Dok su se posle Drugog svetskog rata pa sve do tzv. demokratskih promena 2000.g. vojne i civilne žrtve tog rata redovno pominjale, razne delegacije su na njihova spomen-obeležja polagale vence i cveće, držani su govori, viđeni, preživeli ratnici, često okićeni generalskim znamenjima, su deci i učenicima pričali o partizanskim i spstvenim herojskim borbama itd., dotle se o mnogim istorijskim bitkama u I svetskom ratu, često i značajnijim borbama od parizanskih, ćutalo.
Brojne žrtve Prvog svetskog rata bile su jednostavno ignorisane, možda čak i namerno zaboravljane.
Iako se znalo da je u tom ratu, Srbija, kao nijedna druga država Evrope, izgubila najmanje trećinu svog pretežno mladog stanovništva. Kosti srpskih junaka ostale su na mnogim stratištima širom Evrope a ranjenih i obolelih koji lečenje nisu peživeli, i na tlu daleke Afrike, u Bizerti, u Tunisu.
Tek posle 2000.g. odlučeno je da se na dan potpisivanja primirja, čime su zaustvljene krvave bitke u Prvom svetskom ratu, 11 novembar, proglasi državnim praznikom kao Dan sećanja na velike srpske žrtve. Toga dana predstavnici države Srbije polažu vence na spomenike srpskim borcima ma gde da se oni nalaze.
Na „Vojničkom groblju“, delu civilnog groblja u nemačkom gradu Ulmu na Dunavu, predstavnici Genearlnog konzulata Republike Srbije već godinama 11. novembra minutom ćutanja i polaganjem venca u ime Republike Srbije, odaju poštu 146-torici srpskih vojnika koji su svoje mlade živote skončali u kazamatima tvrđave Kuberg („Kravlje brdo“) u Ulmu ili u okolnim logorima. Oboleli i iznureni teškim prinudnim radom, svoje živote su ostavili tu, u Ulmu.
Spomenik vojniku u srpskoj uniformi koji leži na mrtvačkom odru, nije podigla neka „zahvalna Srbija“ ili kasnija „zahvalna Kraljevina Jugoslavija“. Ni ondašnju državu, kao često ni našu današnju, nisu previše interesovali oni na čijim su kostima obe nastale. Spomenik su podigli preživeli drugovi stradalnika od svojih novčanih priloga, kao večno sećanje na srpsku mladost koja je zauvek ostala na tom groblju vojnika. Ako je senima spskih ratnih zarobljenika za utehu, samo pedestak metara dalje, počlivaju njihovi brojni ratni drugovi, ruski ratni zarobljenici, slovenska braća po Bogu, veri i oružju. Za razliku od naših, oni leže kraj velikog spomenika u lepo uređenom delu groblja.
foto: O spomeniku ruskim i spskim pomrlim ratnim zarobljenicima iz I. svetskog rata na groblju u gardu Hameln, stara se nemačka Uprava groblja
Pomenimo, da u Nemačkoj postoji samo nekoliko spomenika-obeležja umrlim srpskim ratnim zrobljenicima iz Velikog rata jer je od oko 200.000 zrobljenih vojnika, najviše njih robovalo po logorima i kazamatima Ausrije, Mađarske, Rumunije… U Nemčku je stiglo između 10 i 15 hiljada ratnih zarobljenika. Nažalost, nema dovoljno tačnih podataka, koliko ih je pomrlo i gde su sahranjeni.
Znamo da socijalističku Jugoslaviju nikada nije posebno intersovalo de se pronađu tačni podaci o broju umrlih srpskih ratnih zarobljenika u Nemačkoj i šire iz oba rata i da se dostojno obeleže stratišta Srba i njihova grobna mesta. Niko se decenijama nije starao ni o eventualno postojećim spomenicima. Tako je bilo i sa spomenikom mrtvim vojnicima u Ulmu. Pocrneo od gareži i delimično obrastao mahovinom, taj spomenik deluje u lepo uređenom groblju prilično sablasno- kao da je napušten. Nešto cveća oko podesta ukazuje, da se verovatno na Zadušnice, možda Spska crkva u Ulmu priseti ovog spomenika.
Pre uvođenja državnog praznika 11. Novembar – Dan primirja, sveštenik Spske crkve u Ulmu je zajedno sa predstavnicima Konzulata i sa pedesetak vernika na Zadušnice posećivao spomenik. Sada, izgleda, i crkvu državni praznik koji nije „crveno slovo“ u njihovom kalendaru, neki zajednički pomen države i crkve više ne interesuje. Kao što ih, očigledno, ne intresuje ni obnova spomenika. A Upravu groblja Ulm, izgleda, još manje.
Doduše, tako je bilo i ranije. Tek na inicijiativu porodične firme Lukić iz Štutgarta, spomenik su pre 7 ili 8 godina besplatno očistili i sredili njihovi radnici. On je zaista, kako je narod govorio, „zasijao“. I tada je bilo dosta peripetija sa Upravom groblja da dozvoli Lukićima i njihovim specijalnim mašinama pristup spomeniku, ali se nekako uspelo.
Lukići bi i sada besplatno sredili spomenik ali je opet potrebna saglasnost Uprave groblja koja se u svom sastavu možda promenila. Videćemo da li će Genralni konzul Republike Srbije u Štutgartu Božidar Vučurović uspeti da od Uprave dobije potrebne dozvole kako bi sledećeg proleća jedini srpski spomenik ratnicima iz Velikog rata na teritoriji Južne Nemačke, opet „zasijao“. To kraj spomenika sahranjeni srpski ratnici sigurno zaslužuju.
