Mlada Bosna je politicko-revolucionarna omladinska organizacija, nastala oko 1904. godine, koja se borila protiv okupacije (i potom pripajanja) provincije Bosne i Hercegovine od strane Austro-Ugarske, a za njeno pripajanje Srbiji i drugim juznoslovenskim zemljama. Pojedini clanovi ove organizacije su saradjivali sa pojedinim clanovima raznih patriotskih organizacija iz Srbije.
Njen clan Gavrilo Princip je 28. juna 1914. godine u Sarajevu izvrsio atentat na austrougarskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda. Ovaj dogadjaj, takodje poznat i kao Sarajevski atentat, je Austro-Ugarskoj posluzio kao povod za rat protiv Srbije, koji je prerastao u Prvi svetski rat.
Istorija
„Mlada Bosna“ je predstavljala pocetkom XX veka (ne sasvim konstituisanu) organizaciju srpske i druge omladine u austro-ugarskoj provinciji Bosni i Hercegovini, koja je svoj osnovni cilj videla u borbi protiv okupatorske austrougarske vlasti i ujedinjenju Bosne sa Srbijom, odnosno ujedinjenju i oslobodjenju srpskog naroda na prostorima na kojim je srpski narod cinio vecinu. „Mlada Bosna“ se zalagala za nacionalno, politicko, socijalno i kulturno oslobodjenje Srba koji su na ovim srpskim etnickim prostorima predstavljali vecinski narod i koji su ziveli u ropstvu od dolaska Turaka na ove srpske etnicke prostore. Posebnu aktivnost ispoljila je posle aneksije provincije Bosne i Hercegovine 1908. godine, kada su u Sarajevu, Mostaru, Tuzli, Banjaluci, Trebinju i drugim gradovima grupe mladih svoj otpor okupatoru izrazavale demonstracijama, spaljivanjem austrijskih i madjarskih zastava, rasturanjem letaka i brosura. U svojoj revolucionarnosti, clanovi „Mlade Bosne“ cesto su dolazili u sukob i sa srpskom burzoazijom u vecim srpskim gradovima ove provincije i, narocito, s hrvatskim sovinistima.
Mlada Bosna je preko svojih clanova koji su ucili i studirali u Beogradu odrzavala veze i sa drugim srpskim nacionalnim organizacijama u oslobodjenoj Srbiji, a posebno za vreme balkanskih ratova sa cetnickim vojvodama Tankosicem i Vukom. Mnogi mladobosanci bili su dobrovoljci u srpskoj vojsci Srbije.
Mlada Bosna ili njeni clanovi su organizovali vise atentata na visoke austrijske licnosti u provinciji Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj, a u istoriju je usla pre svega atentatom na austrijskog prestolonaslednika Franca Ferdinanda, koga je u Sarajevu Gavrilo Princip ubio na Vidovdan 1914. u znak protesta protiv austro-ugarske osvajacke politike i teznje vecinskog srpskog naroda za oslobodjenje i ujedinjenje. Desetine clanova „Mlade Bosne“ osudjeno je tada na smrt i dugogodisnje tamnovanje.
Medju clanovima „Mlade Bosne“ moraju se, osim Gavrila Principa, pomenuti i Bogdan Zerajic, Nedeljko Cabrinovic, Danilo Ilic, Borivoje Jevtic, Trifko Grabez, Jezdimir Dangic, Veljko Cubrilovic i Vaso Cubrilovic, Muhamed Mehmedbasic, Ivo Kranjcevic, nobelovac Ivo Andric, Dobrosav Jevdjevic i, posebno, ideolog organizacije Vladimir Gacinovic.
Muzej Mlade Bosne
Muzej „Mlade Bosne“ je osnovan za vreme SFRJ u Sarajevu, na mestu Sarajevskog atentata kao spomen na zrtve koje su za slobodu polozili „Vidovdanski heroji“. Ispred muzeja se nalazila spomen ploca na kojoj se nalazio sledeci natpis:
„Sa ovoga mjesta 28 juna 1914 godine Gavrilo Princip svojim pucnjem izrazi narodni protest protiv tiranije i vjekovnu težnju naših naroda za slobodom“.
Spomen plocu Gavrilu Principu (autor vajar Vojo Dimitrijevic) su 1992. godine maljem unistili pripadnici muslimanske Armije BiH, tada su unistili i Principove otiske stopa na mestu atentata koje se nalazilo ispred muzeja. Spomen ploca koju su vlasti Kraljevine Jugoslavije (SHS) na istom mestu podigle je zavrsila na slican nacin.
Po dolasku nemackih trupa u Sarajevo 1941. godine, okupatorske nemacke i ustaske snage su zajedno skinule spomen plocu Gavrilu Principu o cemu postoji i dokumentarni filmski snimak.
Depandansi muzeja Mlada Bosna kao prostorna kulturno-istorijska celina su: Kapela Vidovdanskih heroja, Principov most, Stara srpska trgovacka kuca (Despica kuca), Stara srpska crkva (Muzej, skola), Saborna crkva (Mitropolija, Bogoslovija), Crkva Sv. Arhandjela Mihaila i Gavrila, Hotel „Evropa“ Gligorija Jeftanovica i zgrade srpskih drustava Napredka i Prosvete.
Vidovdanski heroji
Za „Vidovdanske heroje“ su nakon Prvog svetskog rata pored Bogdana Zerajica, proglaseni pojedini ucesnici Sarajevskog atentata: Gavrilo Princip, Nedeljko Cabrinovic, Danilo Ilic, Trifko Grabez, Nedeljko Cubrilovic, Mihajlo-Misko Jovanovic, Mitar Kerovic, Nedjo Kerovic, Jakov Milovic i Marko Perin.
Rodoljubno drustvo „Vidovdanski heroji“ je bilo aktivno izmedju Prvog i Drugog svetskog rata u Sarajevu.
Kapela Vidovdanskih heroja
Posmrtni ostataci „vidovdanskih junaka“ su nakon Prvog svetskog rata 7. jula 1920. godine preneseni i sahranjeni u zajednickoj grobnici u Sarajevu da bi tek 1939. godine nakon sto je zavrsena namenska kapela Svetog Arhandjela („Kapela Vidovdanskih heroja“ u Starom srpskom pravoslavnom groblju Sv. Mihajlo u Kosevu (Sarajevo)), njihove kosti bile konacno polozene tu u kapeli „Vidovdanskih heroja“. Posmrtni ostaci Vladimira Gacinovica (ideoloskog vodje „Mlade Bosne“) su naknadno iz Lozane (gde je i otrovan 1917. godine) u Sarajevo preneseni 1934. godine i polozeni u zajednicku grobnicu Vidovdanskih heroja.
Kapela Vidovdanskih heroja je podignuta po projektu A. Deroka. Na ploci ugradjenoj u kapelu na kojoj se nalazi natpis „Vidovdanski heroji“ sa imenima Vidovdanskih heroja stoje i Njegosevi stihovi simbolicni za ideolosko-slobodarsku orijentaciju citavog vidovdanskog kulta Srpstva: „Blago tome ko dovijek zivi, imao se rasta i roditi“.
Kapela „Vidovdanskih heroja“ koja se i danas nalazi u Sarajevu je ostecena u vandalskom napadu 1996. godine.
Citati
Vidovdanski heroji su se noc uoci atentata zakleli na grobu Bogdana Zerajica, da ce oni ostvariti njegovo zapoceto delo. Na zatvorskoj limenoj porciji Gavrilo Princip je noktima urezao sledece stihove:
„Tromo se vreme vuce,
I niceg novog nema,
Danas sve kao juce,
Sutra se isto sprema.
Pravo je rekao Zerajic,
taj srpski soko sivi:
Ko hoce da zivi nek mre,
ko hoce da mre nek zivi!“
(Gavrilo Princip)
