U Hrvatskoj se izričito zahteva da kandidat za državljanstvo poznaje hrvatski jezik i latinično pismo – Jezik obavezan i za državljanstvo Rusije, SAD, Velike Britanije…
Srbija je jedna od malobrojnih zemalja u kojoj se za dobijanje državljanstva ne traži nikakva potvrda, sertifikat ili test o poznavanju njenog jezika, kulture i tradicije, osnovnih činjenica o ustavnom uređenju. Za sve one koji informacije o dobijanju državljanstva traže na sajtu MUP-a Srbije, takav zahtev neće uočiti, dok je u drugim zemljama ovaj uslov jasno istaknut.
Kako u MUP-u objašnjavaju za naš list, odredbama Zakona o državljanstvu Republike Srbije, kao zakonski uslov za sticanje državljanstva nije formalno propisano podnošenje dokaza o poznavanju srpskog jezika, ali kod prijema stranaca u državljanstvo Srbije potrebno je da imaju odobrenje za stalno nastanjenje, što znači da najmanje tri godine borave na teritoriji Srbije, a što ukazuje da je otpočeo proces integracije u sredinu u kojoj žive, pogotovo ako su u bračnoj zajednici sa državljaninom Republike Srbije.
U drugim zemljama, kako smo proverili, ništa se ne prepušta slučaju. Na primer, u Hrvatskoj je ovaj deo veoma precizno definisan njihovim Zakonom o državljanstvu. Izričito se zahteva da kandidat poznaje hrvatski jezik i latinično pismo, hrvatsku kulturu i društveno uređenje. Postoje i izuzeci – za osobe rođene u Hrvatskoj, a koje poslednjih pet godina imaju uredno prijavljeno prebivalište u ovoj zemlji ili su trajno nastanjene i u braku su sa hrvatskim državljaninom, kao i za iseljenike i strance čije bi primanje u državljanstvo predstavljalo interes za Republiku Hrvatsku.
Velika Britanija, kako nam je rečeno u ambasadi ove zemlje, od osoba koje žele da dobiju njeno državljanstvo, traži da poseduju makar minimalno poznavanje engleskoj jezika, zbog pitanja i testova koji se polažu tom prilikom, a koji su naravno na engleskom jeziku. Elizabet Grekon, šef Konzularnog odeljenja Ambasade SAD, rekla nam je da iako Sjedinjene Države nemaju službeni jezik, većina podnosilaca zahteva koji traže državljanstvo treba da položi test iz engleskog jezika, osnovni nivo, i test poznavanja istorije i Vlade Sjedinjenih Država.
Slična pravila važe i u Rusiji. Stranci koji traže rusko državljanstvo moraju da vladaju ruskim jezikom, u meri koja je definisana posebnim dokumentom. Izuzeci i ovde postoje, za osobe koje imaju posebne zasluge za RF, za lica koja su emigrirala iz bivših SSSR republika i već godinama žive u Rusiji, kao i za veterane Drugog svetskog rata iz drugih republika bivšeg Sovjetskog saveza, a koji imaju prebivalište u Rusiji. Isto važi i za raseljene pripadnike ruskog naroda u drugim zemljama, koji žele da se vrate da žive u otadžbini.
Kada je o bivšem SSSR-u reč, postoje i ekstremni primeri. Tako, recimo Rusija i Estonija godinama imaju sukob oko pripadnika ruske etničke zajednice. Nekoliko stotina hiljada Rusa decenijama žive u Estoniji, ali vlasti u Talinu zahtevaju njihovo poznavanje estonskog jezika, da bi dobili upis u državljanstvo. To izaziva proteste i predstavlja veliki problem, posebno za starija lica, jer ruski i estonski jezik nemaju nikakve sličnosti. Sličan problem Rusi imaju i u Letoniji.
Miodrag Kojić, potpredsednik Srpskog udruženja ćirilica iz Beograda, kaže za Politiku da bi Srbija trebalo, prilikom prijema zahteva za državljanstvo, da zahteva elementarno poznavanje srpske kulture, jezika i pisma.
– I ljudi u samoj Srbiji ne poznaju osnove srpske duhovnosti, istorije i kulture, a pogotovo ne oni koji traže prijem u naše državljanstvo. Naš predlog je da, pored provere osnovnog znanja o kulturi, jeziku i pismu, Ministarstvo spoljnih poslova napravi jednu brošuru, koju bi davali svima koji traže državljanstvo. U toj brošuri bi mogle da budu istorijske činjenice, ali i ustavne kategorije, informacije o našem pravnom sistemu – objašnjava Kojić.
Potpredsednik ćirilice uveren je da nije u redu da, kao jedan od obaveznih uslova za prijem u državljanstvo Srbije, niko ne traži poznavanje osnova srpske kulture, jezika i pisma, kao što se to radi u drugim zemljama.
–Reći ću vam primer. U Ambasadi Hrvatske u Beogradu, prilikom popunjavanja formulara za dobijanje hrvatskih dokumenata, pored toga što se zahteva da taj formular bude popunjen na latinici, zahteva se da i potpis stranke bude napisan na latiničnom pismu. Za ovo imamo i potvrdu našeg člana iz udruženja, koji je to doživeo kada se potpisao ćirilicom. Morao je ponovo da popunjava formular, jer mu je službenik rekao da je potpis nečitak – objašnjava Miodrag Kojić.
