Lipničević
Iz Klivlenda, gđa Nena đikić pita za svoje devojačko prezime Lipničević. Potiče iz muslimanske porodice, iz Bijeljine, sa suprugom, Srbinom, i decom do početka 90-ih živeli su „prelijepim životom“ u njegovom rodnom selu u Hrvatskoj, ali su proterani i našli se u Americi. Dodaje da su njeni – otac Ibrahim i deda Latif – na svoj način obeležavali Božić (u kući je kuvan beli kukuruz) i Uskrs (farbali su jaja), kao i slavu, đurđevdan, pa veruje, i volela bi da se pokaže – da su, u stvari, srpskog porekla. I još dodaje da se njen pradeda u Bijeljinu doselio iz Loznice, u Srbiji.
Poštovana gospođo Neno, iz istorije, kao i iz mnogih naših priloga i istraživanja korena mnogih porodica, mogli ste videti da je srpsko stanovništvo u našim krajevima u ranijim vekovima, iz raznih razloga, često bilo u situaciji da prelazi u islam. Neke porodice su nastojale da se to zaboravi, druge su to odlučno negirale, kao što se, na drugoj strani, u nekim porodicama koje su ostale u pravoslavlju isključivi -Srbin može biti samo pravoslavne vere.
Vaše prezime nesumnjivo znači da neki vaš predak potiče iz sela Lipnice, koje je nekada bilo varošica, u Jadru, i – kada je prešao u Loznicu – najverovatnije bio prozvan Lipničanin ili Lipničan, kako to Vuk Karadžić nedvosmisleno objašnjava u svom „Srpskom rječniku“. Takođe je gotovo izvesno da je potom njegov sin ili unuk tom prezimenu dodao uobičajeni završetak srpskih prezimena i počeo da se preziva kao vaš deda i otac – Lipničević.
Bez arhivskih istraživanja, a neizvesno je da li bi i ona bila uspešna, ne možemo reći kako je glasilo ranije prezime, a ni to kada su Vaši preci primili islam. Vrlo je verovatno, međutim, da su već bili u ovoj veri u vreme kad su Turci napuštali srpske gradove, polovinom 19. veka, pa su se tada, ili nešto kasnije, povukli preko Drine.
Milanović
Za prezime Milanović pita nas nekoliko čitalaca, među njima g. Lazo đaković, iz Štutgarta, čija je majka od Milanovića sa Kosova, i gđa Biljana Milanović, iz Republike Srpske. Ona je, preko „Novina serbskih“, navela da su njeni preci iz Like i želela da zna „mnogo više“.
G. đaković je javio da je rođen u selu Novo čikatovo, kod Glogovca, u koje se njegov pradeda doselio 1923. godine „iz okoline Bosanske Krupe“ i da slave Sv. Nikolu. Slavu majčine porodice nije naveo. Iako bez potpunih podataka, Milanovići, pogotovo ovi sa Kosova ili Metohije, zaslužuju da im se posveti pažnja.
Milanovića ima u svim srpskim krajevima, ali se – zbog zavičaja g. đakovića, u Pounju – usredsređujemo na one iz Bosanske Krajine i nekadašnje Vojne granice na levoj obali Une jer su se porodice ovog prezimena upravo iz Like doseljavale, nakon Prvog svetskog rata, na Kosovo, u selo Vrelo.
Milanovići u ovim krajevima najviše slave Sv. arhanđela Mihaila, manje Sv. Jovana Krstitelja i đurđevdan. Prema istraživanjima Petra Rađenovića i Milana Karanovića, najviše ih je bilo – do izgona krajem prošlog stoleća – u Pounju.
Pouzdano se može tvrditi da se radi o istim familijama i u Dalmatinskom zaleđu, u Lici, Baniji, na Kordunu, širom Slavonije i u zapadoj Bosni. Prema podacima etnologa i antropogeografa škole Jovana Cvijića, Milanovići sa ovom slavom, kao velike i ugledne familije, najviše su bili rasprostranjeni u Pounju i okolini Bosanskog Petrovca.
Petar Rađenović, u monografiji „Bjelajsko polje i Bravsko“, navodi da je „vrlo neznatan broj porodica“ već bio u tom kraju u vreme kad je zidan grad Petrovac, to jest oko 1700. godine i posebno da je, prema „narodnom pamćenju“, jedna porodica Milanović, sa sedam kuća, bila u Suvaji, naseljena oko 1675. godine sa reke Zrmanje u Lici.
Milan Karanović, u delu „Pounje u Bosanskoj Krajini“, kaže da je najveća grupa familija u Bosanskoj Krajini, Lici i severnoj Dalmaciji i posle Prvog svetskog rata sačuvala predanje o srodnosti 19 prezimena: Rodići, Stojsavljevići, Novakovići, Stupari, đumići, Umićevići, Todići, Starčevići, Dajići, Milanovići, Milinovići, Radoševići, Budimiri, Vajagići, Sučevići, Tomčići, Makivići, Lukići i Šuge i da svi slave Sv. arhangela Mihaila.
Navodi još da su iz „Macedonije“, pre 400 godina, znači u 16. veku, krenuli u Hercegovinu, kao i da mu je jedan sveštenik, Stojsavljević iz Dalmacije, rekao da su njegovi stari u Vrliku, na granici Dalmacije i Like, došli od Crne Vode kod Prilepa.
Nešić
G. Milenko Nešić, iz Hinklija, u Ohaju, SAD, njegova porodica je u krvnom srodstvu sa vojvodom Markom Miljanovim, iz Kuča, budući da su i oni – kako kaže – poreklom iz tog plemena i slave Sv. Nikolu.
Poslao je i pismo svoga rođaka Vuka Nešića, iz sela Borovca, Medveđa, sa rodoslovom Palavrtića, od Drekalovića sa Ubala, navodeći da su i Nešići od njih poreklom. Taj rodoslov je sastavio Rodoljub Obradović, iz Engleske, čiji su preci – rođaci Nešića – takođe navedeni u njemu i koji je sačinjen prema kazivanju Rodoljubovog dede Ivana i babe Velike, Doke, iz Kuča, od Stojanovića.
Prema tom rodoslovu, Palavrtići su iz okoline Peći (Istok, Radulovce, Zlokućane i Štupelj) od kojih se jedan „poturčio“ i postao Osman, ali je i posle promene vere nastavio da posećuje braću Vuksana, Jovana i Iliju koji su se odselili u Sjenicu, dok su Obrad i Neša ostali u starom kraju i od njih su nastale porodice Obradović i Nešić. Oni su kasnije živeli u prokupačkom kraju, među njima i Rodoljubov deda Ivan, od 1896, a neki od današnjih Nešića su se odselili u Veliku Planu.
Iz priloženog rodoslova Palavrtića i prezimena Nešić i Obradović mi, nažalost, nismo uspeli da pronađemo vezu sa Kučima, odnosno sa Drekalovićima i vojvodom Markom Miljanovim. Uzgred, on se prezivao – Popović.
U studiji o Kučima, dr Jovan Erdeljanović ne spominje nijednu od ovih porodica, ali za Drekaloviće kaže da su se razgranali – kao i Mrnjavčevići, o kojima smo, kao i o Kučima uopšte, već pisali na ovim stranicama.
Ako, g. Nešiću, imate još koje dokumente, trebalo bi da nam se ponovo javite. Rado ćemo se ponovo posvetiti istraživanju korena Vaše porodice, jer, teorijski, nije isključena makar i mala mogućnost da je jedna grana Drekalovića, s promenjenim prezimenom, stigla do juga Srbije.
Telebak
G. Goran Telebak, iz Haselta, Belgija, želi da više sazna o svom poreklu. Rodio se u čačku, gde se za vreme Drugog svetskog rata, kao izbeglica, doselio njegov deda đorđe, rođen u selu Željuši, Potoci, Mostar, koji je, kao i mnogi u familiji, bio železničar. Slave Sv. Nikolu. Smatra da su poreklom iz Hercegovine, a želeo da sazna da li baš iz Željuše.
Da odmah kažemo da je Goran u pravu što se hercegovačkog porekla tiče. Iz izvora kojima raspolažemo vidi se da porodice sa ovim prezimenom nisu zabeležene ni u Bosni niti u Crnoj Gori, dok u Hercegovini – prema monografijama Jevta Dedijera i Obrena đurić-Kozića i „Hercegovačkim prezimenima“ Rista Milićevića, prezime Telebak nije tako retko. Štaviše, postoje dve grane Telebaka, sa slavama Sv. Jovan i Sv Nikola, odnosno – toliko su razrođene da ne pamte eventualno zajedničko poreklo.
Problem je, međutim, u tome što oni u Željuši, i u Bijelom Polju kod Mostara, gde se doselio deda porodice Telebak iz LJubomira, slave Jovanjdan, a ne Sv.Nikolu. Telebaka ima i u Zelenici i u Ravnima.
U Željuši i Zelenici su potomci dvojice braće doseljenih u 18. veku, o kojih su se neki iselili u Ravne i Luku, kod Nevesinja, a odatle u Trešnjevicu, Borač.
Nikoljdan, kao i porodica g. Gorana, slave Telebaci u Žabici, kod LJubinja, u koju su došli oko 1820. godine iz Žrvnja, a ima ih i u Mostaru.
Nepodudarnost podataka koje nam nude g. Goran, kao i navedeni autori, ima trojako objašnjenje. Prvo – da Goranovi preci nisu došli iz Željuše, nego je ovo mesto naknadno iskrslo u sećanju umesto Žabice. Drugo – da je u Željuši, pored „jovanjštaka“, bilo i Telebaka koji su slavili (i slave) i Sv. Nikolu. Treće – da je iz nekog razloga Goranova porodica promenila slavu. Ovo neslaganje može da se razjasni – odlaskom u zavičaj.
Stvarna zagonetka je poreklo prezimena. Od svih mogućnosti – da je koren neki turcizam, romanizam, germanizam, nijedna nije uverljiva. Pomišljali smo i na grčki koren – Telemah se zvao Odisejev sin. Preostaje da se i za tim dalje traga.
Šćepanović
G. Branislav Šćepanović, iz Sidneja, davno nas je pitao nas za svoju ujčevinu (prava i lepa reč!) iz okoline đakova u Slavoniji i mi smo mu odgovorili o prezimenu Dragić. Usput je rekao da su njegovi Šćepanovići, slava Sv. Luka, iz plemena Rovca, u Crnoj Gori, i to nas je navelo da i o Rovcima kažemo više, jer se o njima u široj javnosti ne zna dovoljno.
Prema prof. Mirku Barjaktaroviću, pleme Rovca naseljava prostor od reke Morače i dalje prema Piperima i Bjelopavlićima.
Granica ide preko Kupine, Javorka, Mičin Dola, Kurozeba (ili „Zebokura“) i Rogođeda do piperske Lukavice, pa preko Kapetanovog jezera, do Radojeve Prodoli, Gornje i Donje Morače, rečice Ibrištice i sela Trešnjice, te zaseoka Cerovice. Dalje se spušta Ibrišticom, do njenog ušća, i preseca Moraču da bi, kod utoka Sjevernice, ponovo izišla na Moraču. Odatle, na jug, granicu Rovaca čini reka Morača sa poznatim kanjonom Platije, sve do mesta Kupine, gde počinje linija razgraničenja sa Piperima.
Granice plemena su semenjale tokom istorije, naročito zbog plemenskih sukoba oko ispaša na planinama. Napadali su ih Piperi i Bjelopavlići, ali su i sami bivali potiskivani od jačih plemena. Od 15. veka, rovačke planine su bile Štitovo, Ponikvica i Vukotica.
Rodonačelnik Rovaca je Gojak koji se doselio iz Nikšićke župe i zatekao starosedelačke porodice, Sinđiće i Dmitriće, čiji potomci i danas žive u Sreteškoj Gori, Miletiće u Gornjim Rovcima, Petričiće u Međurječju, Raduloviće u Liješnju i Mrvoševiće. Danas ih ima samo po koja kuća, 20-ak različitih porodica koje smatraju predstavnicima „starog svijeta“.
Drugi sloj Rovčana su potomci nekog Bogdana iz LJešanske nahije, koji se bio najpre nastanio na čevu, a potom u Vojniću. Prema plemenskom predanju, u današnju oblast Rovaca došli su u 16. veku. Slave Aranđelovdan, a preslavljaju ćirilovdan, koji je bio njihova ranija slava, za razliku od Gojakovih potomaka koji slave Lučindan (Sv. apostola i jevanđelistu Luku) i koji su treći, najmnogobrojniji sloj u rovačkom plemenu.
Po predanju, Gojak se nastanio u delu sela Mrtvo Duboko koje se sada zove Gojačevina. Imao je četiri sina – Vlaha, Bulata, Šćepa i Sreza, koji će se, kao odrasli, raseliti sa Gojčevine. Šćepo je ostao u mestu Liplje, u Međurečju, gde su danas Šćepanovići. Gojakovi potomci čine 386 domaćinstava ili 75 odsto rovačkog stanovništva.
Iz Rovaca se odavno iseljavalo, ali su veći talasi usledili posle oslobođenja Srbije od Turaka, pa 1889. godine, u okviru planskog naseljavanja Južne Srbije Crnogorcima – u Toplicu, Kosanicu i Jablanicu. Treća seoba je bila nakon Prvog svetskog rata, najviše na imanja u Metohiji i Južnoj Srbiji koja su napustili osmanlijski veleposednici, izbegli u Tursku, a četvrta u vreme kolonizacije Vojvodine, posle Drugog svetskog rata, kada je oko 40 porodica Rovčana prelo u Bačku.
Šćepanovići u Crnoj Gori su poreklom od nekoliko loza. Pored Rovčana, Šćepanovića ima na Mojkovcu, kod Bijelog Polja, u Bjelopavlićima i Pješivcima, kao i u Nikšićkoj Župi, u Popovu Polju, u Drobnjacima i Podgorici, poreklom od Bratonožića.
Prvi skup Beatovića
Gospodin Branislav Beatović, iz Makarske – kome smo pre više od godinu dana odgovorili na molbu koju nam je uputio iz Kanade – sada nam zahvaljuje redakciji „Vesti“ i nama, etnoloziima, kao „dragim prijateljima“, i obaveštava nas da je, zahvaljujući tome održan – kako kaže – „prvi sastanak Be(j)atovića iz cijele bivše nam Države i Kanade, decetog maja u Beogradu“.
Oduševljenje prisutnih bilo je neizmjerno a sam srdačni skup u svemu plodan – piše nam g. Branislav i dodaje da su se učesnici skupa jednoglasno dogovorili da nastave sa istraživanjem svog porekla, „do bi dovršnja rekonstrukcije genealoškog stabla“, u čemu ćemo i mi učestvovati.
„Takođe je dogovoreno da ovu zahvalnost uputimo vašem listu, s molbom da je objavite sa priloženom fotografijom i adresom na koju pozivamo srodnike širom planete da nam se jave sa svojim podacima: www.beatovici@optinet.hr. S neizmjernom zahvalnošću i pozdravom Branislav Beatović.“
