Englesko izdanje knjige „Osnovno načelo“ Laze Kostića u izdanju biblioteke grada Sombora „Karlo Bijelicki“ je prvi put predstavljeno američkoj publici na Djukejn univerzitetu u Pitsburgu u Sjedinjenim američkim državama 18. oktobra 2017. godine. Ovim događajem je na severnoameričkom kontinentu započeto predstavljanje dela i života Laze Kostića (1841 – 1910), jednog od najznačajnijih srpskih pesnika romantizma, filozofa, prevodioca, kritičara i dramaturga.
Biblioteka grada Sombora „Karlo Bijelicki“ je objavila Kostićevu filozofsku knjigu „Osnovno načelo“ na srpskom (2015) i engleskom jeziku (2016) u prevodu dr Predraga Čičovačkog, profesora filozofije na koledzu Holi kros u državi Masečutis u Americi, i Hajdi Nade Grek. U sali znatiželjnih posetilaca, o životu i delu Laze Kostića i njegovoj filozofskoj knjizi „Osnovno načelo“ je govorio prevodilac ove knjige na engleski jezik profesor Predrag Čičovački. U uvodnom delu prisutnima su se obratili: dr Džejms Svindal, dekan fakulteta i profesor filozofije na Djukejn univerzitetu, Džon Martić, predsednik Srpskog narodnog saveza i Miloš Rastović, koordinator za kulturu u Srpskom narodnom savezu u Pitsburgu.
Dr Džejms Svindal i Džon Martić su istakli značaj saradnje ove dve institucije kako bi se delo Laze Kostića i druga blaga srpske kulture i tradicije približila američkoj publici. Prošle godine je na Djukejn univerzitetu predstavljena dragocena knjiga „Hrišćansko nasleđe Kosova i Metohije“ koju je objavio Sebastijan pres, izdavačka kuća zapadno američke eparhije Srpske pravoslavne crkve u severnoj i južnoj Americi. Miloš Rastović je naglasio važnost objavljivanja Kostićeve knjige na engleski jezik: „Prvo izdanje ove knjige je objavljeno 1884 na srpskom jeziku. Posle više od jednog veka, ova filozofska knjiga je prvi put objavljena na engleskom jeziku kako bi srpska filozofska tradicija postala pristupačnija američkoj i zapadnoj publici uopšte. Ono što je zajedničko Lazi Kostiću, profesoru Čičovačkom i meni jesti da smo sva trojica iz Sombora, grada koji poseduje plodnu atmosferu za pisce, pesnike, filozofe i umetnike.“
Profesor Čičovački je govorio o nepomirljivoj i buntovnoj Kostićevoj prirodi u društvenom okruženju Srbije 19. i početkom 20. veka. Kostićev raskalašni filozofski i umetnički duh je uzdigao poeziju u vrh srpske i evropske umetničke tradicije. Tragična ljubav sa Lenkom Dunđerski koja je bila puno mlađa od njega je dala trajni pečat njegovom životu i postala inspiracija za njegovu najpoznatiji pesmu „Santa Marija dela Salute.“ U toj pesmi je utkana njegova nepresušna ljubav i patnja za Lenkom.
Prema rečima profesora Čičovačkog knjiga „Osnovno načelo“ se skrivala u podrumima arhiva i nije bila prevođena ni na jedan strani jezik „kako ne bi mogli biti ismejani u civilizovanoj Evropi.“ „Plašimo se skandala, dok tu u stvari ima toliko toga čime bi trebalo da se ponosimo,“ kao što je srpska epska poezija za koje svet jedva da i zna. Kostić je bio jedan od najobrazovanijih ljudi svoga doba, govorio je osam stranih jezika i bio dobar poznavalac evropske filozofske tradicije. U ovoj knjizi Kostić se podsmeva filozofskoj tradiciji, ali isto tako nudi i svoj filozofski pogled na svet. Govoreći o tradicionalnim filozofskim pitanjima stare Grčke i istoriji zapadne filozofije, Kostić je pronašao glavni izvor sveta i svih stvari u načelu „ukrštavanja.“ Dok je Heraklitova filozofija zasnovana na jedinstvu suprotnih moći, Kostić ukrštava suprostavljene strane u jednom načelu. Harmonija i simetrija su dve manifestacije načela „ukrštavanja.“ Harmonija i simetrija stvaraju lepotu koju je on pronašao u antičkoj grčkoj tragediji i srpskim epskim pesmama.
Predavanje profesora Čičovačkog je na najbolji način dočaralo glavni impuls Kostićeve filozofije i života i srpskog naroda u celini, a što su zapadni narodi zapostavili, a to je linija srca. Dok je zapadna filozofska tradicija opsednuta umom, Kostić je odslikavao snagu emocija i duše.
U znak zahvalnosti na doprinosu predstavljanja srpske kulture u Americi, Džon Martić je u ime Srpskog narodnog saveza poklonio knjigu „Srpski narodni savez – prvih 100 godina“ profesoru Čičovačkom.
Ovaj događaj su organizovali Djukejn univerzitet i Srpski narodni savez, najstarija srpska organizacija na američkom kontinentu (1901) koja neguje srpsku kulturu i tradiciju. U kontekstu predstavljanja dela i života Laze Kostića, na proleće iduće godine na festivalu srpskoga filma na Pitsburškom univerzitetu se planira prikazivanje filma „Santa Marija dela Salute“ posvećenom Lazi Kostiću u režiji Zdravka Šotre.
(Izvor: Miloš Rastović, Srpski nacionalni savez, Pitsburg)
