Golijan
U poodavnom pismu, iz Rojtlingena u Nemačkoj, g. Vladimir Ivković je zamolio i za objašnjenje porekla porodice i prezimena Golijan. Pre nepune dve godine odgovorili smo mu o njegovom prezimenu, a sada evo i odgovora na dodatnu molbu, o devojačkom prezimenu njegove majke, čija porodica potiče iz istog sela kao i Ivkovići – iz Grabovice kod Nevesinja. Po predanju, prezime su dobili „po planini Goliji, u Crnoj Gori, odakle su „ovde doselili u neko neodređeno vreme“.
čitaoca zanima koliko ima istine u ovom predanju.
Za Golijane kod Nevesinja se kaže da vode poreklo iz Jezera, u dolini Jezernice, jedne od pritoka Neretve. Ovde su se doselili pre čitava četiri veka i očito je da su bili stočari jer se na ovom lokalitetu nalaze samo njihove letnje kolibe. Polovina je bila slobodna, dok su ostali bli vezani za čitluk, imanje čengića. Ovde ih ima samo dve kuće jer narod veruje da nemaju napretka pošto su se naselili na manastirskom posedu, vakufu, što turski, a srpski metoh. Doselili su se sa Golije i po tom toponimu dobili prezime.
Da ne bude zabune, naglašavamo da u našim krajevima postoje dve planine ovog imena – u Srbiji i na granici današnje Crne Gore, nekadašnje Stare Hercegovine, i Bosne i Hercegovine. Istina, i Golo brdo u Cucama, u staroj Crnoj Gori, nazivaju Golijom, ali ono daleko od izvora Neretve i Jezernica, koji su gotovo neposredno ispod ove druge Golije koju je porodično predanje upamtilo.
Po jednom tumačenju Golijani su Savići u Grabovini, jugozapadno od od čapljine. Slave Sv. Jovana i veruje se da su se doselili sredinom 19. veka iz Žabice u ljubinjskom okrugu.
U mestu Slat u Nevesinjskom polju, Savići su Višnjići sa Golije i sa njima su jedno Golijani, Baćevići, Vukovići i Višnjići. Ovde su se doselili pre tri veka iz mesta Jugovići. Početkom 20. veka bilo ih je u 10 domaćinstava. Neki od njih su se prezivali i Petrovići. Svi slave Jovanjdan. Jugoistočno od Slata je mesto Zajasen na nadmorskoj visini pod 1100 metara i tu su se iz Slata naselili Savići-Golijani sredinom 19. veka. Slava je ista – Jovanjdan.
G. Ivković nam nije naveo slavu Golijana svoje majke pa ne znamo da li se priča o poreklu Savića i Višnjića sa Golije odnosi na njenu porodicu, mada su se slave menjale, kako smo više puta naglašavali. Predlažemo čitaocu da nam se javi da bismo pokušali da iznađemo njegove prave porodične korene.
Krljić
Gospodin Jovan Grbić iz Ciriha se javio i drugi put da nam zahvali za podatke o svom i poreklu dvojice svojih prijatelja, Desnice i ćulibrka, i uzgred zamolio za objašnjenje još jednog prezimena – Krljić. Nedavno ga je, kad je bio u Srbiji, u Pančevu, porodični prijatelj Milo Krljić, kome se pohvalio da je preko „Vesti“ dobio odgovor o svom poreklu, zamolio da i za njega zatraži objašnjenje njegovog prezimena i korena.
Gospodin Krljić je rođen 1935. godine u selu Lipa kod Bihaća, a slavi đurđevdan.
Oni su jedna od familija koji slave đurđevdan sa sastava Like, Dalmacije i Bosne – koji su se često preseljavali čas na jednu, čas na drugu stranu, zavisno od istorijskih okolnosti ili sezonskih stočarskih kretanja. Milan Karanović za njih kaže da pripadaju užoj grupi familija Mihailović-Pepić-Stojić, koja ima ukupno pet prezimena – pored nabrojanih, to su i Krljići, Zmijanci i Gajići-Dragorajci i Skulari, a kojih je u Pounju posle Prvog svetskog rata bilo u ukupno 53 domaćinstva, od kojih Krljići 17 u tri naselja.
Inače, ove porodice su odavno međusobno razrođene, jer je izbledelo predanje o njihovom zajedničkom poreklu.
Krljića ima naseljenih u ćoralićima u blizini Cazina, slave đurđevdan. Predak im je, kao „dovodac“ došao s majkom udovom iz Lipe, sa Tromeđe, pre bune 1875. godine.
Milan Radeka, u „Karlovačkom vladičanstvu“, beleži Krliće sa slavama đurđevdan i Aranđelovdan, što znači da ih je bilo u Lici, Baniji, Kordunu, Kapelskom i Gatskom.
U „Plemenskom rječniku ličko-krbavske županije“, Krlići su, početkom 20. veka, popisani kao žitelji sela Vrela, na Zrmanji.
U „Leksiku prezimena SR Hrvatske“, po podacima posle plovine prošlog veka i pre ratova na prostoru bivše SFRJ, Krljića je bilo samo u Donjem Rajiću, kod Novske, a Krlića u nizu mesta – Vrbovljani (Nova Gradiška), Daruvar, Mlaka (Novska), Nadvrelo (Gračac), Nova Gradiška, Novo Selo (Ludbreg), Osojnik (Dubrovnik), Pakrac, Slavonska Požega, Stare Plavnice (Bjelovar) i Šljivovac (Vrginmost). U Zagrebu je bila jedna porodica Krličbegović, verovatno od familije onih poislamljenih Krlića iz turske tvrđave Pećin-grada, kod Cazina.
Prezime su, verovatno, pre dobili po turskoj reči krlič, odnosno krluč, za vrstu mača ili sablje, nego po krlju ili krlji, izrazu za gomilu drva. U „Rečniku turcizama“ stoji da od reči krlič potiče i gore navedeno prezime Krličbegović.
Protić
Za prezime Protić, familije iz sela Gradine, u okolini Prijedora, sa slavom Sv. Nikola, pitao nas je g. Dragoljub Prtić, iz Kanade.
U Bosni ima vrlo malo Protića i svi imaju različite slave, što znači da su uglavnom različitog porekla. U Baraćima, Gerzovo, slave Sv. arhiđakona Stefana, a u Volarima, Mrkonjić Grad, đurđevdan, dok Sv. Nikolu slave samo u parohijama Prkosi, kod Petrovca, i Umci, Sanski Most.
Što Protića nema više, objašnjava samo prezime, nastalo prema višem svešteničkom činu nekog pretka, protojereja ili, kako se u narodu kaže – prote, kojih je bilo znatno manje nego jereja, sveštenika ili, narodski, popova. Tako i potomaka prota – Protića ima mnogo manje nego potomaka popova – Popovića. To važi i za prezime Popadić, nastalo od obudovila supruga popova, popadija, ako su nastavile da čuvaju muževljevu porodičnu lozu.
Protići su, inače, kao i Popovići i Popadići, kao svešteničke porodice često menjali parohije tj. mesta službe i življenja, tako da nije neobično štoProtićima nema više u monografijama pisanim dve i tri decenije posle popisa parohijana u šematizmima za Bosnu iz kojih smo naveli prethodne podatke. I ne samo da tamo nema Protića sa slavom Nikoljdan, nego ni ostalih.
Osim toga, njima je to, sasvim smo sigurni, sekundarno prezime, nastalo prema činu koji je određeni sveštenik imao u crkvi i da su – pre nego što su se učvrstili u popovskoj hijerarhiji – nosili imali drugo prezime.
Slikovit je primer Protića iz Gornje Bukovice na Drini. Oni su prvobitno, pre tri veka, bili Stakići, doseljeni iz Pive, a onda su se po pretku Petru prozvali Petrovićima. Jedan od trojice braće, Jovan, bio je neobično vredan i okretan, i kao zemljoradnik i kao trgovac, pa je svoja tri sina opismenio – dva su bili sveštenici koji su posle postali prote, Marko, koji je isprosio kći Petra Molera, i Maksim, dok je treći, Petar, ostao na zemlji. I prota Marko je imao tri sina, koji su se već prozvali Protićima – Vasilija, koji je bio pop, Dimitrija, koji je ostao na selu i obrađivao zemlju, i Petra, studenta, koji je umro na studijima u Hajdelbergu. Sinovi popa Vasilija su bili učitelj Grujica i pop Zaharije, i tako dalje, s tim što je u svakom pokolenju jedan sin bio svešteno lice.
Radosavljević
Iz Beča, g. Zoran Radosavljević, rođen 1970. u selu Sokolova kod Lazarevca, piše da zna nekoliko kolena unazad, sve do čukundede Riste, od koga su nasledili slava Sv. Petku, pa želi da sazna imena još starijih predaka – dede i oca svog čukundede Riste i slično. Zanima ga i poreklo prezimena Radosavljevića, kao i kada i odakle su se naselili u Sokolovu.
U monografiji „Šumadijska Kolubara“, autor Petar Ž. Petrović ubraja Radosavljeviće u „ciganske rodove“, stalno naseljene u 27 domaćinstava, a slavom Sv. Petka Paraskeva. Predak im se, neznano odakle, doselio kao „krdžalija“ i u prvo vreme bio je čergar. Nigde se ne navodi nikakav trag o ranijem prebivalištu ove, eventualno, romske porodice.
Radosavljevići su u samoj Šumadiji vrlo brojni i verovatno je da potiču iz različitih korena. Najpre smo pošli od obližnjih mesta koja se graniče sa atarom sela Sokolova – Junkovaca, Arnajeva, Leskovca i Stepojevca i, naravno, varošice Lazarevac. Radosavljevići u Junkovcima su od Radovanovića, slave đurđevdan, ali nisu Romi, kao i Radosavljevići u Lazarevcu, nekadašnjem Šopiću, gde su se sa podizanjem mesta u rang varošice doselile mnoge trgovačke i zanatlijske porodice, te su i oni, naseljeni iz nekog sela u Kačeru, bili mesari.
Za familiju Radosavljevića u Barajevu se kaže da se iz „Vlaške“, sa ostalim „ciganskim porodicama“, naselila prvo u Šepin i Dubonu, kod Smedereva, a onda u ovaj kraj u okolini Beograda. Istog su porekla i Radosavljevići u selu Lukavica, u istom kraju, ali slave Aranđelovdan, dok Mitrovići i Nedeljkovići Sv. Petku Paraskevu.
Neki izvori kažu da ih ima i u Meljaku, ali da mnogi od njih nisu „vlaški“, već Cigani skitači koji su se, „zakućili“ u bogatom kraju. Oni takođe slave Aranđelovdan i doselili su se iz istočnih delova Srbije.
Od ostalih Radosavljevića u Šumadiji, odnosno Kolubari, nismo pronašli ni jedne koji su rod sa porodicom čitaoca, tako da preostaje da se pozabavimo zanimanjem njenog pretka, koga Petar Ž. Petrović navodi kao „krdžaliju – da ono unese više svetla u traganju za korenima ovih Radosavljevića.
Reč krdžalija – koja potiče od grada Krdže, Korče, u Rumeliji, kako se zvala istočna Bugarska – označavala je konjanike-jurišnike, ali i pljačkaše, u posebnim pratećim odredima turske vojske. Oni nisu morali da prelaze u islam, pa se time objašnjava njihovo ponovno nastanjivanje među Srbima sa kojima su i pre živeli kao ravnopravni građani.
A imena ranijih predaka g. Zorana zahtevaju posebno arhivsko istraživanje, pa predlažemo da nam se za takvo privatno angažovanje javi telefonom ili preko redakcije „Vesti“.
Šarić
Evo još jednog prezimena i porodice iz Pribudića kod Gračaca u Dalmaciji za koje se interesovao čitalac g. Dušan Vještica iz Nemačke. Šarići su potomci jednog od četvorice braće koji su se ovde naselili iz Bosne. Piše da su nekada, na Vranjskom jezeru, imali zimovnike za svoja stada, a kad su napustili nomadski način života nastanili su se u Pribudiću, gde su sa ostalim porodicama podigli crkvu Sv. Petku. Slave đurđevdan.
Najpre da kažemo da Šarića odavno ima u sve tri glavne vere u našim krajevima, ali ćemo se baviti samo pravoslavnima, ne samo zato što su jedini sačuvali srpsku nacionalnost, već i zato što su iz nje, inače, svi potekli.
U Bosni, prema Janjatovićevoj knjizi, to jest prema popisu pravoslavnih kršnjaka Mitropolije i arhidijeceze dabro-bosanske s kraja 19. veka („Srpska prezimena u Bosni“), Šarići su bili rasprostranjeni u 17 parohija Bosanske krajine, zapadno od linije Visoko-Travnik ka Savi i Pounju, sa slavama Sv. Arhiđakon Stefan, Sv. Grigorije, Sv. đorđe, Sv. Jovan Krstitelj, Sv. Nikole i Sv Trifun. Oni koji su slavili đurđevdan, kao i porodica čitaoca, zabeleženi su samo u parohijama Cerovica, kod Tešnja, Kaoci, kod Prnjavora, i LJuvša, kod Mrkonjić Grada.
U Livanjskom polju Šarići, su bili, i ostali, samo katolici, poreklom iz Hercegovine, a starinom su iz Crne Gore, gde su bili pravoslavne vere.
I u Hercegovini su, osim u Popovu polju, katolici, ali i muslimani. U Bosni, Šarića muslimana bilo je samo u četiri naselja u Pounju.
U nekadašnjoj ličko-krbavskoj županiji, Šarići, bez oznake vere i nacionalnosti, evidentirani su 1915. godine u Boričevcu, Bužimu, Kaniži – kod Gospića, u Vraniću, Lovincu i Smokriću – kod Lovinca, Medaku, Perušiću, Prvan Selu – Perušić, Rudopolju, Svetom Roku, Smiljanu i Šugarju – Karlobag. U Pribudiću nisu zabeleženi iako se i ovo selo nalazi u označenom području, jer su tada još imali staro prezime – Vještica. Porodice s tim prezimenom su popisane u Pribudiću, Preljevu i Zrmanji.
M. Radeka je u „Karlovačkom vladičanstvu“ (Lika, Banija, Kordun, Gacka i Kapelsko), zabeležio pravoslavne Šariće, sa slavama Mratindan i Nikoljdan, ali i katolike.
Prema „Leksik prezimena SR Hrvatske“, iz 1976, koji kao i „Rječnik ličko-krbavske županije“ ne navodi podatke o nacionalnosti i veroispovesti, Šarići su zabeleženi u oko 200 naselja – od Dubrovnika do Vinkovaca i Belog Manastira, ali najviše na prostoru nekadašnje Vojne granice. U Crnoj Gori, uključujući Staru Hercegovinu, nismo našli Šarića, ali ih je bilo i da su se iselili jer im, po predanju, koreni dosežu upravo tamo.
Prezime, kao i srodno Šarac, najverovatnije je nastalo po nadimku pretka Šaro, što je oblik „od milja“ kako se to Vuk izražavao.
Ako i Vi zelite da saznate svoje poreklo pokusajte ovde
