito, Vitoje, Vitodrag, Vitomir i desetine drugih, za koje kaže da su složenice sa slovenskom osnovom vit. Ali, kako objasniti ime planine Vitor („Ja se care poturčiti neću, dok dovedeš vodu iz Vitora“. Ovaj stih iz narodne pesme Vuk navodi u drugom izdanju „Rječnika“). Ili ime druge planine, Vitorog, i pridev vitorog? Biće, dakle, da je ovo prezime, ipak, nastalo od starog srpskog imena.
G. Vitor pita i za familiju svoje supruge Jovanoviće-ćurčije, iz Semizovca, ali odovor ostavljamo za neki drugi put.
Nedić
U više nego kratkom dopisu, g. Željko Nedić, iz Sen Galena, Švajcarska, od kada se njegovo prezime javlja na području Modriče i odakle njegovi potiču. Kaže da im je poreklo iz sela Skugrić, u opštini Modriča. ali ne pominje koja im je slava. S obzirom da Nedići u Bosni imaju desetak krsnih imena, ponudićeno nekoliko mogućih rekonstrukcija korena njihove bosanske grane.
Jedni Nediću su, pouzdano, poreklom od znamenitog drobnjačkog bratstva Kosorića koje je, prema predanju zabeleženom kod etnograf A. Luburića, „još u petom veku doseljeno u ove krajeve kao deo plemena Novljana“. Ima ih u Donjoj Bukovici, a prezime su dobili po Nedi, udovici popa Stevana Kosorića koga su Turci posekli u Pljevljima 1806. godine. Slave đurđevdan, glavnu drobnjačku slavu, a prislužuju Nikoljdan.
Nedića ima i u Pivi. Jedni izvori kažu da su starosedeoci, a drugi da su od Koprivica iz sela Zeba, u Banjanima. redanje kaže da su se uzdizali uz Durmitor; to jest u Drobnjake.
U Borkovićima postoji kraj kojise zove Nedići i u njemu 23 kuće bratstva Nedića. Poreklom su od zeta Delića koji je po majci Nedi uzeo prezime Nedić, pošto se zapopio. U Brezni ima tri kuće Nedića, sa slavom Sv. Jovan, koja je najčešća banjačka slava (druga je Nikoljdan).
U selu Pešci, u Vasojevićima, Nedići su od Mališića, familije iz bratstva Miomanović. Pominje ih autor monografije „Pleme Vasojevići“, R. Vešović, kao izdržljive, istrajne, borbene i, dodaje, „prodiru u školama“. Od ovih Nedića potiču i ostali, sa slavom Sv. Arhanđeo Mihailo, pa i oni u Sremu, u fruškogorskom mestu Jazak, gde je i čuveni manastir.
Nedića ima i u drugim krajevima, verovatno iseljenih iz ove dve postojbine, ali slave razne svetitelje, što može, ali ne mora biti dokaz da su istog porekla.
U Srbiji Nedića ima u kolubarskom kraju i Podgorini,u selu Bošnjaković, slave Sv. Jovana, doseljeni iz Osata u istočnoj Bosni, kao i oni u Brezovici, u okviru familije Mojići, koji slave Miholjdan, dok u Leliću slave Sv. Nikolu, a poreklom su iz Banjana (Stara Hercegovina).
U Sremu se Nedići prvi put spominju u Starim Banovcima, tada Tusi, 1734. godine, ali im se ne zna slava. Ako su rod Nedićima u Jazaku, slavili su Sv. Arhanđela Mihaila.
Nesumnjivo je da su svi spomenuti Nedići poreklom od popadije Nede, udovice sveštenika Stevana iz Banjana. Potomci su krenuli preko Pive, Drobnjaka i Vasojevića, pa od Osata, područja na levoj obali velike krivine Drine. Tu je, u okolini Srebrenice, ostala neka familija, drugi su prešli Drinu i nizvodno se spustili u Pocerinu i Kolubaru, kasnije su neke porodice prešle i Savu i stigle na Frušku Goru, a druge preko Dunava otišle u Šajkašku i dalje. Druga struja je od Osata pošla na severozapad, većina se zaustavila kod Maglaja i Tešnja, drugi skrenuli u okolinu Travnika, a treći stigli do Dervente.
Na toj liniji su i preci našeg čitaoca koji su se obreli u Skugriću, kod Modriče. A kad je sve to bilo? Odgovor na taj ne manje težak deo njegovog pitanja može da dobije ako nam posebno obrati.
antrfile /uz Nediće/
U dvotomnom delu „Srbija, zemlja i stanovništvo“, austrijski istraživač starina, etnograf i putopisac, Feliks Filip Kanic (1829-1904), opisuje kako je u Pocerini, u selu Desić, bio gost u velikoj i uglednoj zadružnoj kući Nedića, čiji je starešina bio seoski kmet. Nema dovoljno pohvalnih reči da opiše njihovu prostosrdačnu gostoljubivost i svoje uživanje u njihovom domu u kojem se naslušao junačkih pesama uz gusle i priča iz davnih vremena. Oduševljen, ovu posetu je ovekovečio lepim crtežima seoskog domaćinstva i prikazom starca kako priča bajku o caru Trojanu, nadomak razvalina Trojanovgrada.
Vještica
G. Dušan Vještica, sada u Nemačkoj, piše da potiče iz mesta Gračac, na granici Dalmacije i Like, sa reke Zrmanje. Od dede je slušao da su se, pred Turcima, doselili iz Bosne, od Sanskog Mosta, u gudure sela Kusac, gde i sada stoje ruševine kuća Vještica. Odatle su četiri brata krenuli u brda, u zaseoke Pribudića – Glavicu, Podbrdo i Šariće. Imali su kolibe, na ispašama, i vremenom se tu zakućili. Po predanju, sadašnje Vještice su poreklom iz Pribudića, u kojima je bilo i drugih familija sa prezimenima Novaković, Škundrić, Šijan, Dimić, Zec i Dragišić. Imali su imanja i zajedničke zimovnike na Vranjskom jezeru, gde su gonili stoku zimi.
Po jednom tumačenju, bili su proterani i iselili se u Pribudić, gde su sagradili crkvu u kojoj zajedno slave Sv. Petku. Verovatn je reč o seoskoj slavi, zavetini, jer ostale familije imaju druge slave. Vještice slave đurđevdan.
M. Radeka u „Karlovačkom vladičanstvu“ navodi samo jednu slavu Vještica – đurđevdan, a isto se odnosi i na njihove prezimenjake koji su još od kraja 19. veka bili nastanjeni oko Sanskog Mosta (Palanka), Dubice (Manastir Moštanica, Svodno), Glamoča (Brda), Gerzova (Strojice) i Livna (Vrbica i Tiškovac).
U Livanjskom Polju su Vještice u selu Sajkoviću odmah uz put prema Grahovu. U Glavice kod Glamoča oni su se doselili iz Zrmanje nadomak Knina. U Uncu, u selu Veliki Štrpci, Vještica ima u zaseocima Podić, Šainovac i Župa i svi slave đurđevdan. Po predanju, doselili su se krajem 18. veka sa Zrmanje u Lici. U Gornjim Vrtočama u Uncu, doselili su se iz Tiškovca, a u Tiškovac, gde su uljezi u kući Rodića, Vještice su se doselile takođe sa Zrmanje i isto slave đurđevdan.
Na kraju, da sebi dopustimo da ne poverujemo u objašnjenje prema kojem je ovo prezime nastalo od reči vješt, odnosno od umeća da se „vešto probija kroz šumu“! Prednost dajemo reči vještac – muški rod od vještice u jekavskom narečju – koja mora biti pravi koren prezimena Vještica. Ali, potomcima je više odgovaralo tumačenje prema kojem je nadimak vešt postao prezime, jer prvi oblik, nažalost, nije simmatičan.
antrfile uz Vješticu
Pošto su sve ove porodice iz Pribudića, kako kaže čitalac, „išle zajedno“, zanima ga i njihovo poreklo. Ovog puta na to ne možemo da odgovorimo, zbog vremenskog i prostornog ograničenja, ali ako ponovo javi, on ili neko iz tih porodica, svakako ćemo, jedno po jedno, protumačiti.
G. Vještica dodaje da njegove familija ima još u Crvenki, Novom Sadu, Kačarevu, Pančevu i Beogradu. Zna da ih ima i u Sanskom Mostu i u Lici, mada su sve njihove komšije iz Pribudića proterane sa svojih ognjišta u Srbiju. Nešto malo ih se vratilo, ali nema struje, nema puta, nema posla – dakle, s pravom zaključuje – nema uslova za život.
Subotić
Iz mesta Mers, u Nemačkoj, g. Svetozar Subotić nas pita za svoje korene: Rođen je 1926, u selu Bravsko, koje je, kao i Rašinovac iz kojeg su njegov otac đuro i deda Luka, kod Bosanskog Petrovca. Po predanju, doselili su se iz Dalmacije, iz sela Ervenika, i svi slave istu krsnu slavu – Sv. Jevanđelista Marka. Interesuje ga da li je to predanje tačno i kada su se doselili u Bosnu.
Za Subotiće u Rašinovcu stoji da su se doselili iz Dalmacije sredinom 19. veka, ali se ne kaže odakle. Samo se navodi da su služili u najmu, najpre oko Petrovca, pa se posle doselili u Rašinovac. Slava im je Markovdan.
Među prezimenima u Bosni s kraja 19. veka zabeleženi su Subotići sa mnoštvom različitih slava, od Srebrenice i Tešnja, preko Visokog, pa sve do Bosanske krajine. Jevanđelistu Marka slave samo oko Petrovca u selu Kolunić, u selu Međeđa, kod Dubice, i u samom Prijedoru.
M. Radeka navodi da je u Karlovačkom vladičanstvu (a to je teritorija Like, Krbave, Gatska, Kapelskog, Korduna i Banije), Subotić prezime više pravoslavnih familija sa slavama Jovanjdan, đurđevdan i Markovdan.
Prema „Leksiku prezimena SR Hrvatske“ (iz 1976), Subotića je bilo u više od 30 opština, a nnajviše u Dubici (kod Kostajnice), Gornjem Miholjcu (Podravska Slatina), Jakšiću (Slavonska Požega), Magića Mali (kod Nove Gradiške), Otišiću (kod Sinja) i – Erveniku, čak 51 domaćinstvo sa ukupno 329 članova!
A pored Subotića, ima i Subotina ali, kao i Subotiča – ne samo na ovom prostoru nego i u Vojvodini i drugim oblastima Srbije.
Ako i Vi zelite da saznate svoje poreklo pokusajte ovde
www.trazimo.info
