Despotović
Iz Minhena, g. Momčilo Despotović, poreklom iz sela Bočac, na levoj obali Vrbasa iznad Banjaluke, piše da je od dede Sime čuo da je s bratom pobegao iz sela Dabrac, kod Mrkonjić Grada, u to vreme Varcar Vakufa, pošto su ubili nekog Turčina. Krsna slava porodice je Sv. Jovan.
Piše da Despotovića ima i u drugim mestima, i sa drugim slavama, na primer oko Šapca sa slavom Sv. Nikola. Naglašava da zna da postoji i prezime Despot, u Hrvatskoj, a sretao ih je – kao Hrvate iz ovih krajeva – u Nemačkoj.
Interesuje ga odakle su se doselili njegovi preci.
U Bosni, u šematizmu Srpske pravoslavne crkve potkraj 19. veka, zabeleženi su i Despotovići i pravoslavni Despoti. Despotovići, sa slavom Jovanjdan, živeli su u okolini Banjaluke, u Prijedoru i okolnom selu Busnovi, u Junuzovcima kod Gradiške, kao i u nizu drugih mesta.
Porodice Despot koje slave Jovanjdan zabeležene su samo u parohiji Ključ, ne tako daleko od Mrkonjić Grada, a sa slavama đurđevdan i Nikoljdan u selima prijedorske parohije.
Despotovići, Despoti i Despotovi zabeleženi su i u drugim krajevima srpsko-hrvatskog govornog prostora, izuzev Hercegovine.
čitalac je naveo Despote u Hrvatskoj, a mi dodajemo da postoje i Despotovići i to mnogo veći broj porodica nego Despota. Ima i porodica sa prezimenom Despotov, kao i njegovih provincijalnih oblika – Despod, Desput, Desputović i Despotušić.
Despotovići i Despotovi su najčešće pravoslavne vere i slave Jovanjdan, a Despoti su pretežno pokatoličeni i uglavnom, od pre koju stotinu godina – Hrvati. Kao pravoslavni, slavili su Nikoljdan.
Do devedesetih godina, kao najbrojniji, Despotovići su bili i najrasprostranjeniji – od Bjelovara i Vinkovaca, do Splita, dok su Despoti bili u opštinama Benkovac, Glina, Karlovac, Knin, Korenica, Ogulin, preko Splita, Sinja i Šibenika, do Brača i Korčule.
Ovako velika rasprostranjenost ovog, odnosno ovih srodnih prezimena, istog korena, kao da isključuje mogućnost da su svi istog porekla – iz Vasojevića. Pre će biti da su nastajali od nekoliko različitih predaka, ali je pitanje da li su to prezime dobili zahvaljujući, eventualno, njihovim feudalnim titulama ili kao jednostavno patronimičko. Naime, grčka reč despot, koja je prvobitno označavala vladara samodršca, vremenom je postala lično ime, pa su se na prostorima do kojih je dopirao vizantijski i grčki uticaj javljali mnogi ljudi sa ovim imenom. Posle podele hrišćanstva 1054. godine na istočno i zapadno, oni su bili isključivo pravoslavne vere, jer je Katolička crkva u svojim sredinama brisala svaki grčki uticaj.
Kerepčić
Gospođa Lepa Kerepčić-Mečanin, iz Nojsa, davno nas je skromno pitala samo za poreklo devojačko prezime, Mečanin. Iako nam o prezimenu Kerepčić nije dala sve potrebne podatke, da kažemo nešto i o njegovom poreklu.
Da prvo utvrdimo otkud ovo prezime – prema kojoj reči je moglo da nastane. Setili smo se stare reči kerep, koja je označavala više povezanih lađa da bi se preko njih prelazila reka. Takođe i skelu i platformu na kojoj je postavljena rečna vodenica. Iz ovoga proizlazi da je prezime nastalo u krajevima velikih reka.
U obzir su dolazile samo reke u Panoniji – Mura, Drava, Sava, Dunav, a u Srbiji Drina i Morava, pa je bilo logično da to prezime povežemo sa severnijim delovima bivše Jugoslavije, gde žive Mađari ili gde je postojao mađarski kulturni uticaj.
Tamo smo i pronašli prezime Kerep, Kerepčić i slična, jer je kerepčija, ili kerebdžija, bio onaj koji je upravljao kerepom. Nažalost, o nacionalnoj ili konfesionalnoj pripadnosti porodica sa ovim prezimenima ne znamo ništa. Internet pretragom pronašli smo dosta Kerepčića, a ako sudimo prema ličnim imenima, najviše ih je katoličke vere i hrvatske nacionalnosti. Tek u malom broju su ostali pravoslavni Srbi. U Zagrebu, profesorka jedne muzičke škole ima čisto srpsko ime, ali joj prezime možda nije devojačko.
„Leksik prezimena SR Hrvatske“ registrovao je porodice s prezimenom Kerep u opštinama Bjelovar, Varaždin, Velika Gorica, Donji Miholjac, đakovo, đurđevac, Zagreb, Zelina, Zlatar, Klanjec, Križevci, Nova Gradiška, Osijek, Pregrada i Sisak.
Kerepčići su zabeleženi u Zagrebu i Novoj Gradiški, u selima Donji Lipovac i Srednji Lipovac, a Kerepić u Županji i Kerepeši u Vukovaru.
Babić
G. Svetozar Subotić, iz Mera u Nemačkoj, pitao nas je za poreklo porodice i devojačkog prezimena svoje majke, Smilje, rođene Babić, iz sela Bravsko, kod Bosanskog Petrovca.
Među prezimenima u Bosni, ali i u svim drugim srpskim oblastima, ima ogroman broj porodica sa prezimenom Babić, pa je isključeno da su istog porekla. Osim toga, i slave su im različite – Arhanđel Mihailo, Sv. arhiđakon Stefan, Sv. Vartolomej, đurđevdan, Ivanjdan, Sv. Ignjatije, Sv. Ilija, Sv. Jovan Krstitelj, Lazareva subota, Sv. evanđelista Marko, Sv. Nikola, Sv. Pantelija, Sv. Simeon Bogoprimac, Sv. apostol Toma, Sv. Trifun i časne Verige.
Babići su evidentirani i u „Karlovačkom vladičanstvu“, oblast Like i okolni krajevi, ali sa manje slava nego u Bosni – Sv. Stefan, Sv. Jovan, đurđevdan, Sv. Stevan Dečanski ili Sv. Mrata i Nikoljdan. Pošto je oblast Pounja odvajkada bila tranzitna, iz koje se stanovništvo selilo ili se u nju doseljavalo, može se reći da Babića srodnika ima sa obe strane Une.
Nakon Prvog svetskog rata, u zaseoku Jasenovac u Bravskom polju bilo je Babića u dvanaest domaćinstava, od kojih nesumnjivo i potiče majka našeg čitaoca. Slava im je đurđevdan i nekad su se zvali Kesići. Oni vode poreklo iz Vidovog Sela, u oblasti Gornji Unac. Predanje kaže da se ovde, početkom 19. veka, naselila nekakva udovica sa osam sinova. Ukućani su je pod starost nazivali babom, a njih krstili kao – Babiće.
U tursko vreme, a i kasnije, mnoge su žene ostajale udove s decom, i sve su ih, po pravilu, kad ostare zvali babama. Zato nije nimalo čudno da ima tako mnogo Babića, kao i Popadića ili Marića.
Blagojević
I Blagojevića, blagosloveni im preci, ima podosta među srpskim porodicama. U Bosni, tačnije, njenom većem delu pod jurisdikcijom Mitropolije i arhidijeceze Dabrobosanske, krajem 19. veka su bili na 25. mestu od 50 najbrojnijih prezimena. Ima ih i u Hercegovini, Crnoj Gori, u Hrvatskoj, u oblasti nekadašnje Vojne granice, kao i u Srbiji i njenim pokrajinama.
G. Saša Blagojević, rođen u Beogradu, nastanjen u Ronbahu, u Švajcarskoj, pita za poreklo svog prezimena i porodice s krsnom slavom đurđevdan. Zna imena predaka, rođenih u selu Donji Skipovac, u maloj oblasti Ozren, u Republici Srpskoj – sve do rodonačelnika čukun-čukundede Blagoja. Za njega se pričalo da se u Donji Skipovac doselio od Modriče pošto je „ubio Turčina, mitski, kao Obilić“, kako je sasvim ispravno prokomentarisao čitalac. Na kraju navodi još jedan bitan podatak – da su se njegovi preci doselili iz Hercegovine i da im je staro prezime bilo Terzić, „jer su se bavili pravljenjem terzija“, za koje misli da je to bilo pomagalo za sviranje na tamburici, kao trzalica na gitari.
Proveravanjem male, ali ugledne monografije jednog od naših najvećih etnologa, Milenka S. Filipovića, „Ozrenjaci ili Maglajci. Etnološki prikaz“ – prema ispitivanjima iz 1937. i 1938. godine, a delom i posle rata, objavljenoj 1952. – ustanovili smo da su podaci g. Blagojevića potpuno ispravni, s tim što je Blagojevića bilo i u Gornjem Rakovcu. Tačan je i njegov podatak o postojanju velikih zadružnih domaćinstava, sa po nekoliko osnovnih porodica.
Što se Terzića u Hercegovini tiče, nevolja je u tome da ih ima tri grane: U okolini Trebinja su muslimani, ali im se ne zna poreklo. Terzijići, iz Borča od izvorišta Neretve, „poslije nekakvih ratova“ su prebegli u Klikoviće, u Trebinjsku šumu, gde su primili islam, a budući da je jedan pravio glinene lonce, prozvali su ih Lončari, pa im nadimak ostao prezime. Treći su pravoslavni, Srbi, iz okoline Gacka i Nevesinja. Najstarijim poreklom su ispod Golije, a od 16. veka su se kretali na zapad, preko Banjana, u užu Hercegovinu. Slave Aranđelovdan. Neki su se, oko 1840, iz Banjana iselili u Dabar i promenili slavu, odnosno, biće da su se vratili na prvobitnu, đurđevdan.
Ali, prezime nisu dobili po trzalici, turcizmu preuzetom iz persijskog – terzijan, već po terzijskom zanatu kojim se bavio neki predak. Terzija, takođe iz persijskog, bio je krojač koji je šio odela od finijeg materijala, čohe, za razliku od abadžije koji je koristio sukno, abu. Zbog toga je izvorni oblik prezimena Terzijić, koje je vremenom skraćeno, radi ekonomije govora.
Škundrić
Ovo je još jedno od prezimena u grupi porodica u Pribudiću koje su se naselile sa Vranjskog jezera gde su im bila zimovališta za stoku i imanja. Slava Škundrića je Sv. Jovan Krstitelj, 20. januara. Za njih je u svom pismu pitao g. Dušan Vještica.
Milan Radeka u „Karlovačkom vladičanstvu“ beleži Škundriće kao pravoslavne samo sa jednom slavom – Sv. Jovan Krstitelj. U „Leksiku prezimena SR Hrvatske“ Škundrići su zabeleženi u opštinama Vrbovec, Vrginmost, Gračac, Daruvar, đakovo, Zagreb, Karlovac, Našice, Podravska Slatina i Rijeka. Ubedljivo najviše, sve do ratnih zbivanja krajem 20. veka, bilo ih je oko Gračaca, u na jugu Like, prema Dalmaciji – u Brezovcu, Palanci, Podmili, Pribudiću, Prljevu i Rastićevu.
U susednoj Bosni ima i Škundra i Škundrića sa slavom Sv. Jovan Krstitelj.
Škundre žive oko Dubice i Sanskog Mosta – Božići, Dabar, Oštra Luka, Umac, dok su Škundrići sa slavom Sv. Jovan Krstitelj nastanjeni u Ašanima kod Krupe, Poljavnicama kod Dubice, Suvaji kod Petrovca i Hadrovcima, blizu Sanskog Mosta. U Poljavnicama, kod Dubice, slave Nikoljdan.
U Bosanskoj Krajini, oko Petrovca, pronašli smo Škundriće u šest kuća na Jelića Glavici. Doselili su se krajem 19. veka iz Velike Popine u Lici. Starinom su Hercegovci, najverovatnije iz Stare Hercegovine. Prema porodičnom predanju, njihov predak je tamo ubio bega, pa je morao da pobegne sa srodnicima u Liku. Jedan brat se nastanio u Popini, drugi u Peljevu, a treći u Palanci. Jedan njihov ogranak se naselio okolinu Bosanskog Petrovca, u Bjelajsko.
Među hercegovačkim prezimenima postoje i Škundrići, u Trebinju, ali se o njima govori kao o doseljenicima iz Sanskog Mosta.
Škundrići su, po mnogim našim saznanjima, samo jedan ogranak – odvojen još u Lici pre četiri veka – velike familije Bogunovića, poreklom iz Stare Srbije iz koje su došli preko Drobnjaka, Pive i Banjana. Veći njihov deo se nastanio u zapadnoj Bosni, odnosno Bosanskoj krajini, gde su zastupljeni pod drugim prezimenima, ali sa istom slavom, Jovanjdan. Početkom 20. veka bilo ih je u ovoj oblasti čak u 183 domaćinstva.
O nastanku prezimena nismo pitani, pa da i ne nagađamo. Svakako da je u pitanju nadimak najstarijeg pretka, ali koji? Među turcizmima nema nikakve slične reči. Jedino možda da je dovedemo u vezu sa reči škuda, kako je nazivan mletački i dubrovački srebrenjak, talir, a predak nije umeo pravilno da je izgovori. Neki su mu se zbog toga možda podsmevali i tako je njegov izgovor ostao u prezimenu – Škundra.
