Josić
Iz Engleske, Bobana Josić pita da li su njeni roditelji – koji su nekad živeli ispod Josića Grede u Baljcima, kod Drniša, u Dalmaciji, sa slavom Lazareva subota – oduvek bili tu ili su se naselili. Oštroumno nam sugeriše u obliku pitanja – da li su Baljci kod Bileće u nekoj vezi sa njenim Baljcima i navodi da u Baljcima kod Drniša postoji selo pod imenom Mirilović Polje, a kod bilećkih Baljaka selo Mirilovići.
Piše da Josića ima u Splitu i Zadru, srodnika Josića iz njenih Baljaka. A i u Zagrebu, Varaždinu, Šidu, istočnoj Slavoniji i oko Vukovara. čula je da Josića ima i oko Doboja i Teslića, verovatno srodnih sa onima u Slavoniji.
Saopštava i interesantan – za nas nimalo čudan – podatak da je njen „pradeda, ili njegov otac, prešao u katoličanstvo, da porodicu spasi od nemaštine i gladi, ali su se njegovi vratili u pravoslavlje“.
U „Leksiku prezimena SR Hrvatske“ našli smo potvrdu za geografsku rasprostranjenost Josića u Slavoniji – Beli Manastir, Vukovar, Vinkovci, Dubrovnik, đakovo, Županja, Kostajnica, Osijek, Pakrac, Petrinja, Rijeka, Samobor, Slavonski Brod i, posebno, Kruševo kod Benkovca, kao matična oblast Josića u Dalmaciji, budući da su u njemu najbrojnije zastupljeni.
Među srpskim prezimenima u Bosni s kraja 19. i početkom 20. veka Josići su zabeleženi u parohijama Pravoslavne crkve u istočnoj, centralnoj i severnoj Bosni, sa različitim slavama. U Brusnici i Mičijevićima kod Maglaja slave đurđevdan, u Božićima i Dubici – Sv. Jovana Krstitelja, u Maglaju – Lazarevu subotu, u Stuparima kod Maglaja i Travniku – Sv. Nikolu i u Cerovici kod Tešnja – časne verige.
S obzirom na to da se ne zna da li je precima gđice Bobane, kad su se vratili pravoslavnoj veri, Lazareva subota bila nova slava ili su je slavili i pre prelaska u katolike – ostaje da pretpostavimo da su u isto vreme došli i u Maglaj, u istočnoj Bosni, i u Baljke, u Hercegovini. Osnovana je i pretpostavka da postoji veza između Baljaka i Mirilovića Polja kod Drniša i Mirilovića i Baljaka kod Bileće.
Tako nas trag vodi do maglajskih Josića i do Baljaka u Hercegovini jer jedino oni mogu da ukažu na poreklo Josića. Baljci i Mirilovići su u bilećkim Rudinama, ali tamo ne nalazimo Josiće, dok u mestu Gnojnice, u Podveležju, Hercegovina, postoje samo Jozići, katolici, koji su dovedeni na čitluk u tursko vreme. Za njih Dedijer kaže da su bili prvi „latini“ u ovom kraju, a gnijničke žene, pravoslavne Srpkinje, kad su ih videle, u čudu su konstatovale da su „isti kao mi, samo goli“. Autor ne objašnjava šta bi to značilo, ali je sigurno da nisu bili bukvalno nagi, već pre da nisu imali gunjeve, zubune ili struke, odnosno neke slične „aljetke“ uobičajene kod stočara u tom kraju.
U bilećkim Rudinama postoje samo naznake za dalje poreklo Josića, ali ne i podatak o konkretnom egzistiranju ove familije. Moguće je da potiču od plemena Šaranaca koji slave Lazarevu subotu ili da su iz sela Kraj i Potkraj u Zubačkom polja, u Visokoj Hercegovini, gde ima naseljenika iz Baljaka, kojima je seoska slava ista kao slava Josića – Lazareva subota.
Joso/Josa je hipokoristik od pravoslavnog imena Josif – kod katolika obavezno Josip – hebrejskog porekla. Ovo ime nije Ovo ime nije previše rašireno kod Srba zapadnih krajeva.
Stanišić
Gđa Stevka Stanišić, iz Fekberta u Nemačkoj, pisala nam je još pre godinu i po dana i, pored ovog, pitala i za prezimena Ignjatović i Milošević. Iako su podaci vrlo neprecizni, pre dve nedelje smo pokušali da objasnimo poreklo Ignjatovića. O Miloševićima smo pisali dva puta znatno ranije, u odgovorima drugim čitaocima.
Evo sada o Stanišićima: čitateljka piše da je rođena u Odžacima, u koje su se njeni deda i baba, kao kolonisti, doselili 1945. Navodi da porodica sa ovim prezimenom ima u Kaluđerevu i u Izvoru. Interesuje je starije poreklo Stanišića pa ćemo se time i pozabaviti.
Stanišići su u Bačku mogli da pristignu sa više strana i u različitim istorijskim trenucima prelomnim za srpski narod u celini. Kao graničari mogli su da se nasele u Vojnoj granici u vreme austrijske vladavine i to je sasvim izvesno jer su u Radekinom „Karlovačkom vladičanstvu“ koje obuhvata Liku, Krbavu, Baniju, Kordun, Gacku i Kapelsku, bili veoma rano prisutni kao pravoslavno stanovništvo.
Prema šematizmu Pravoslavne crkve slavili su Sv. Jovana. Budući da ih je još krajem 20. veka bilo u okolini Vukovara, Belom Manastiru i Borovom Selu, te Osijeku, Glini, Petrinji, Varaždinu, pa i u Pazinu, Dubrovniku i Starom Gradu na Hvaru, kao i u selu Stanišinci kod Jastrebarskog, može se reći da su to isti Stanišići koji su u Vojvodinu stigli sa Velikom seobom 1690. godine, od kojih je nastalo čitavo selo Stanišić kod Sombora, ali i Stanišići koji su postali kolonisti posle Drugog svetskog rata.
Svima njima matica je Crna Gora.
U tzv. Šajkaškoj, području austrijske Vojne granice na Dunavu i Tisi, Stanišići su zabeleženi kao stanovnici Loka još 1777. godine, a zatim i Mošorina, Žablja, čente, Titela, Sentomaša, Kaća, Starog Bečeja, Orlovata, đurđeva i Nadalja. Paralelno sa ovim prezimenom javlja se i prezime Stanišin u većini ovih mesta. Svakako da je to ista familija – jedni su se podvrgli naredbi Marije Terezije o preoblikovanju prezimena na ić u ov, in ili ski, a za nju nisu marili i zadržali ić, odnosno ostali Stanišići
U Crnoj Gori postoji nekoliko grana Stanišića – u Paštrovićima su iz Stare Srbije iz okoline Peći, potomci Bijelog Pavla, i ubrajaju se u Bjelopavliće. NJihov ogranak su Drakulovići. Na području Durmitora, Stanišići su se prozvali Aćimovići, a oko Prokuplja u Toplici su poznati i kao Raičevići. Neki od Stanišića, poreklom od Peći, bili su neko vreme u Crnoj Gori pa se opet vratili u Metohiju i bili nastanjeni u đurakovcu, đakovici i Prizrenu do naših dana.
Stanojlović
Iz Francuske, g. Borislav Stanojlović, piše da je rođen u Bijeljini, kao i njegov otac Petar, dok je deda Borivoje rođen u kući svojih roditelja u selu Pučile, koje je sada predgrađe Bijeljine. Slava porodice je đurđevdan, 6. maja. Familija sa očeve strane ostala je u Bijeljini, a on je sa roditeljima od detinjstva živeo u Sloveniji. Izuzetno je vezan za zavičaj, pa želi da sazna što više o sebi i svom poreklu. Na to ga je, kaže, navela ova rubrika kojoj se veoma obradovao.
Dve najobimnije publikacije o srpskim prezimenima u Bosni i Hercegovini – „Prezimena Srba u Bosni“ Janjatovića, zasnovana samo na podacima šematizma za Dabrobosansku mitropoliju i arhidijecezu, i „Hercegovačka prezimena“ Rista Milićevića – ne beleže nijednu jedinu porodicu prezimena Stanojlović. Ni u studiji „Majevica“ Milenka Sv. Filipovića, koja obuhvata severoistočnu Bosnu, nismo našli Stanojloviće.
Pominje ih, međutim, etnolog pok. Radmila Kajmaković koja ih u svom ovećem radu „Semberija. Etnološka monografija“, evidentira upravo u selu Pučile i baš sa slavom đurđevdan. Ne navodi konkretno odakle su poreklom, ali kaže da su se – po narodnom predanju – u ovo selo „svi doselili iz Hercegovine“.
Što se izvora za južnije krajeve tiče, jedine Stanojloviće, bez oznake slave i porekla, zabeležili su Vukota i Akim Miljanića u „Prezimenima u Crnoj Gori“ – porodicu iseljenu iz Podgorice u Resnik pod Avalom! Ali, Rista Nikolić, koji je sa saradnicima objavio pregled stanovništva u „Okolini Beograda“, nije ih našao u ovom selu, a jeste u Ripnju i Umci, doduše – sa slavom Sv. Arhanđeo. On ih beleži kao starosedeoce, ali nepoznatog porekla, prema porodičnom predanju, potomke Stanojla, jednog od trojice braće.
Pregledajući druge monografije iz Srbije, Stanojloviće smo našli u tri kraja: u Gornjoj Sipulji u Jadru, sa slavom đurđic, u Matarugama, sa istom slavom đurđic, s napomenom da su poreklom od Novog Pazara, i u Ostrikovcu u Belici, gde slave Sv. đorđa Alimpija, doseljeni iz okoline Leskovca krajem prve polovine 19. veka.
U potrazi sa Stanojlovićima severnije od Bijeljine, na levoj obali Save, našli smo ne samo ovo retko prezime, već i Stanojlov. Iako „Leksik prezimena SR Hrvatske“ nema podatke o veroispovesti, nacionalnosti, još manje o poreklu porodica, sam pregled njihovog naseljavanja dovoljno govori i o tim elementima.
Dakle, Stanojlovići su sredinom prošlog stoleća, a svakako i do „Bljeska“, maja 1995, živeli u opštinama Darda (Beli Manastir), Vukovar (Svinjarevci), Grubišno Polje (Donja Rašenica), Dubrovnik (Pridvorje), Osijek (grad i sela Podravlje i Tenja), Rijeka i na ostrvu Ugljanu (kod Zadra).
Stanojlovi su zabeleženi u opštinama: Beli Manastir – sela Kneževi Vinogradi i Tikveš, đakovo – selo Veliko Nabrđe i u Zagrebu. Od navedena tri sela u Baranji, dva neodoljivo upućuju na vinogradarstvo – posebno Tikveš jer mesto sa istim nazivom, od davnina znano po vinogradarstvu, postoji u Makedoniji.
Provera u monografiji „Tikveš i Rajec“ uglednog antropo-geografa i Cvijićevog naslednika akademika prof. Vojislava Radovanovića, potvrdila je našu pretpostavku da je, upravo iz Povardarja, na pravcima turskih nadiranja, još od 15. veka počelo iseljavanje starog srpskog stanovništva.
I samo ime Stojilo, od kojeg su nastali patronimik bratstva Stojilovci i prezime Stojilov, pa Stojilović, izrazito je starosrpskog i južnosrpskog porekla i jasno ukazuje na prvobitni zavičaj Stojilovića koji su u Baranju preneli čak i naziv svog starog mesta odnosno kraja i vinogradsko zanimanje.
Urošević
Sa severa Italije, gospođa Nada Jovanović, moli da odgovorimo o poreklu njenog devojačkog prezimena, odnosno očeve porodice Urošević. NJen otac Rade je rođen 1903. godine i bio je zemljoradnik u selu Movljane kod Suve Reke. Ima dve sestre – Desanku, koja živi u Gornjem Milanovcu, i Stanislavku, u Kragujevcu, i dva brata – Miroslava, sada u Kraljevu, i Tomislava u Meljaku, kod Beograda. Zna da je deda po ocu, Mito, takođe bio zemljoradnik i imao još tri sina, pored njenog oca – Simu, bio nastanjen u selu Novake, i Petra i Blagoja, u Movljanima, u kojima je i ona rođena. Slava porodice Urošević je Sv. Nikola, 19. decembra.
Uroševići su stara srednjovekovna familija koja je posle Kosovske bitke otišla prema Nikšiću i tu se ustalila pod drugim imenom – Ugrenovići. U novije vreme su, opet kao Uroševići, zabeleženi u Gredi, Kočanima i Vraćenovićima kod Nikšića. U oblasti Donjeg Bihora nastanjeni su u jednom od najvećih sela u oblasti – Zatonu, ali pod prezimenom Radulović. NJih ima i u oblasti Bijelog Polja kao Radulovića od Uroševića.
Odavde su se mnogi iseljavali na sever prema Srbiji, pa ih nalazimo u Lučanima u Donjem Dragačevu gde su jedan od ogranaka Ostojića koji su došli iz Crne Gore. Za ove Ostojiće – Stojadinoviće – zabeleženo je da su poreklom „iz Zagrađa kod Prizrena“. NJihov predak Stojadin Ostojić ubio je Turčina i pobegao u Tušinu, u Drobnjaku, sa svoja tri sina. Odatle su se naselili u Vrane kod Arilja, a potom, u Lučane.
Od njih se razgranalo više familija, a među njima su i Uroševići, po pretku Urošu, dakle obnovljenog starog prezimena jer se ovo ime čuvalo u rodoslovnom stablu kao dragocena uspomena i oznaka identiteta.
Inače, ime Uroš i Urošic je vezano za vladarsko dostojanstvo i dinastiju Nemanjića. Jedan od Nemanjinih sinova i naslednika bio je Stefan Uroš Prvovenčani, a i naslednik srpskog carskog trona, sin prvog cara Dušana Silnog, najpre carević, pa i sam car, bio je Uroš, u narodu poznatiji kao Uroš Nejaki.
U Donjem Ibru javljaju se Uroševići, sa slavom Sveti Nikola, u Adranima i u Gruži, u Petropolju. U Gruži je zabeleženo da su ogranak familije Cizića koja vodi poreklo od jednog starog naseljenika sa Kosova, Stojka, kovača. I njihova slava je Sv. Nikola.
Šarić
Gospodin Dušan Malinović, iz Sen Galena u Švajcarskoj, rodom od Srpca u Republici Srpskoj, prošle nedelje je dobio odgovor o poreklu očeve familije, Malinović, ali je zamolio i za objašnjenje devojačkog prezimena svoje majke Kristine – Šarić. Ona je iz Velike Ilove, kod Prnjavora, ali ne navodi slavu njene porodice.
Prema studiji „Prezimena Srba u Bosni“ đorđa Janjatoviću, Šarići oko Prnjavora slave ili đurđevdan ili Sv. Trifuna.
O ovom prezimenu smo pisali 30. septembra, na molbu g. Dušana Vještice, iz Nemačke, pa ćemo navesti neke delove iz tog odgovora i dopuniti ga podacima koji se odnose na majku g. Malinovića.
Ovi Šarići su potomci jednog od četvorice braće koji su se ovde sa svojim „blagom“, naselili „odnekud iz Bosne“. Nekad su na Vranjskom jezeru imali zimovnike za svoja stada, a kasnije su se nastanili u Pribudiću. Šarića ima, osim pravoslavnih, i katolika i muslimana, ali se zadržavamo samo na pravoslavnim.
U Bosni, prema Janjatovićevoj knjizi i popisu pravoslavnih u Mitropoliji dabrobosanskoj s kraja 19. veka, Šarići su bili rasprostranjeni u 17 parohija na prostoru zapadno od linije Visoko-Travnik ka Savi i Pounju, to jest u Bosanskoj Krajini. Slavili su Sv. Arhiđakona Stefana, Sv. Grigorija, Sv. đorđa, Sv. Jovana Krstitelja, Sv. Nikolu i Sv. Trifuna.
U nekadašnjoj ličko-krbavskoj županiji, Šarići – bez naznake vere i nacionalnog opredeljenja – 1915. su evidentirani u Boričevcu, Bužimu, Kaniži (kod Gospića), u Vraniću, Lovincu i Smokriću (kod Lovinca), Medaku, Perušiću, Prvan Selu (Perušić), Rudopolju, Svetom Roku, Smiljanu i Šugarju (Karlobag), ali ne i u Pribudiću, iako je i ovo selo u tom području! Upisani su, međutim, pod starim prezimenom – Vještice.
M. Radeka je u „Karlovačkom vladičanstvu“ (Lika, Banija, Kordun, Gacka i Kapelsko), Šariće zabeležio kao pravoslavne, sa slavama Mratindan i Nikoljdan, i kao katolike.
„Leksik prezimena SR Hrvatske“, iz 1976, beleži Šariće u oko 200 naselja, od Dubrovnika do Vinkovaca i Belog Manastira, a najviše na prostoru nekadašnje Vojne granice.
U Crnoj Gori, uključujući Staru Hercegovinu, nismo našli Šariće, što znači da su se iselili, predanje kaže da su njihovi koreni upravo tamo.
Ali, postoji, kako smo odgovorili gđi đurđici Klisurić iz Australije, i prezime Šare, kako se prezivao njen deda po majci koji je živeo u Kninu ili njegovoj okolini. Ako pretpostavimo da su Šare skraćeni oblik od veoma čestog prezimena na ovim prostorima – Šarić, onda za njih možemo da kažemo da ih ima u većem broju u Lici i Krbavi, ali i u dalmatinskom Kosovu, odakle su se Šare i doselile u Knin.
