Begović
Iz Melburna, piše nam g. Vlado Begović i pita odakle potiču njegova porodica i prezime. Do građanskog rata u SFRJ živeli su u selu Gornja Trnava kod Nove Gradiške, Zapadna Slavonija, gde se, između dva svetska rata, naselio njegov pradeda, koji je ranije živeo u okolini Pakraca. Porodica Begović slavi Petrovdan – Sv. Petra i Pavla, 12. jula.
Saznao je da Begovića ima u Rijeci Crnojevića, u Crnoj Gori, i u Mačvanskoj Mitrovici, kao i da je u bivšoj Jugoslaviji bilo mnogo porodica sve tri veroispovesti sa ovim prezimenom.
Poštovani gospodine Begoviću, Vaša porodica – ne znamo zasigurno, da li uža ili šira – čuvena je krajiška porodica. Vaši preci su vekovima bili graničari između Austrije i Turske, a njihovo prvobitno, porodično zanimanje bilo je stočarsko, kao što i sami kažete. Kao stočari su se i naselili u Liku, pa se posle – kao vredni vojnici i slobodni seljaci sa sopstvenom zemljom, koju su za vojnu službu dobijali u posed – sa pomeranjem granice, selili prema Slavoniji i zauzimali, po povoljnoj ceni, zbog svojih vojnih zasluga, sve plodniju zemlju na teritoriji austrijske carevine.
Oni su davali i školovane ljude. Prota Nikola Begović je napisao knjigu koja nam je približila i zauvek sačuvala podatke o životnim prilikama ljudi Vojne granice – „Život i običaji Srba graničara“. Milan Begović je jedan od hrvatskih, ali naših najpriznatijih dramskih pisaca nekadašnje Jugoslavije.
Prema „Plemenskom rječniku Ličko-krbavske županije“ Radoslava Grujića, Begovića je u ovim krajevima, na početku Prvog svetskog rata, bilo u Buniću, Lešću, Otočcu i Poljicama, pored Otočca. Milan Radeka u „Gornjoj Krajini“, nabrajajući pravoslavne porodice i njihove slave, navodi i Begoviće sa tri različite slave: Lazareva subota, Sv. apostoli Petar i Pavle i Sv. Nikola.
Od druge polovine 20. veka, Begovići su prema navodima iz „Leksika prezimena SR Hrvatske“, živeli u Begovićima kod Petrinje u velikom broju, Županje, đakova, Koprivnice, Vinkovaca, Vukovara, Belog Manastira, Petrinje, Slunja, u Islamu Grčkom kod Benkovca, oko Dubrovnika, Makarske, na Braču, Visu, Korčuli, kod Dvora, Virovitice, đurđevca, Slavonske Požege, Delnica, Karlovca i Vrlike. Ova topografija jasno dokazuje puteve kojima se ova porodica kretala unutar turske Vojne krajine i austrijske Vojne granice. Ono što još pada u oči jeste prisustvo Begovića duž Primorja, u Dalmaciji i na ostrvima. Tako dolazimo i do neminovnosti njihovog kretanja kroz Hercegovinu, gde zaista i nalazimo tragove njihovog prisustva i kao pravoslavnih i kao poislamljenih porodica tokom tri veka.
Pre toga su Begovići, pod drugim prezimenom i sa drugom slavom – prva im je bila Sv. Nikola, a kada i zbog čega su je promenili trebalo bi istraživati – živeli i pre 18. veka mnogo južnije od Mostara i Konjica, gde žive muslimani Begovići. NJihovo ishodište je u Staroj Hercegovini, južnije od Gackog i Trebinja, gde i danas žive pravoslavni Begovići. Ali o tome ćemo nekom drugom prilikom i opširnije ukoliko to interesuje našeg čitaoca.
Samo prezime dovoljno otkriva svoje značenje, ali ne i nastanak. Begovići u selu Rasovo, u predelu Bihor, postali su od vlastelina Jovana koji je primio islam i zadržao posede, pa prozvan Jovan-beg, a njegovi potomci se prezovu Begovići. Drugi Begovići su možda bili kmetovi nekog bega i po tom svom gospodaru stekli prezime.
Vujnić
Iz Limasola, na Kipru, g. Slobodan Vujnić se interesuje za poreklo svoje porodice i prezimena, za koje kaže da je veoma retko. Rođen je u Beogradu, a za Vujniće kaže da su poreklom iz Slavonije, iz sela Budimci, između Našica i Osijeka, gde su se rodili njegov otac Pero, 1928, i deda Krsto, 1903, kao i pradeda ćiro i čukundeda Zarije. Slava porodice je Sv. đorđe. U Budimcima su Vujnići radili kao kovači. Misli da potiču iz Crne Gore.
Dodaje da Vujnića ima i na Glamoču, u selu Glavica. Sreo je dvojicu Vujnića – jednog iz Splita i drugog iz Vojvodine, košarkaša Radovana Vujnića, ali ni oni međusobno, ni sa njegovima, nisu ni u kakvom srodstvu.
Pita nas da li su njegovi nekada možda promenili prezime i, ako jesu, kako su se ranije prezivali.
Vujnići su patronimičko prezime, od pretka Vujo, ali je taj oblik nastao „gutanjem suvišnih samoglasnika“, što je zapaženo kod dinarskih Srba. Prvobitni oblik je bio Vujinić i to prezime je zabeleženo u nekim selima u kojima su evidentirani i Vujnići i sa istom slavom. Prezime Vujinović, pak, nastalo je prema pretku Vujinu.
Oba ova imena, i mnoga druga, izvedena su iz „naziva od milja“ za vuka koji je bio i opasna zver ali i mitološki predak prethrišćanskih srpskih verovanja – „vujo“ odnosno „vuja“…
Kovačkom zanatu, opet, koji se obavlja uz oganj i usijano gvožđe, gar i mrak radionice, koliko god bio koristan odnosno neophodan, pridavane su i neke nadljudske, demonske crte. Kod starih Grka, kovač je bio demijurg, tvorac, pa i graditelj sveta, polubog. U staroj Crnoj Gori, čiji su žitelji velikim delom potomci izbegle srpske srednjovekovne vlastele, kovačko zanimanje je bilo i prezirano i cenjeno, ali je u narodnim verovanjima takođe vezivano za podzemlje. Iz njega su nastala prezimena mnogih porodica – Kovač, Kovačić i Kovačević. Ovo zanimanje je i u svetu dalo veliki broj prezimena – Šmit i Smit, kod germanskih naroda, Kovaček kod čeha i Slovaka, Kuznjecov kod Rusa.
Iako u današnjoj Crnoj Gori – ako verujemo podacima Akima i Vukote Miljanića, koji su sastavili almanah „Prezimena u Crnoj Gori“ – nema ni Vujnića ni Vujinića, ima Vujina, kao i u drugim krajevima, naročito u Vojvodini, pa smo skoro sigurni da su otud, zaista, došli i preci našeg čitaoca. Usput, idući preko Hercegovine i Glamočkog polja, gde ih je do minulog rata bilo u nekoliko sela, ili stigavši u Slavoniju, dodali su „srpskiji“ nastavak -ić, a vremenom i Vujinić saželi u Vujnić.
Glišović
G. Veran Glišović nam se javio poodavno iz okoline Hanovera i pitao za svoje poreklo. Pošto je tražio da mu pismeno odgovorimo, ali se posle naše napomene da je to moguće samo ako nas privatno angažuje i da se to posebno plaća autorima više se nije javljao. Uvereni da njegovo interesovanje za poreklo porodice i prezimena nije nestalo, ispunjavamo mu želju u ovoj rubrici, kao i svim čitaocima „Vesti“.
O svojoj porodici g. Veran kaže da je velika i da se – prema kazivanju njegovog oca Božidara – pre dva i po veka doselila iz Crne Gore u Kragujevac. Prvi je došao njegov čukundeda Jakov, rođen oko 1875. godine. NJegova slava, kao i pradede Miloja i dede Vitomira, je Sv. Aranđeo.
O daljem, starijem, poreklu Glišovića trebalo bi mnogo više istraživanja da bismo o njima nešto bliže ustanovili. Oni svakako nisu autohtoni Vasojevići, jer ih u monografiji R. Vešovića o ovom plemenu, kao ni u drugim monografijama o Vasojevićima, nema pod tim prezimenom. Moguće je da su se uselili u Vasojeviće iz Pipera, čija je plemenska slava Sv. Arhanđeo, na primer, ili iz Bihora, gde je puno starinačkih rodova sa slavom Sv. Andreja (koju su slavili nekad i preci Karađorđevića) koji su se, preko severne Albanije, naselili iz nekadašnje Stare Srbije.
Dobrilović
Iz Toronta, g. Miroslav Dobrilović piše da potiče iz sela DŽimrije, kod Han Pijeska, na Romaniji, gde se porodica doselila iz susedne opštine Sokolac, iz sela Sokolovići, u kojem živi veći deo ove familije. Poznato mu je da Dobrilovića ima i u Pivi, Trsa, slave Jovanjdan, kao i na Durmitoru. NJegovi imaju dve slave – Sv. Nikolu i đurđevdan, pa pita koja je glavna, a koja preslava.
Da bismo mu odgovorili samo na to pitanje, potrebno je da utvrdimo mesta odakle su potekli kako bismo ustanovili koja je slava tamo proslavljana, ili kako su je promenili – pod kojim uslovima i gde, u toku eventualne seobe.
Moguće je, međutim, da su obe slave ravnopravne ili zbog nasleđivanja zemlje ili zato što su drugu uzeli kao zavet svecu koji ih je spasao od neke nevolje, pošasti ili bolesti.
U svakom slučaju reći ćemo koja je prvobitna slava Dobrilovića, ali ne i zašto je druga prihvaćena. Ako je prihvaćena doseljenjem na tuđu plemensku teritoriju, onda su razlozi jasni i moći ćemo da ih obrazložimo.
Među srpskim prezimenima u Bosni s kraja 19. veka, koja su zabeležena u šematizmu Mitropolije dabro-bosanske, nailazimo na Dobriloviće samo u dve parohije sa slavom đurđevdan, dok se Nikoljdan ne pominje. To su Sokolovići kod Rogatice i Vrela kod Bihaća.
Za Dobriloviće, kao i druge porodice u oblasti istočne Bosne, etnološka istraživanja su utvrdila da su se ovamo doselili i da su menjali slavu ili barem prislužbu kako bi uspešno komunicirali sa ostatkom zajednice, tj. razmenjivali gošćenje o slavama. To se navodi upravo za Dobriloviće koji su za prislužbu uzeli đurđevdan. Na istom mestu se kaže da je često menjana prislužba u novoj sredini, ali da je ona u pravilu vrlo stara unutar jedne porodice. Budući da je đurđevdan spominjan kao glavna slava kod Dobrilovića u Bosni, interesovalo nas je da istražimo njihovo starije poreklo i vreme otkad su uzeli da slave ovog svetitelja.
U Drobnjacima postoje Dobrilovići koji su se ovde naselili iz Banjana, tako da je njihova prvobitna i glavna slava bio Nikoljdan. Ulaskom u drobnjačko pleme oni su, kao prislužbu, uzeli drobnjačku plemensku slavu đurđevdan. Kasnije su se razrodili i delili na više familija, a jedan njihov ogranak se, u jednom trenutku, iselio prema čajniču i od njih potiče i porodica g. Miroslava.
Nesporno patronimičko prezime Dobrilović nastalo je prema imenu pretka Dobrila – od osnovnog Dobro/Dobra, od koje su nastala i imena Dobril, Dobrin, Dobrijan, Dobroslav, Dobrimir – koje je zabeleženo još u srednjem veku. Zanimljivo je da se u dečanskim hrisovuljama, to jest poveljama, manastirskim darovnicama, navode i ime Dobrilo i prezime Dobrilović, kao i Dobrić.
O doseljavanju Dobrilovića u Drobnjak i njihovom starijem poreklu, kao i o grananju i srodnim porodicama, možemo detaljnije da napišemo ako nam se g. Miroslav javi za dodatno, privatno istraživanje.
Stević
G. Miodrag đokić, iz Gecisa, u Austriji, kome smo odgovorili još u januaru prošle godine, interesovao se i za devojačko prezime svoje supruge Desanke – Stević. Navodi da je poreklom iz Istoka, kod Peći, odatle su i njeni otac Petko i majka Dostana, ali ne navodi njihovu slavu, kao ni ostale podatke o ovoj porodici.
U kosmajskom selu Sibnici postoje Stevići – Petkovići, koji su prezime dobili po Stevanu Petkoviću, kolaru koji se doselio iz Prisjana, u nekadašnjem nišavskom srezu, a slave Sv. Stevana. Zovu ih i Bugarima. U selu Glogovcu, u okolini Trstenika, Stevići su starosedeoci, aslave Sv. Andreju. A u blizini Novog Brda je selo Izvor u kojem stara familija Stevanovci slavi Mitrovdan.
Ovo naizgled nepovezano nabrajanje Stevića, Stevanovaca ali i Stevanovića pokazuje bitnu činjenicu – da svi oni vode poreklo iz Stare Srbije, prvobitne teritorije Srbije koju je zauzimala u srednjem veku i u koju spadaju Kosovo i Metohija. Na Kosovu, Stevići su autokolonisti iz Konjuha, doseljeni uIstok na kupljeno imanje 1914. godine, nakon oslobađanja ovih krajeva od Turaka. Slave Sv. Nikolu.
Stevića danas ima i u Nikšiću, a odatle iseljenih dalje u Hercegovinu u Hodbinu i Bišće, kod Mostara, gde su se doselili od Bileće, „odmah iza kuge“, ali dokumenti ne preciziraju kada je to bilo. Epidemija, i ovih kobnih, bilo je i po nekoliko u jednom stoleću. Ranije su se zvali Šarenci i slave Lazarevdan. Godine 1991. u Hodbini je bilo osam kuća Stevića.
Na području Metohije oni su starosedeoci, kao i tast našeg čitaoca, Petko Stević. Odatle su se oni iseljavali i u Crnu Gori i u Hercegovinu i u južnije delove Srbije.
Neka vrsta prirodnih puteva išla je preko dolina Ibra i Morave i u jednom slučaju se zaršavala u istočnoj Srbiji, na primer u Brestovcu, gde Stevići slave đurđevdan, Milatovcu, kod Žagubice, i Šumadiji, u Sibnici, i Kačeru, u Potočcu, na putu Varvarin-Jagodina, gde se prezivaju Vinozitići i slave Sv. Nikolu. Ovo potvrđuje i Steva Petković koji se naselio iz nišavskog sreza u Šumadiju.
Ovo ukazuje da je prvobitno prezime familije bilo Stevanovci, kada su se, verovatno još u 18. veku, naselili u staru i sadašnju Hercegovinu – Novu Crnu Goru, kako bi je trebalo nazvati – gde ih ima na više strana i sa raznim slavama. Prezime su vremenom prilagodili „srpskijem“ obliku – sa nastavkom ović i postal Stevanovići. Kasnije su se neke porodice preselile u novooslobođene krajeve oko Prokuplja i Kuršumlije, da bi jedna od njih, koja je već skratila prezime u Stević, iz Kuršumlije ili okoline, a preko Konjuha, stigla u Metohiju, neke druge se vratile u Hercegovinu i Crnu Goru, ali već sa promenjenim i prezimenom i slavom, a treće dolinom Velike Morave sišle do Šumadije. Postoji i predanjima prema kojem su neke prešle u istočnu Srbiju.
Ako i Vi želite da saznate svoje poreklo pokušajte ovde
www.trazimo.info
