Današnji pravoslavni hram u Boboti izgrađen je 1778. godine. Gradnja crkve počela je 15 godina ranije, a sama crkva osvećena je na hramovnu slavu, Đurđevdan 1778. godine od strane osečkog paroha Jovana Mikovića.
Odluka o gradnji ovog pravoslavnog hrama donesena je 1762. godine u vreme seoskog kneza Jovana Nedeljkovića, a tada su izabrani i četiri tutora: Stoić Milinković, Danilo Ćirić, Stojan Leskovac i Nikola Patković.
Crkva u Boboti postojala je i pre gradnje ovog hrama. To je vidljivo iz jednog dokumenta od 14. januara 1733. u kojem se navodi da je „sagrađena od drveta, oblepljena blatom, pokrivena šindrom novom. Trapeza od drveta, zvonica na četiri velika hrastova stuba sa dva zvona. Osvetio je Nikanor krušedolski. Crkva nema ni jedne knjige. Na ikonostasu je velika prestona ikona Bogorodice, apostoli na platnu staro izobraženije i 28 ikona.“
I ova crkva bila je posvećena Svetom velikomučeniku Georgiju. Takođe, pre gradnje nove crkve, 1750. godine napisana je i najstarija knjiga o Boboti u kojoj se pominje i crkva što je još jedan od dokaza postojanja pravoslavnog hrama u ovom mestu.
Prema letopisu bobotske parohije nova crkva je nakon izgradnje bila oslikana spolja i iznutra. Ikone na ikonostasu su delo daljskog slikara Jovana Isailovića Starijeg, dok je duborez napravio Jakob Gerstner iz Osijeka.
Sve do 1914. godine bobotski hram imao je četiri zvona koja su datirala iz 1784. godine i težila 600 kilograma. Njih je na početku Prvog svetskog rata skinula austrougarska vojska. Ova zvona bila su livena u radionici Johana Bruna u Pešti. Nakon Prvog svetskog rata meštani Bobote svojim prilozima kupili su nova četiri zvona, teška 1400 kilograma i livena u Ljubljani.
Bobotska parohija pretrpela je štetu u toku i nakon Drugog svetskog rata. Najveću štetu doživeo je parohijski dom kojeg su 1945. godine zapalili partizani. Tada je izgorela arhiva parohije i drugi vredni predmeti. Pored toga, u toku rata, hram je pretvoren u rimokatolički, a mnogi meštani su i nasilno pokrštavani.
Novi parohijski dom izgrađen je 1952. godine u vreme sveštenika Miroslava Jovanovića. On je nekoliko puta kasnije obnavljan, a 2007. godine na njegovom mestu, u vreme sveštenika Milovana Vlaovića, započela je gradnja novog parohijskog doma u kojem je danas sedište parohije i gde živi sveštenik.
Takođe, nekoliko godina ranije (2000. godine) započeta je i generalna obnova hrama.
U centru mesta, pored samog hrama, 1881. godine podignut je kameni krst.
Prvi sveštenici u Boboti pominju se 1766. godine kada je u ovom mestu bilo tri sveštenika: Adam Krstić, Petar Tomić i Damjan Stojčev. Sve do 1895. godine u Boboti su bila dvojica sveštenika i svaki od njih imao je svoju parohiju.
Prvi pisani podaci o Boboti datiraju iz 13. veka, odnosno 1269. godine. Tada je Bobota bila posed mađarske plemićke porodice, a 1366. godine u njoj se pominju i pravoslavni Srbi. Srbi su ovde bili prisutni i za vreme Turaka (1558. godine pominje se 30 srpskih kuća).
Sa seobom Srba Bobotu naseljavaju srpske porodice iz Baranje, Bosne, Crne Gore, Mačve, zapadne Slavonije. Po popisu, najviše stanovnika u Boboti bilo je na početku 20. veka, 1905. godine, kada je u 418 srpskih kuća živelo 2570 stanovnika.
Crkva Prenosa moštiju Svetog oca Nikolaja u Bijelom Brdu
Bijelo Brdo je na početku 20. veka imalo 340 srpskih domova u kojima je živelo 1957 duša. Iz tog vremena, pored Srba ovde je živelo i 75 Nemaca rimokatolika. Ovo mesto svoj zenit, kada je broj stanovnika u pitanju, doživelo je 1929. godine (tada je ovde živelo 2.250 stanovnika, uglavnom Srba).
U vreme dolaska Turaka na ove prostore Bijelo Brdo zvalo se Trnovac. Naziv imena Bijelo Brdo datira sa početka 18. veka. Inače, na prostoru gde se danas nalazi ovo mesto i oko njega, ljudi su živeli i u staro vreme, a o čemu nam svedoče i razni pronađeni predmeti iz tog perioda.
Crkva u Bijelom Brdu posvećena je Prenosu moštiju Svetog oca Nikolaja. Kamen temeljac za izgradnju ove crkve osvećen je 27. jula 1764. godine, a tri godine nakon toga crkva je bila pokrivena.
U Prvom šematizmu Eparhije osečko-poljske i baranjske piše da je „hram jednobrodna građevina pravougaone osnove, sa polukružnim oltarom i dvospratnim zvonikom. Crkva je sagrađena u duhu baroknog klasicizma.“
Ne zna se ko je izradio ikonostas, ali je ikone na njemu slikao Jovan Isajlović Stariji 1783. godine, dok je njegov unuk Jovan Isajlović Mlađi zidno slikarstvo izveo u periodu od 1850. do 1854. godine.
Hram u Bijelom Brdu obnavljan je nekoliko puta, a poslednja obnova bila je 1998. godine u vreme sveštenika Zorana Simića. Iste godine obnovljen je i krst koji se nalazi u porti hrama, a koji je podignut 1903. godine. Takođe, i parohijski dom je obnovljen, odnosno, stari je srušen, a na njegovom mestu izgrađen je novi.
Obnova ovog hrama uslovljena je nekad zbog zuba vremena, a često je bila uslovljena i zbog ljudskih nedela. Poznato je da je ovaj hram bio na udaru u oba svetska rata. U Glasniku Srpske pravoslavne crkve iz 1965. godine navodi se sledeće: „Prvi svetski rat odneo je zvona sa tornja, a Drugi je ostavio daleko veće i bolnije tragove. Pored velikog broja ljudskih žrtava (oko 150) u crkvi su ustaše 1941. godine porušile ikonostas, a jedan deo ikona sekirama je uništen, dok su drugi deo preneli u franjevački samostan u Osijeku, odakle je posle oslobođenja vraćen. Sav crkveni inventar je uništen, zidovi i ikone na zidovima prefarbani, crkva pretvorena u rimokatoličku, a gotovo svi Srbi, izuzev manjeg broja najhrabrijih, prisilno prekršten.“
Ovim neljudskim radnjama rukovodio je franjevac Kamilo Kolb koji je ikone iz ovog hrama, zajedno sa drugim srpskim crkvenim blagom, trebao prodati u Rumuniju, ali ga je u tome omeo kraj rata.
U vreme gradnje crkve, u Bijelom Brdu bila su četiri sveštenika. Isti broj sveštenika pominje se i tridesetak godina ranije kada se u ovom mestu nalazila drvena crkva, sagrađena 1718. godine koja je takođe bila posvećena Svetom Nikolaju Mirlikijskom.
Izvori i literatura:
1. Protojerej – stavrofor Dušan Kolundžić, Prvi šematizam Eparhije osečkopoljske i baranjske, Eparhija osečkopoljska i baranjska i JP Službeni glasnik, Dalj – Beograd, 2009.
2. dr Dušan Lj. Kašić, Srpska naselja i crkve u sjevernoj Hrvatskoj i Slavoniji, Eparhijski upravni odbor, Zagreb, 2004.
3. dr Dinko Davidov, Zlodela i gresi, Eparhija sremska, Beograd, 1990.
4. Lj. Nedić, M. Nedeljković, N. Kuzmanović, Bobota 1269 – 2005, Opština Trpinja, 2005.
The post Pravoslavni hramovi u Boboti i Bijelom Brdu appeared first on srbi hr.
