U prvoj polovini 18. veka imao je 37 srpskih kuća. Godine 1756. zapisano je da selo ima 25 srpskih kuća, a „crkva Vavedenja Bogorodice je drvena, sasvim trošna i sirota. Parohiju obdržava paroh ostrovski. Škole i učitelja nemaju.“
Uskoro (1759. godine), za vreme sveštenika Mihaila Jovanovića, sazidana je nova crkva u duhu klasicizma, posvećena prazniku Rođenja Presvete Bogorodice koju je 30. juna 1766. osvetio mitropolit Pavle Nenadović. Crkva je početkom 19. veka obnovljena, a 1844. godine napravljen je i ikonostas, nepoznatih autora, koji ima 59 ikona.
Crkva je u poslednjem ratu oštećena kada je 1991. godine znatno oštećen zvonik. Obnova hrama je u toku, njegov vanjski deo je uređen, dok u unutrašnjosti prethodi obnova.
Gaboš je 1810. godine imao 512 stanovnika koji su živeli u 83 kuće, a najviše ljudi imao je 1961. godine kada je u ovom mestu živelo 843 stanovnika.
Crkva u Sremskim Lazama
Hram u Sremskim Lazama, mestu koje su tokom 17. veka naselili pravoslavni Srbi i gde je 1702. godine bilo 23 srpske kuće, građen je u periodu od 1775. do 1779. godine. Obnovljen je 1792, u duhu baroknog klasicizma, kako se navodi u Prvom šematizmu eparhije osečkopoljske i baranjske, „kao jednobrodna građevina s polukružnom apsidom, istaknutim pevnicama i zvonikom uz glavno pročelje. Zvonik u prizemlju ima lučno otvoren trem, iznad kojeg je slepi prozor kvadratno oblikovan. Hram je obnavljan i 1925. godine, a u celosti je obnovljen spolja 2003. godine.“
Inače, u Sremskim Lazama pravoslavni hram postojao je i pre izgradnje ovog, i on se nalazio u delu atara gde je nekada bilo smešteno selo, a bio je izgrađen od pletera. Ikonostas u današnjem hramu urađen je 1926. godine, ima 21 ikonu koje je napravio Rudolf Šmit iz Novog Sada. Pre ovog ikonostasa u ovoj crkvi nalazio se ikonostas, rad Đorđa Rakića iz Neština.
Početkom Drugog svetskog rata u ovoj su crkvi dva katolička sveštenika vršila bogosluženja po katoličkom obredu, a u avgustu 1941. godine po naređenju koje je izdao sreski načelnik iz Vinkovaca, Dragutin Mojcan, svi crkveni predmeti su otuđeni i odneti u Vinkovce, a neki od njih završili su u zagrebačkom muzeju.
U poslednjem ratu porušen je parohijski dom, a novi je podignut 2000. godine.
Crkva u Koprivni
Koprivna je mesto koje datira iz 14. veka, tačnije iz 1377. godine kada je pripadala Mađarima, a i ime sela je mađarskom porekla „Kaporna“. Srbi je naseljavaju nakon odlaska Turaka, a 1730. godine pominje se kao deo erdutskog vlastelinstva. Nekoliko godina kasnije ovde je bilo 20 srpskih kuća.
Da su Srbi ovde bili prisutni i pre Turaka svedoči i najstariji pravoslavni hram na ovim prostorima, verovatno sagrađen tokom 14. veka, s obzirom na to da su konzervatori utvrdili da freske u njemu potiču iz tog perioda. Pretpostavlja se da je ovde bio manastir i to po zapisu iz 1758. godine na jednom psaltiru u kojem se pominje manastir na tom mestu.
Hram je za vreme Turaka bio oštećen, a takođe za svoje potrebe koristili su ga i Mađari. Obnovljen je 1751. godine da bi potom, nešto manje od 200 godina kasnije doživeo nova stradanja. U toku Drugog svetskog rata pretvoren je u rimokatolički, dok je ikonostas uništen, a mnoge ikone sačuvane su zahvaljujući meštanima koji su ih sakrili.
Nakon rata obnovljen je i osvećen, da bi 1969. godine stavljen pod zaštitu Regionalnog zavoda za zaštitu spomeničke kulture u Osijeku, kao sakralni objekat visoke spomeničke kategorije. U poslednjem ratu najpre je 1991. godine granatiran od strane hrvatskih vojnih formacija, a potom je 1992. ponovnim granatiranjem porušen krov i zvonik.
Hram je obnovljen, a nedavno je i osveštan.
Hram u Karancu
Jedan od najmlađih hramova na prostoru istočne Slavonije, Baranje i zapadnog Srema je onaj u Karancu, mestu u Baranji koje se prvi put pominje 1357. godine. Hram u Karancu posvećen je srpskom despotu svetom Stefanu Štiljanoviću, koji je živeo i vladao na ovim prostorima u kasnom srednjem veku.
Izgradnja hrama počela je 1988. godine kada je njegove temelje osvetio blaženopočivši Episkop šumadijski Sava (Vuković). Njegova izgradnja završena je tri godine kasnije, 1991. godine, ali on tada nije osvećen zbog poznatih okolnosti koje su se dešavale na ovom području, da bi generalno bio završen 2002. godine kada ga je osvetio Episkop osečkopoljski i baranjski Lukijan.
Hram danas ima tri zvona, a ikonostas u njemu je poklon crkvene opštine u Bolmanu. Unutrašnjost hrama je delimično freskopisana. Srba je u Karancu bilo u 18. veku, a veći broj ih se doseljava nakon Prvog svetskog rata i stvaranja Kraljevine SHS.
The post Pravoslavni hramovi u Gabošu, Sremskim Lazama, Koprivni i Karancu appeared first on srbi hr.
