Misterije u Skupštini Srbije počele su da se razotkrivaju barem kada je reč o umetnosti i slici „čitanje adrese“ majstora Bečke škole velikih formata Ivana Tišova, nastale početkom 20-ih godina prošlog veka, a skrivane punih 60 godina. Restauratori Narodnog muzeja u Beogradu, Centra za konzervaciju, ateljea za rekonstrukciju umetničkih dela, danima rade na uklanjanju prljavštine sa platna i najavljuju da je moguće da se stari sjaj alegorije ujedinjenja Srba, Hrvata i Slovenaca iz 1918. godine vrati do 1. decembra kako bi se slika ponovo simbolično promovisala na isti datum.
– Na sreću, nismo do sada naišli na veće probleme jer je slika bila godinama sakrivena iza zida i zahvaljujući tome u dobroj meri sačuvana. Kada mi završimo, posao preuzimaju istoričari koji će nam otkriti ko je sve prikazan na slici – kaže Kristina Horjak, slikar restaurator Narodnog muzeja.
Nije zloglasni Pavelić
Ni otkrivanje slike ovako značajne umetničke vrednosti nije moglo da prođe bez sumnji. Kao prasak odjeknula je informacija da se na slici, oči u oči sa srpskim kraljem, nalazi ni manje ni više do Ante Pavelić lično. I to je bilo tačno, ali nije se radilo o ozloglašenom poglavaru Paveliću, već o zubaru i hrvatskom političaru, predvodniku delegacije Narodnog vijeća SHS.
A sve je počelo pre pola godine, kada su vodeći ljudi Skupštine Srbije odlučili da uklone zid iza koga je pola veka strpljivo čekalo „ujedinjenje“ i pridruže se obeležavanju 160 godina od rođenja i 80 godina od smrti jednog od najvećih umova srpske politike Nikole Pašića. U prvi mah, figura prikazana iza kralja Aleksandra podsećala je na Pašića. Međutim, stručnjaci iz Arhiva Srbije odmah su rekli da tadašnji predsednik srpske vlade nije mogao da bude naslikan jer je u to vreme bio službeno u Parizu.
To svakako nije umanjilo vrednost slike i uzbuđenje koje je usledilo među poslanicima i građanima koji su tokom poseta Parlamentu imali mogućnost da je pogledaju. Iako se slika nalazi u „pres sali“ mnogi nisu znali da imaju čast da slobodno prošetaju kroz salu nekadašnjeg Ministarstva inostranih poslova kraljevine Srbije, korišćene za sastanke sa međunarodnim delegacijama. Daleke, 1935. godine tu je održan sastanak predstavnika Male antante, a godinu dana kasnije i predstavnika Balkanskogsaveza, sve pod budnim okom regenta Aleksandra.
Na crnoj listi
Nije samo „čitanje adrese“ bilo politički nepodobno u vreme kada je komunizam bio zvanična ideologija u Srbiji. Iza teške zavese, na desnom zidu te iste novinarske sobe u Skupštini Srbije do pre pet godina bila je sakrivena još jedna Tišova slika. Na njoj je prikazan doček kralja Aleksandra 1918. godine i naroda koji ga je sa darovima dočekao.
Cenjenom skupu, tog 1. decembra 1918. godine, prikazano je čitanje adrese delegacije Narodnog vijeća Hrvata i Slovenaca pred srpskih regentom Aleksandrom. Potom je usledila proklamacija Aleksandra za regenta KSHS, čemu su prisustvovali, između ostalih, srpski političar Momčilo Ninčić, radikal Jovanović i čuveni Stojan Protić.
Pošto je utvrđeno da na slici nema Nikole Pašića, istoričari će morati da daju konačnu reč o tome da li sa desne regentove strane, u uniformi, stoji vojvoda Radomir Putnik. A dok se to ne dogodi i dok stručnjaci ne završe svoj deo posla, mnoge oči nekadašnjih tvoraca srpske istorije posmatraće ovdašnja dešavanja sa zida u novinarskoj sali Skupštine Srbije.
