Kako je ličnost Đurađa Kastriota Skenderbega i pored šest vekova od njegovog postojanja i delovanja postala za istoriju aktuelna, da bi o ovoj ličnosti u skorije vreme bilo napisano nekoliko istoriografskih studija sa sasvim novim aspektima tumačenja istorijskih događaja u kojima je bio učesnik?
– Đurađ Kastriot Skenderbeg je ličnost veoma značajna za istoriju otpora prema osmanlijskim osvajačima na Balkanu. Smatra se, da je Đurađ Kastriot bio i jedna od brana brzom prodoru muslimanstva na Balkan. Međutim, njegov značaj borca protiv Osmanlija tumačen je tendeciozno, kao borca za isključivo očuvanje albanske nacije, a njegova ličnost je predstavljena kao nacionalni albanski simbol, i ličnost, koja je znatno doprinela stvaranju albanske nacije, a i da je on podigao opštnarodni albanski ustanak protiv Turaka, što je pogrešno tumačenje istorijskih događaja. Nova tumačenja uloge Đurađa Kastriota pokušavaju da postave stvar na pravu osnovu i daju tumačenja koja su bliža istorijskoj istini.
Zašto je istoričar Oliver Jens Šmit uzburkao albansku javnost sa novim tumačenja događaja i ličnosti Skenderbega ?
– Švajcarski naučnik Oliver Jens Šmit je dao tumačenje uloge Đurađa Kastriota Skenderbega, da on nije isključivo albanski nacionalni heroj, doveo je u pitanje nacionalni albanski indetitet Skenderbegov, a i da Skenderbegov otpor Turcima nije bio opštenarodni ustanak, već njegova borba za obnavljanje očevine, odnosno kneževine Ivana Kastriota na prostorima koje je ona zauzimala.
#Skenderbeg #Illyria #TheKING pic.twitter.com/lWnluXtm
— hello (@mendon1896) November 28, 2012
Kojim aspektom u vezi Đurađa Kastriota ste se vi bavili u vašim skoro izdatim knjigama „Ko su Đurađ Kastriot – Skenderbeg i Kastrioti“ i „Da li je majka Đurađa Kastriota-Skenderbega, Vojislava Branković“?
– Tema koja je mene zanimala i koja je obrađivana u mojim knjigama je upravo razmatranje, ali isključivo na bazi dokumentarnih istoriografskih izvora, etničkog indetiteta Đurađa Kastrita Skenderbega i Kastriota i njihovih predaka Masareka, jer je to tema, koja je zanemarena od naše istorijske nauke i zloupotrebljavana od strane nekoliko nacionalnih balkanskih kvazinaučnih istorijskih sredina. Takođe sam se bavio i temom o otkrivanju indetiteta njegove majke koju Skenderbegovi biografi pominju kao Voisava Tribalda iza kojeg imena sa krije upravo – Vojislava Branković, kćer Grgura Brankovića starijeg brata Vuka Brankovića.
Da li smo sada bliži saznanju, ko je zapravo Đurađ Kastriot Skenderbeg, koji je njegov etnički indetitet i da li je svojatanje njegovo od strane albanskih istroičara zasnovano na istorijografskim dokumentarnim argumentima?
– Postoji čitav niz dokumentarnih argumenata, koje do sada naučna javnost nije uzimala u obzir pri tumačenju etničkog indetiteta Đurađa Kastriota Skenderbega, a koji mogu ovo pitanje meritorno i argumentovano dovesti do istorijske istine.
#Gjergj kastrioti #Skenderbeg pic.twitter.com/woAHVvSPuL
— RemZi Sopi (@RemziSopi) September 23, 2014
Određena dokumentarna građa iz srpskih srednjovekovnih izvora, veoma bitna za analitički pristup ovoj temi, nije do sada uzeta u obzir u postavkama o etničkom indetitetu Kastriota, kao što je: Povelja cara Stefana Dušana iz 1347, Prostragma iz 1349/53, Svetoarhanđelovska hrisovulja iz 1348/52, zatim za Masareke, neposredne pretke Kastriota, „Janjinska hronika“, a ni objašnjenja V. Kačanovskog o nastanku „Memorije…“ Musakija i dr. dokumenti i zapisi.
Neki dokumenti poznati naučnoj javnosti kao Dubrovačka povelja Aleksandru iz 1368 god. je pogrešno tumačena, te se i stoga smatra, da je situacija sa temom o etničkom indetitetu Kastriota ostala nedorečena i nedovoljno dokumentarno istražena i adekvatno tumačena.
Povelje Stefana Dušana i Dubrovačka povelja razjašnjavaju pitanje, da je Branilo, pradeda Đurađa Kastriota, bio kefalija „dominusa“ Aleksandra, a prethodno čelnik u vojsci cara Stefana Dušana, koji je isticanjem u vojsci dostigao status nižeg plemstva i dobio feud na reci Gardi sa kastelom „Kastri“, starom vizantiskom tvrđavom, po kome su se i nazvali Kastrioti njegovi potomci i njihova porodica (inače jedna grana roda Masareka).
Takođe „Janjinska hronika“ u istoriografiji smatrana kao verodostojan hronički dokument, daje tačno opredeljenje, da su Masareci srpsko-slovenski rod iz kraja Zagorja i mesta Zagore kod Janjine pominjani kod istoričara Prokopija još posle prvih doseljenja slovenskih skupina u VI veku. Iz okoline Janjine iz Epira, za koji Đurađ Kastriot i govori, po njegovim biografima, da mu je postojbina, je njegov rod preseljen iza Drima, etničke granice srpsko-albanske, na padine Paštrika, blizu Prizrena. Tada je Branilo, Đurađev pradeda i zabeležen kao carev čelnik, od koga je moguće dalje dokumentarno pratiti dalji genetski niz predaka do samog Đurađa Kastriota Skenderbega i dalje posle njega njegovih potomaka do današnjeg vremena.
Takođe i po majčinoj liniji po Brankovićima, za koje je preko iznete istoriografske građe ustanovljeno, da je od njih Vojislava, majka Đurađa Kastriota, je moguće pratiti poreklo Đurađa Kastriota i dalje od XIV stoleća. Studija o etničkom indetitetu Kastriota je ujedno sabrala i svu dokumentarnu građu o precima Đurađa Kastriota Skenderbega na osnovu koje je i donet zaključak o nesporno njegovom osnovnom srpskom poreklu, koje je svakako moralo imati primese i određene uticaje albanske nacionalne sredine do izbeglištva Kastriota u Italiji, a iza toga svakako i uticaje italijanske nacionalne sredine.
Zaključak o srpsko-slovenskom poreklu se kod starijih generacija potvrđuje čitavim nizom argumenata do kojih se dolazi istraživanjem nacionalnog indetiteta Kastriota: njihova pravoslavna vera sa porodičnom slavom (karakterističnom specifičnošću za srpski indetitet) što nalazi istoričar I. Jastrebov, njihov status srpske vlastele (koji u Dušanovo vreme mogu imati samo Srbi, Grci, ili Nemci), bliske rodbinske veze sa srpskim velikaškim kućam, hilandarski monasi iz njihove najuže familije, pa čak i genealogije sa srpskim poreklom sadašnjih Kastriota u Italiji i Španiji, kao i niz drugih argumenata, koji su potvda ovog nacionalnog indetiteta.
Stavovi albanskih istoričara, da je Đurađ Kastriot etnički Albanac i da su Kastrioti etnički Albanci, nisu zasnovani na argumentima, jer za to nema dokumentarnih dokaza. Čak se ni sam Đurađ Kastriot nije izjašnjavao, da je Albanac već, da je iz Epira, a Epir nije etničko odredište, već je u njegovo vreme to bilo područje na kome su živeli i Grci i slovenski doseljenici, a i albanski doseljenici. Albanski istoričari negiraju poreklo Đurađa Kastriota po Branilu, a takođe ne razmatraju ni poreklo Kastriota, kao grane roda Masareka.
Do sada nisu dati sa njihove strane neki argumentovani dokazi za albansko etničko poreklo Kastriota, osim što su Kastrioti živeli u jednom periodu na albanskim etničkim područjima gde su imali svoje kneževine i Ivan otac i Đurađ Kastriot sin, krajem XIV i početkom XV i tokom druge polovine XV stoleća, što svakako ne može biti dokaz i o njihovoj isključivo albanskoj etničkoj pripadnosti, što zastupaju albanski istoričari. Srpski dokumentarni izvori o precima Kastriota sa njihove strane se apriori odbacuju, ili uopšte ne razmatraju.
Da li postoje i politički aspekti razmatranja o precima i potomcima Đurađa Kastriota?
Da, upravo uzroci takvom pristupu razjašnjenja pitanja etničkog indetiteta Kastriota su političke tendancije u tumačenja ovog pitanja početkom XX veka u austrougarskim naučnim krugovima, koje se smatralo vodećim za istoriogafiju balkanskih naroda.
To je vreme velike ekspanzije i ambicija Austrougarske da zavlada Balkanskim narodima, pa i vreme izrazite antisrpske politike, koja se prenela i na istorijsku nauku. Svakako, da se nije uklapalo, do tada kod mnogih evropskih istoričara dato tumačenje o Đurađu Kastriotu i njegovom srpskom etničkom poreklu.
Može se uočiti, da su po ovom pitanju prelomne godine bile prve decenije XX veka, kada je većina istoričara za Đurađa Kastriota smatrala, da je srpskog etničkog porekla i godine posle ovog perioda kada je prema austro-nemačkoj istorijskoj postavci tumačeno, da je to albansko poreklo, što su kasnije preuzeli i albanski istoričari.
Politički aspekti su imali uticaja i kod rasprava o genealogiji Kastriota i kod potomaka Đurađa Kastriota Skenderbega u Italiji i Španiji u dokazivanjima koje su direktne linije njegovih potomaka, jer je sada važeći ustav Albanije ostavio mogućnost povratka monarhije, te su se povampirile dinastičke ambicije, a time i rasprave o direktnim naslednicima Đurađa Kastriota Skenderbega.
