Oni koji su se devedesetih zaputili u inostranstvo odlazili su s namerom da se nikada ne vrate.
Srba u inostranstvu ima onoliko koliko ih ima i u samoj Srbiji. Po nekim procenama posle devedesetih godina prošlog veka odeselilo se iz Srbije više od 800.000 osoba. Posle devedesetih godina najviše ih se doselilo u Austriji (90.488), Nemačkoj (75.999), Švajcarskoj (71.008), Francuskoj (60.231) i SAD (33.504). Najveći broj pripada starosnoj kategoriji od 25 do 44 godine, a dominiraju tridesetogodišnjaci, od kojih svaki četvrti ima visoku ili višu školu.
Kada su u pitanju unutrašnje migracije, glavno odredište za mlade iz centra i sa juga Srbije jeste Beograd, dok oni iz vojvođanskih gradova pretežno odlaze u Novi Sad, podaci su iz istraživanja „Mladi i migracije: otići ili ostati” dr Mirjane Bobić, profesora na Katedri za sociologiju Filozofskog fakulteta u Beogradu, koje je predstavila na skupu „Ka boljoj demografskoj budućnosti” održanom juče u SANU.
Na pitanje šta mlade najčešće motiviše na razmišljanje o odlasku iz zemlje, dr Mirjana Bobić kaže:
– Pre svega ekonomski problemi, tj. nezaposlenost koja najviše tišti mlade u Jablaničkom i Pčinjskom okrugu. Mladi iz centralnog dela Srbije i Vojvodine u manjem ili većem broju ugroženu bezbednost navode kao razlog razmišljanja da se isele, dok mladi na jugu naše zemlje ne daju takve odgovore. Čini se da je opšte siromaštvo u tom delu Srbije potpuno zasenilo ostale probleme, pa i one nastale iz već duže vreme napetih odnosa tamošnjih etničkih zajednica – kaže dr Bobić.
Tokom osamdesetih godina 20. veka bila je smanjena emigracija mladih koji su zbog posla odlazili u inostranstvo, a povećao broj studenata koji su iz Srbije odlazili na školovanje. Međutim, devedesetih godina broj visokoobrazovanih iseljenika drastično raste. Za razliku od prethodne generacije mladih koji su Srbiju napustili pre raspada SFRJ i u srcu poneli lepu sliku svoje države, mlade osobe koje su tokom devedesetih emigrirale iz zemlje, uglavnom su kupovale kartu u jednom pravcu – odlazili su sa idejom da se nikada ne vrate. Iako početkom novog milenijuma ratovi prestaju, a siromaštvo polako počinje da se ublažava, emigracija mladih stručnjaka ne jenjava. Ipak, mladi više ne odlaze sa ciljem da se nikada ne vrate, a na usavršavanje često odlaze u više zemalja, pa demografi češće govore o prostornoj pokretljivosti mladih, a ne o emigraciji, navodi se u istraživanju „Mladi i migracije”.
Osim toga, dok je ranije osnovni motiv za emigraciju bio bežanje od teških uslova života, danas je to pretežno potreba za primenom postojećih i sticanjem novih znanja, ali i saradnja s vodećim stručnjacima iz oblasti kojom se bave. Na kraju, trebalo bi imati u vidu da danas postoji veliki broj programa i stipendija koje ohrabruju mobilnost mladih stručnjaka (poput programa ERASMUS pri Evropskoj komisiji, ili nemačkog programa DAAD) tako da odlazak postaje mnogo dostupniji nego što je to ranije bio slučaj.
– Iako je evidentno da raste broj mladih iseljenika, njih je manje od onih koji uopšte ne razmišljaju da se presele iz mesta boravka i pored toga što su svesni problema u svojoj sredini. Razlog je materijalni položaj. Da bi se promenilo mesto boravka, nužno je imati početni kapital, neophodan za osnovne troškove, jer stipendije (najčešće) ne pokrivaju ove troškove. Drugo, mladi su ukorenjeni u lokalnu zajednicu, što kao posledicu ima emotivnu vezanost za zemlju i osećaj nesigurnosti u pogledu života u novoj sredini. O tome ilustrativno svedoči podatak da više od polovine naših mladih ispitanika ne izražava nameru da napusti mesto boravka. Od onih koji maštaju o odlasku, najveći broj njih želi da ode u zemlje EU, mada ima i onih koji priželjkuju odlazak u Australiju, Rusiju i Tursku – kaže dr Bobić.
Istraživanja pokazuju da su žitelji Srbije uzrasta od 15 do 24 godine posebno ranjiva populacija, sa visokom stopom nezaposlenosti. Medicinske profesije najtraženije su u Nemačkoj, što je značajni motivacioni faktor za naše mlade stručnjake, kojih je čak 14.000 na evidenciji Nacionalne službe za zapošljavanje. Da će se migracija ka Nemačkoj nastaviti, svedoči procena Instituta za ekonomska istraživanja iz Minhena, prema kojoj će do 2035. ova država morati da „uveze” čak 32 miliona imigranata kako bi oni svojim radom izdržavali sve starije nemačko stanovništvo.
