Arnaut
Iz Perta nam je stiglo sledeće pismo: Živim u Australiji, a prezime mi je Arnaut. Rođen sam u selu Nuglašica kod Bos. Grahova. Moja krsna slava je đurđevdan (6. maj). Poznato mi je da u Livnu žive porodice sa istim prezimenom, ali one slave Sv. Nikolu. U nekim gradovima u Bosni i Hercegovini žive porodice muslimana istog prezimena. Navodno, moji preci su se doselili iz Dalmacije, okolina vrela Cetine, a pre njih iz Crvenog Grma kod čapljine, u Hercegovini. Postoje priče da su se tamo doselili iz Albanije, u vreme Prvog ili Drugog balkanskog rata, ali pod drugim prezimenom. Želim da znam detaljnije o svojim korenima. a poštovanjem, Miloš Arnaut.
Iako je g. Miloš dao dovoljno podataka za početak istraživanja, a i mi znamo podosta o Arnautima i Arnautovićima – koji spadaju u tip geografskih prezimena, kao što su Horvat, Bošnjak, Ercegi, Bugarski i slična – ipak nismo došli do njihovog prvobitnog ishodišta koje se „gubi u tami vekova“ – kako je to poetski rekao pokojni profesor arheologije Branko Gavela. Ostaje, kao bitno i nesporno, da ovo prezime ne označava etničko poreklo, iako govori i o njemu, već pokrajinsku i državnu zavičajnost.
Reč Arnaut, Arnavut, kao turcizam preuzet iz grčkog naziva Arnabitis, označava svakog žitelja Arnautluka, to jest današnje Albanije, a nikako samo Šiptara kao pripadnika etničke grupacije u Šćipniji, što je zvanični naziv odve države, suseda Kosova, odnosno Srbije. Do dolaska Turaka, u njenim planinskim oblastima živela su stočarsko-pljačkaško-ratnička plemena poreklom s Kavkaza – ni slučajno nisu bili potomci Ilira, dok je nizijske i primorske krajeve od grčkih obala, preko Krfa, do reke Bojane, vekovima naseljavalo grčko, starosrpsko – ili cincarsko/vlaško – i srednjovekovno srpsko stanovništvo. Uostalom, i stari naziv Berata bio je Belgrad.
Arnauti našeg čitaoca su svakako, slično kao stotine drugih srpskih porodica iz severnog dela današnje Albanije, pred navalom Turaka li pod pritiskom poislamljenih Šiptara koji su se spuštali sa svojih brda, prelazili u Crnu Goru i, preko Kuča, razlivali se u druga plemena, ili su Crnogorskim primorjem i kroz Boku stizali u Staru Hercegovinu.
Staro prezime Arnauta bilo je Stijović. Kretali su se preko Pješivaca, Banjana, Pivljana i Drobnjaka ili preko Vasojevića i tako jedni prošli kroz Hercegovinu i stizali do Cetine i dalje, a drugi, niz Taru i Drinu, u Stari Vlah, da bi se dalje granali u Sarajevsko polje – ovde je ostao njihov trag, selo Arnautovići, kod Rogatice i Visokog – ili u Srbiju, u Dragačevo, na Zlatibor – takođe postoji selo Arnautovići, kod Kosjerića, i još severnije.
Sve ove seobe dešavale su se od 15. veka naovamo, a najređe u vreme balkanskih ratova, 1912-1913.
Dedić
Iz Užica nam se elektronskom poštom javio g. Dragutin Dedić. Negovi su sa Zlatibora i slave Sv. Apostola Luku, 31. oktobra. Iako nam daje tek minimum podataka, ispunjavamo mu želju da sazna više o svom poreklu jer smo pre nekoliko godina napisali čitavu studiju o Dedićima i jedan njen deo objavili u knjizi „Srpske porodice i prezimena“.
Dedića ima pravoslavnih, s raznim slavama, i nešto muslimana i katolika, gotovo u čitavom srpskom etničkom prostoru, od jugozapada do severa, u Ugarskoj. Reč ded, đed, kao prezime ili zvanje, javlja se u istorijskim dokumentima još od 12. veka, na primer u Poljičkom statutu.
Najraniji spomeni Dedića su su iz Kuča. Ima ih u Brskutu, nastanjenih osam generacija unazad, gde su, zajedno sa đukićima, potisnuli Grubače. Dedići u Brskutu su poreklom od od kučkih Drekalovića, Vujoševića, doseljenih iz Ubala, ali se po drugoj njihovoj grani, iz Oraha, vidi da su stariji od Drekalovića.
Ima ih i u Berovu doseljenih, pre 250-300 godina. Po predanju, poreklom su od Mrnjavčevića koji su se u Kuče doselili u prvoj polovini 15. veka. Po podacima s početka prošlog veka, već razrođena bratstva Mrnjavčevića, sva zaredom, nabrajala su 16-18 pasova (pokolenja).
Kao ugledni doseljenici Mrnjavčevići, berovski Dedići su u 17. veku, pored starih Kuča s Kosora, birani za vojvode i, kao potomci Mrnjavčevića, uvek obavljali ceremoniju ustoličenja koju je uveo Dreca Dedin kad je postavio Drekala za vojvodu.
U Srbiji, Dedića je nekada bilo u oblasti donjeg Ibra, ali su nestali ili izumrli. Mi mislimo da su se odselili, ali je nepoznato koju su slavu slavili.
U Gornjem Ibru ima i Dedića – u selu Jarčujak, sa slavom Aranđelovdan, i Dedeića, koji su nestali i ostali nepoznatog poreklam, ali se zna da su takođe slavili Aranđelovdan.
U smederevskom Podunavlju i Jasenici, u mestu Dražanj, ima Dedića (Markovića) sa slavom Markovdan, čiji se predak Joco, prema predanju, doselio iz Hercegovine. Ima ih i u Velikom Selu, kao i preko Dunava, oko Kovina, zatim u Resniku – sa slavom Sv. Simeun, ali nepoznatog porekla, dok u Gornjoj Batočini ima familija Dedinci, doseljenih od Peći još pred Prvi srpski ustanak. Slave Aranđelovdan.
U Toplici, Dedića ima u Bukoloramu, poreklom iz Crne Gore, doseljenih krajem 19. veka. I danas u ovom selu postoje tri njihova domaćinstva. Dedići u Prokuplju su naseljeni posle oslobođenja Toplice iz Crne Gore, zajedno sa Bulajićima, Nikolićima, Krivokapićima i Vukovićima. I oni u Statovcu su iz Crne Gore, prispeli sa Žugićima, Karadžićima, Neškovićima, Raičevićima, Raonićima i Tripkovićima.
Reč ded, prema „Istoriji Srba“ Konstatina Jirečeka, ima nekoliko značenja – starešina, upravnik dvora srpskih srednjovekovnih vladara, starešina bogumila ili manastir, dok dedina, naročito u Bosni, znači nasledno dobro, ali i u Srbiji, kao otčina, baština.
Za Dediće se kaže da su bili nasledno plemstvo Brača i Hvara (1185-1250), moguće i potomci neretljanskih plemena. U Poljičkom statutu, niži plemićki red nazivao se đedići/didići/dedići, kao naslednici đeda/dida/deda.
Ukoliko to g. Dedić želi, možemo mu dostaviti čitavu studiju o Dedićima.
Kosanović
Gospođa Zorka Perosavljević, rođena Kovačević, iz Australije, kojoj smo odgovorili o prezimenima njenih roditelja – Kovačević i Korać – interesuje se i za prezime svoje babe Marije – Kosanović. Zna samo da su njeni poreklom iz Visuća, kod Udbine.
U „Plemenskom rječniku ličko-krbavske županije“ Radoslava Grujića, Kosanovići su – u vreme ispitivanja ovog autora, početkom Prvog svetskog rata – zabeleženi kao stanovnici nekoliko mesta. Sa 25 domaćinstava Kosanovića, Visuć je bio matica ove familije, ali su bili nastanjeni i u Donjem Lapcu, Širokoj Kuli, Švračkovom Selu i Vrelu, kod Korena.
Prema podacima Srpske pravoslavne crkve, koje je Milan Radeke objavio u „Karlovačkom vladičanstvu“, eparhiji koja obuhvata Liku, Kordun, Baniju, Krbavu i okolne manje oblasti, uključujući Visuć kod Udbine, Kosanovići u ovoj oblasti slavili su đurđevdan i Nikoljdan. Ostaje da utvrdimo da li su se ovde naselili ili su starosedeoci.
U podacima o selima i stanovništvu Like, za udbinsko područje zapisano je da je njegovo stanovništvo naseljeno još 1701. godine, s teritorije Krajine – Brinje, Dabar, Brlog, Plaški i Kosinj. Prema popisima iz 1712. godine, Kosanovići su bili među prvim porodicama koje su se tu naselile i – navodi izvor – „bili su jaka i brojna porodica“, pa su zauzeli najbolju zemlju i razvili se u velike familije.
Kao i stotine drugi porodica iz Like, Banije i Korduna, Kosanovići su prelazili na desnu obalu Une i, bežeći od vojne obaveze u Krajini pod austrijskmm upravom, nastanjivali se u njenom delu pod Turcima i postajali čifčije kod aga i begova. Tako ih, sa slavom đurđevdan, zatičemo u selu Meniću, pod planinom Baštrom, gde su se doselili pre okupacije Bosne.
Na teritoriju današnje Hrvatske, Kosanovići su se doselili preko zapadne Bosne, koja je u to vreme činila jedinstvenu celinu sa Hrvatskom pod vlašću istog gospodara, Turaka, a tamo su prethodno stigli iz Hercegovine ili Dalmacije. Kosanovići su poreklom iz Banjana, selo Miljanići kod Nikšića, u Staroj Hercegovini. Dalja starina im je iz Prduljica, u Zupcima kod Trebinja.
Ako gđa Zorka želi da joj odgovorimo i o prezimenu Uzelac mogli bismo da to prihvatamo, ali treba, makar na razglednici, da nam napiše osnovne podatke o ovoj grani predaka svog supruga.
Polić
Iz Bačkog Jarka, bračni par Budimka i Dejan Polić pita za poreklo ovog prezimena. Otac g. Dejana je iz sela Mokronoge kod Drvara, odakle je došao u Novi Sad da završi srednju školu i tu i ostao. Zbog tragičnih zbivanja koja su pogodila Srbe u Hrvatskoj, gotovo svi polići su napustili ognjišta, ali su se neki i vratili, među njima i Dejanov deda, rođen 1929, koji je bio poslovođa u nekadašnjoj fabrici drvne industrije „Grmeč“. U Mokronogama je rođen i Dejanov pradeda Stevan Polić (1892). Slava porodice je Sv. Jovan Krstitelj, 20. januara.
U pismu pitaju da li je istinito predanje da su poreklom iz Crne Gore, od Vujovića i da su iz nepoznatih razloga pobegli u Bosnu i promenili prezime.
Među srpskim prezimenima u Bosni s kraja 19. veka, Polići, sa ovom slavom, živeli su u pravoslavnim parohijama Vagan, Vidovo i Strmica, u Bosanskoj Krajini i oko Vlasenice, u istočnoj Bosni. Polići koji slave Sv. Nikolu zabeleženi su oko Livna, Banjaluke i na Glamoču, a sa slavom đurđevdan u Travnikui Glamoču.
Poliće smo pronašli u najsevernijem selu Gornjeg Unca – u Vidovom Selu, koje se prostire sa obe strane rečice Unac i, pored planinskog, ima nizijski deo – Mokronoge. U Mokronogama živi više porodica iste srodničke grupe, familija Kukilović, među kojima su i Polići. Pored njih, tu žive i Puzigaće, Medarevići, Markanovići, Lazići, Bašići, Gajanovići, Jankovići i Mihajlovići.
Predanje kaže da su se doselili pre tri veka iz Dalmacije, sa reke Cetine. Petar Rađenović kaže da ovo prezime Kukilović više ne nosi nijedna od mnogih porodica koje su nastale od istog stabla.
Polići su zabeleženi i u selu Preodac u oblasti Unac u zapadnoj Bosni. Ovo selo ima sličan položaj i karakteristike kao i Mokronoge. Ovi Polići su se doselili iz oblasti Grahova, u prvoj polovini 18. veka, a karakteristično je da slave Sv. Nikolu, a ne Sv. Jovana. Poliće smo pronašli i u oblasti uz reku Drinu – u selu Uzovcu, južno od Rujevca, u opštini LJubovija. Posle 1834. godine, su se nastanili u krajevima Veleš, Polje, Tepavac i Postenje.
O daljoj starini Polića – koji su imali i drugo prezime – ne možemo da pričamo bez dodatnog dogovora i potrebe za većim prostorom nego što je ovaj novinski.
Šarić
G. Dušan Malinović iz Sen Galena, u Švajcarskoj, rodom iz Srpca, kome smo prošle nedelje odgovorili o poreklu očevog prezimena, zamolio je i za objašnjenje devojačkog prezimena svoje majke Kristine – Šarić, iz Velike Ilove kod Prnjavora. Kaže da je ona Srpkinja pravoslavne vere, ali ne navodi slavu njene porodice.
U Bosni, prema „Prezimenima Srba u Bosni“ đorđa Janjatovića – pregledu svečara u Mitropoliji dabro-bosanskoj s kraja 19. veka – Šarići su bili rasprostranjeni u 17 parohija zapadno od linije Visoko-Travnik ka Savi i Pounju, to jest u Bosanskoj Krajini. Slavili su Sv. Arhiđakona Stefana, Sv. Grigorija, Sv. đorđa, Sv. Jovana Krstitelja, Sv. Nikolu i Sv. Trifuna. Šarići oko Prnjavora slave ili đurđevdan ili Sv. Trifuna.
O Šarićima iz Pribudića, kod Gračaca u Lici, pisali smo 30. septembra – na molbu g. Dušana Vještice iz Nemačke. Navešćemo delove iz tog odgovora i dopuniti ga podacima koji se odnose na majku g. Malinovića.
Najpre da kažemo da Šarića odavno ima u sve tri glavne vere u našim krajevima, a onda da su Šarići iz Pribudića potomci jednog od četvorice braće koji su se naselili „odnekud iz Bosne“. Prvo su na Vranskom jezeru imali zimovnike za svoja stada, a kasnije su se nastanili u Pribudiću.
U nekadašnjoj ličko-krbavskoj županiji, Šarići, bez naznake vere i nacionalnog opredeljenja, evidentirani su 1915. godine u Boričevcu, Bužimu, Kaniži (kod Gospića), u Vraniću, Lovincu i Smokviću (kod Lovinca), Medaku, Perušiću, Prvan Selu (Perušić), Rudopolju, Svetom Roku, Smiljanu i Šugarju (Karlobag), ali ne i u Pribudiću, iako je i ovo selo u tom području! Upisani su, međutim, pod starim prezimenom – Vještice, kao i porodice s tim prezimenom u Preljevu i Zrmanji.
M. Radeka je u „Karlovačkom vladičanstvu“ (Lika, Banija, Kordun, Gacka i Kapelsko), Šariće zabeležio kao pravoslavne, sa slavama Mratindan i Nikoljdan, i kao katolike.
„Leksik prezimena SR Hrvatske“ iz 1976. beleži Šariće u oko 200 naselja, od Dubrovnika do Vinkovaca i Belog Manastira, a najviše na prostoru nekadašnje Vojne granice, u kojoj preovlađuju pravoslavni, dok su južnije od Sinja gotovo isključivo katolici.
I u Livanjskom polju, u 11 sela, Šarići su samo katolici, poreklom iz susedne Dalmacije u koju su došli iz Hercegovine, u kojoj su takođe – osim u Popovu polju – katolici, a ima ih i muslimana. U Bosni, Šarića muslimana bilo je samo u četiri naselja u Pounju.
U Crnoj Gori, uključujući Staru Hercegovinu, nema Šarića, iako su im, po predanju, koreni upravo odande.
Preci po majci g. Malinovića iz prnjavorskog kraja koji su slavili ili Sv. Georgija – đurđevdan ili Sv. Trifuna, svakako su se doselili u ovaj pitomiji kraj iz južnijih i jugozapadnih planinskih područja.
Ako i Vi zelite da saznate svoje poreklo pokusajte ovde
AKO VAS ZANIMA POREKLO VAŠEG PREZIMENA
ETNOLOZIMA NAPIŠITE SVE O SEBI
Poštovani čitaoci,
ako želite da naši etnolozi izuče i otkriju preklo vašeg prezimena i vaše porodice, potrebno je da im precizno napišete osnovne podatke o sebi i svojim precima.
U pismu redakciji „Vesti“ napišite lične podatke i adresu, sve što znate o svojojoj porodici – o roditeljima i njihovim precima, odakle su, šta su bili po zanimanju i gde su ranije živeli, kao i gde živi rodbina vaših starih.
Obavezno je da navedete porodičnu slavu, kao i to da li je menjana – i zašto, ako to znate. Napišite i gde sve ima porodica sa istim prezimenom, bilo da jeste ili niste s njima u srodstvu.
Poželjno je, znači, da navedete što više podataka o svojim precima, uključujući porodična predanja.
Napišite i internet adresu, ako je imate. Možda će etnolozima hteti da vas pitaju za još neki podatak, pa će elektronska veza ubrzati njihov rad na odgovoru na vaša pitanja.
Pisma za naše saradnike-etnologe mr Radomira D. Rakića i Veru Stanisavljević-Rakić, molimo da šaljete na adresu:
VESTI (za KORENE)
Postfach 1206
D – 61102 Bad Vilbel
Deutschland/Germany
