Karanović
Za porodice Karanović iz okoline Drvara interesuje se g. Velimir Šobat, ali nam o njima nije dao nikakve podatke. Ipak, odazivamo se njegovoj molbi jer je reč o poznatoj familiji iz Bosanske Krajine, mada smo o prezimenu objavili obiman prilog u oktobru 2006.
Tada smo naveli da prezimena Karan/Karanović potiče od muškog imena Karan, kao što stoji u Vukovom „Srpskom rječniku“ i u „Staroj Crnoj Gori“ Jovana Erdeljanovića. Neki filolozi smatraju da mu je koren u glagolu karati, grditi, i da su tako nastala prezimena Karan i Karanović, ali i Karić i Karović.
Najuverljivijim smatramo tumačenje u „Rječniku hrvatskoga ili srpskoga jezika“, izdanja Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti u Zagrebu, da je ovo prezime nastalo upravo od turske reči kara, crn, utoliko pre što nije zabeleženo u poznatim srednjovekovnim dokumentima pre dolaska Turaka.
Zajednička „zakopina“ za sve Karane u Unačkoj oblasti je u Boboljuscima gde ih sa produženom osnovom, kao Karanovića ima oko 100 domaćinstava. U Bosanskoj Krajini, tranzitnoj oblasti migracija od Raške, stare Crne Gore i Hercegovine, te centralne Bosne, u posavske i podravske krajeve preko Like i Banije, postoji prezime Karanović, istog korena kao i Karan. Petar Rađenović navodi i toponim Karanovo groblje u Drvaru, što je samo spomen na nekadašnje Karane u ovoj oblasti.
Prema „Plemenskom rječniku ličko-krbavske županije“ Radoslava Grujića, Karana je u vreme Prvog svetskog rata bilo u Buniću, Gospiću, Gornjem Lapcu, Lovincu i Smokriću. Milan Radeka ih u „Karlovačkom vladičanstvu“ navodi isključivo kao pravoslavne, a Stjepan Pavičić kaže da su se u lovinačko područje doselili sa mnogobrojnim srpskim porodicama pod zapovedništvom kapetana Stojana Kovačevića još 1700. godine, a u oblast Zrmanje 1712. godine.
U Belajskom Polju i Bravskom spominju se i Karanovići doseljeni iz Dalmacije, sa slavom đurđevdan.
U Pounju, Karani su starinačka familija čija je matica srednja Bosna, oko Travnika i Zenice. „Raselice preko planine više čuvaju skraćeno Karan“, a najviše ih ima u srednjem Pounju.
——————————————————————————–
Marković
Preko Interneta nam se javio srednjoškolac koji želi da studira istoriju, a zanima ga poreklo familije Marković, iz Bosne: „Moji stričevi, moj deda i pradeda rođeni su u selu Presjenica, Trnovo, blizu Sarajeva, a čukundeda je rođen u obližnjem selu Umčani. Zanima me iz kog plemena i dela zemlje potiču i sve ostalo što znate o njima. Krsna slava je Sv. Nikola.“
Reklo bi se, dovoljno ili, kako su stari Rimljani govorili – Sapienti sat, pametnom dosta. Bilo bi tako da nije problema na koji smo i ranije ukazivali – da nije ispitana ni desetina ukupnog srpskog etničkog prostora, iako je prošlo skoro 110 godina od pokretanja „Srpskog etnografskog zbornika“ i bezmalo pun vek otkako je Jovan Cvijić zasnovao istraživanje porekla stanovništva.
„Sarajevsku okolinu“ ispitivali su samo Stjepo, sveštenik, i Vladimir Trifković, ali je posle njihove smrti, 1908, objavljen samo „Sarajevsko Polje“ – o selima zapadno od Sarajeva, a kao građa u rukopisu ostali su „Planina“ i naselja po njoj, među njima i Presjenica, Trnovo i Umčani.
Tako smo krenuli da u raspoloživoj literaturi nađemo sve o Markovićima oko Sarajeva, sa slavom Sv. Nikola. Nažalost, to „sve“ je prilično oskudno. U najstarijem izvoru, s kraja 19. veka, našli smo ih u parohiji Osjek-Blažuj, ali ih u kasnijoj monografiji, „Okolina Sarajeva“, nema.
Zato je Crna Gora „prepuna Markovića“, ali samo jedni, sa nadimkom Zujići, slave Sv. Nikolu, a zabeleženi su početkom 20. veka u selu Bezuje na Tari. Markovići u Drobnjacima slave samo đurđevdan i Tomindan.
Raniji istraživači Drobnjaka, Svetozar Tomić i Andrija Luburić, ovaj deo Potarja nisu uključivali u drobnjačko pleme, iako je to naselje na levoj obali Tare, a Atanasije Pejatović iz Pljevalja, ispitivač Srednjeg Polimlja i Potarja, koji ih spominje u selu Bezuje, ne navodi odakle su daljom starinom.
Tako smo zaključili da su preci našeg mladog čitaoca ipak poreklom iz Crne Gore, gde su se samo graničili s drobnjačkim plemenom, ali mu nisu pripadali.
Ovaj preliminarni nalaz smo poslali budućem istoričaru, a on nam je uzvratio da je njegov čukundeda živeo krajem 19. i početkom 20. veka i da se na grobu u selu godine nikako ne mogu pročitati, ali se zna da je u tom razdoblju živeo. Veoma zahvaljuje što smo se pozabavili njegovim poreklom i dodaje da mu mnogo znači svaki podatak.
Obradovali smo se jer je naše traganje urodilo bar nekim plodom. Na osnovu novih podataka čitaoca, kojih su se prisetili njegovi rođaci, potvrđuje se da je čukundeda Risto živeo upravo u periodu koji smo naslutili, ali i da njihovo prezime, Marković, nije moralo da nastane u Crnoj Gori.
Dodajemo da je, ipak, možda i moglo – ako se, recimo, čukundedin otac ili deda zvao Marko i prezivao Marković, tako da je njegovim imenom staro prezime samo obnovljeno, kao i slava, Nikoljdan. Ako je ova pretpostavka osnovana, onda bi se najdalje poreklo našeg mladog čitaoca moglo tražiti u plemenima Banjani, Bratonožići ili Kuči koja su najviše slavila Sv. Nikolu.
——————————————————————————–
Romić
U tri dopisa elektronskom poštom, g. Savo Romić – čiji su preci iz Ervenika, kod Knina, sa slavom Sv. Nikola – pita za poreklo prezimena i „predanja o poreklu“.
Prezime Romić, kao i Romac, po zakonitostima razvoja i promena reči srpskog jezika, moralo bi da potiče od imena od milja Romo ili Roma, a ova od imena Roman – Romanus, Rimljanin – zabeleženog još u prvoj polovini 14. veka u dečanskim hrisovuljama. Od njega su nastala i prezimena Romanić, Romanović i druga.
U Šajkaškoj, prema „Rečniku prezimena Šajkaške, 18. i 19. vek“ Gordane Vuković i LJiljane Nedeljkov, od druge polovine 18. veka postoje prezimena Roma, Roman, Romanov i Romul, koje je svakako vlaško, kao i Romčev i Romčević. Da austrijske vlasti nisu sprečavale srpski nastavak prezimena ić, neke porodice bi se izvesno prezivale i Romić.
Srpske porodice Romić, sa slavom Sv. Nikola, kao i porodica g. Save, zabeležene su u Bosni krajem 19. veka u parohijama Glinica, kod Krupe na Uni, Palančište, kod Prijedora, Miloševo Brdo – Grbavica, kod Gradiške, i Nožička, kod Prnjavora.
U Hercegovini – prema „Hercegovačkim prezimenima“ Riste Milićevića – Romići su katolici, ali je dr Jevto Dedijer, u monografiji „Hercegovina. Antropogeografske studije“, utvrdio da su početkom prošlog veka, kada su stari to još pamtili, bili „poreklom od pravoslavnih Vukadinovića iz Seonice, u Duvnu“, koje je preimenovano u Tomislavgrad. Pravoslavnih Romića je nekad bilo i u Popovom Polju.
Radoslav Grujić je u „Plemenskom rječniku ličko-krbavske županije“, 1915. godine, zapisao Romiće samo u selima Mikinjar, kod Udbine, i Osreci, kod Srba, a prota Sava Nakićenović, u „Kninskoj Krajini“, nekako u isto vreme, samo u selu Kninsko Polje, s napomenom da slave Sv. Nikolu i da su „došli iz Žagrovića, nazad 40 godina“, dakle oko 1880. Ervenik, međutim, nije bio u sastavu ove županije.
Milan Radeka, u „Karlovačkom vladičanstvu“, kojim obuhvata pravoslavne, ali i pounijaćene i pokatoličene srpske porodice istog prezimena u Lici, na Baniji i Kordunu, u Krbavi i okolnim krajevima na zapadu i severozapadu, navodi i porodice Romić, sa slavama Jovanjdan i Nikoljdan.
Romići su zabeleženi i u „Leksiku prezimena SR Hrvatske“ (iz 1976) u mnogim opštinama ove republike.
Otkud Ramići u Erveniku? Na to pitanje možemo odgovoriti jedino razmatranjem porekla žitelja ovog velikog sela. Među žiteljima Bukovice koji su 16. januara 1653. tražili dozvolu od Mletaka da se nasele u Ravnim kotarima bilo je i ime Tadije đurovića, ali danas u Erveniku nema tog prezimena, očigledno srpskog. Ovi ljudi su se verovatno odselili za Kotare ili Liku. Kod Zagreba postoji naselje Ervenik i vrlo je moguće da tu možda žive potomci nekadašnjih stanovnika dalmatinskog Ervenika.
Na internet sajtu, Erveničani o svom poreklu pišu: „Mi, po svemu sudeći, potičemo iz stare Hercegovine, što obuhvata današnju Hercegovinu i severnu i severozapadnu Crnu Goru. Kako je utvrdio Živko Bjelanović, jezik severne Dalmacije je najbliži jeziku hercegovačkih plemena“.
——————————————————————————–
čobanov
G. Milan čobanov, iz Berlina, pita za svoje poreklo, ali nam skreće pažnju da nije zadovoljan objašnjenjem da je ovo prezime – kako smo u avgustu prošle godine objavili u odgovoru g. Dragomiru Vojnoviću – nastalo od zanimanja, čobanskog. Smatra da su njegovi preci plemićkog porekla, da nisu mogli biti prosti čobani, jer su, kako navodi, svakako posedovali konje. Uz to, ima rodoslov porodice još od 1745. godine – od navrndede Andrije, koji se rodio te 1745, čukundede Valte, pradede Radivoja, dede Dimitrija i oca Zlatoja. Potiču iz Obilićeva, koje se sada zove Novi Kneževac, a slave Aranđelovdan.
Prvo, nisu svi sa istim prezimenom srodnici, čak ni na tako „malenom“ prostoru kao što je Banat, a konje su, pored plemića, mogli da imaju i najubogiji stočari, makar brdske konjiće. A što se plemićkih titula tiče, one u periodu od 14. do 19. veka nisu ni bile neka „srpska“ tradicija, kad Srbi nisu imali svoju državu, već su se dobijale „po zasluzi“, od stranih dinastija, ponekad i uz pokatoličavanje. Ali, to je posebna priča.
U Banatu ima čobanova i čobana, ali i čobanina, čobanskih, čobanića i čobanjevih u više mesta i sa različitim krsnim slavama, a samim tim i različitog porekla. U čoki, čobanovi slave Nikoljdan, ali su neutvrđenog porekla, kao i oni zabeleženi u Ostojićevu, sa slavom Sv. Nikola.
U nekadašnjem Obilićevu, sada delu Novog Kneževca, čobanovi su upisani u „Domovnik“ u drugoj polovini 19. veka, s napomenom da su „skoro došli iz Sanada“ i da slave Sv. Petku.
U selu Kumani, među familijama čije poreklo nije utvrđeno, nailazimo na čobanove-Vladarkove, slava Aranđelovdan, za čijeg se rodonačelnika kaže da je došao sa stadom ovaca i dobio „frtalj rezervatske zemlje“. U „Protokolu rođenih i venčanih“, ali i umrlih, iz 1757-1765. godine, zapisan je i Jovan čoban.
Možda bi čoban-Vladarkovi iz Kumana bili preci g. Milana.
I da ponovimo: prezimena čoban/čobanov i slična, van svake sumnje su nastala prema zanimanju pretka porodice, čobaninu. Ova reč je turcizam, iz persijskog, u skraćenom obliku čoban, kao Sloven umesto Slovenin. Poznato je da se, ranije, većina stanovništva u Banatu bavila stočarstvom, pa je ovo ime-prezime moglo da bude pridodato već postojećem prezimenu bilo koje familije koja se bavila stočarenjem na letnjim ispašama.
Što se njihovog porekla tiče, može se reći da su se te familije davno naselile, o čemu svedoči činjenica da ih beleže među prezimenima na rekama u Vojnoj granici, tzv. Šajkaškoj. Još u 18. veku prezimena istog korena, čoban, javljaju se u raznim mestima, a poreklo tih porodica je moglo biti sa raznih strana:
ili su to potomci najstarijeg srpskog stanovništva naseljenog još pre dolaska Mađara, ili doseljene iz Vlaške, od privremeno povlašćenih Srba, odnosno prispele sa vlastelom u vreme seoba, na njihove posede u Južnoj Ugarskoj, Erdelju, Temišvarskom Banatu ili Vlaškoj.
Mogu to biti i porodice koje su stigle čak iz zapadnih vojno-graničarskih posada Dalmacije, Like, Slavonije, a možda i pojedinačno iz Bosne, i prihvatile šajkašku službu. Upravo u Šajkaškoj, na primer, srećemo nekoliko varijanti ovog prezimena – čoban, čobanin, čobanin-Alaman, čobanin-Vasićev, čobanin-Milićev, čobaninov, čobanić i čisto čobanov.
——————————————————————————–
Zjačić/Velić
U februaru smo odgovorili g. Jovanu Zjačiću, iz Australije, na pitanje o poreklu njegove porodice, iz Raštevića kod Benkovca, sa slavom đurđevdan. Ovih dana nam se ponovo javio, zahvalio srdačno, i dopunio prvo pismo. Naime, kad su njegovi roditelji pročitali naš odgovor, setili su se da su njihovi preci imali i drugo prezime, ili nadimak – Velić.
Naravno, ovaj dodatni podatak baca i dodatno svetlo na celu istoriju njihovog porekla. Moramo da pretpostavimo da je ova tvrdnja tačna, iako nigde u literaturi nema nikakvog pomena o vezi ova dva prezimena.
Teško je reći kada je moglo doći do podvajanja ovih porodica i prezimena jer su i Zjačići i Zjače vrlo rasprostranjeni i poodavno prisutni na prostorima Bosne, Hercegovine, Hrvatske – kao i Velići. Svakako nismo pogrešili u oblastima iz kojih su i jedni i drugi krenuli i u koje su stigli – od jedne Tromeđe, Crne Gore, Srbije i Hercegovine, do druge – Bosne, Hercegovine i Dalmacije.
Samo smo u jednom izvoru našli da Velići nisu jedna familija, pa je mogućno da su Zjačići, u stvari, bili deo grupe porodica sa zajedničkim prezimenom Velić. U tom slučaju Velići bi, zaista, bili neka vrsta nadimka ili oznake za čitavu grupu porodica sa zajedničkim karakteristikama. U svakom slučaju bili su mnogobrojni jer ih ima u sve tri konfesije – pravoslavnih, katolika i muslimana.
U „Plemenskom rječniku ličko-krbavske županije“ Radoslava Grujića evidentirani su samo u Brlogu i oko njega, dok ih Milan Radeka ne beleži među pravoslavnima u „Karlovačkom vladičanstvu“. Prema „Kninskoj Krajini“ Save Nakićenovića, Velića ima u Zvjerincu, kod Knina, gde su se doselili početkom 20. veka iz Dalmacije, i u Kninskom Polju, gde su kao katolici naseljeni iz Bosne u 18. veku.
Jovan Erdeljanović, međutim, u delu „O poreklu Bunjevaca“, piše da je žumberački uskok Novak Velić, zabeležen 1635. godine, bio pravoslavni Srbin, doseljenik sa bosansko-dalmatinsko-ličke tromeđe. U Bosanskoj Krajini i u srednjoj Bosni, u parohiji Vareš, Velići su zabeleženi kao pravoslavni Srbi, kao i u Vojvodini, gde ih ima i katolika, Bunjevaca. U okolini Visokog, Velići su muslimani. Spomenimo i da su od pet sela u Bosni, imenom Velići, tri muslimanska, a dva muslimansko-srpska.
U Hercegovini, u Slatini kod Jablanice, Velići su danas samo muslimani, starinom iz Rakitnog i da su im preci bili katolici, najverovatnije pokatoličeni Srbi.
Akim i Vukota Miljanić, „Prezimena u Crnoj Gori“, kažu za Veliće da su najstariji naseljenici u Risnu, Kotoru i Ulcinju i upućuju na Veljiće za koje navode da potiču iz Bistrice, kod Bijelog Polja, a da ih ima i u Vladimiru kod Ulcinja.
Oni kažu da su Veljići najstariji Bratonožići koji danas žive u vasojevićkim selima Polici i Docu, a ima ih i u Dobroti, Kotoru, ali današnji Bratonožići i ne znaju da su im saplemenici. To i ne bi treba da čudi, s obzirom na pretpostavke da su ove porodice poreklom od plemena ili bratstva zvanog Bukumiri od koga se uobličilo novo pleme – Bratonožići.
„Pretvaranje“ Veljića u Veliće lako je objašnjivo ako se zna da stara azbuka nije ni imala slovo lj, pa su tek kasnije od starinskih imena Velimir i Velemir nastajala Velja i Vele, od kojih će potom nastati prezimena, među njima i Veljić.
——————————————————————————–
Mr Radomir D. RAKIć i Vera STANISAVLJEVIć-RAKIć
