DOK JEDNI UNIŠTAVAJU, DRUGI ČUVAJU SRPSKU BAŠTINU
-
Srbi u svetu imaju 150.000 srpskih kulturnih dobara, toponima sa srpskim imenima gradova, reka, planina, institucija i dela, memorijala i spomenika, dve stoine crkava i manastira, škola, biblioteka, zadužbina i 25.000 istorijskih rukopisa
Marko Lopušina
Srpski narod danas živi u 159 država sveta. Gde su Srbi tu je i Srpska pravoslavna crkva i srpska duhovna baština. To su najvažniji srpski tragovi danas u svetu. Ti tragovi su deo opšte kulture srpskog nacionalnog bića.
Sve izraženiji pritsci albanske vlasti sa Kosmeta da otme srpsku kulturnu baštinu i preko Uneska je upiše kao vlasništvo svoje kvazi države, otvara pitanje kakva je i kolika je zapravo srpska kulturna baština u srpskom rasejanju.
Naučna istraživanja pokazuju da Srbi širom planete imaju 150.000 srpskih kulturnih dobara, toponima sa srpskim imenima gradova, reka, planina, institucija i dela, memorijala i spomenika, dve stotine crkava i manastira, škola, biblioteka, zadužbina i 25.000 istorijskih rukopisa. Najviše srpskih toponima nalaze se u Severnoj Americi 53.000 i Evropi 60.000.
Navešću samo nekoliko najočiglednijih primera srpskih kulturnih vrednosti u emigraciji.
Pored pet američkih varoši koje nose ima Beograd, dva gradića sa imenom Tesla i mesta Srbija u SAD, u drugim zemljama sveta postoje 33 beogradske i srpske ulice. Srpska ulica u Kanu je prava atrakcija. Dobila je ime po srpskim borcima iz Velikog rata. Srpska ulica u grčkom Kušadasiju dobila je ime po srpskim turistima. U Atini postoji Karađorđeva ulica. Srpske ulice i Beogradski kej postoje u Budimpešti, dok Beogradska ulica postoji u Istanbulu i Minhenu. U ovim ulicama se nalaze i hramovi Srpske pravoslavne crkve.
U francuskoj prestonici, podignut je spomenik kraljevima Aleksandru i Petru Karađorđeviću, jedna avenija nosi ime Kralja Petra I, a na čuvena Marsova polja izlazi Beogradska ulica. U Parizu je i kuća kralja Petra Karađorđevića. U Ukrajini postoji memorijalno područje Nova Srbija i Slavenoserbia, u kojima su živeli Srbi tokom 13. veka.
Najbrojnija srpska baština nalazi se danas u Hrvatskoj (20.000 predmeta), Hilandaru (7.500 predmeta i dokumenata). Tokom devedesetih država Srbija morala je iz Hrvatske da tokom devedesetih iznese 20.000 kulturnih dobara da ih nove ustaše ne bi potpuno uništile.
Ruski profesor Anatolij Arkadjevič Turilov otkrio je da se u inostranstvu nalazi još i pet hiljada vrednih srpskih srednjovekovnih rukopisa.
Najveći broj tih rukopisa nalazi se u Oksfordu, Londonu, Berlinu, Pragu, Krakovu, Sankt Peterburgu, Moskvi, Kijevu, Odesi, Plovdivu, Solunu, Rimu, Parizu. Ruska državna biblioteka u Moskvi i Ruska nacionalna biblioteka, Biblioteka Akademije nauka, Arhiv Sanktpeterburškog istorijskog instituta Ruske akademije nauka u Sankt Peterburgu čuvaju stotine srpskih rukopisa od 12. do17. veka. Mnogo je srpskih rukopisa i u Rumuniji, ali njihov tačan broj nije ustanovljen. Broj srpskih rukopisa u drugim zemljama, gradovima i manastirima sadrži prave bisere srpske kulture.
Manastir Hilandar u Grčkoj
U Jerusalimu i na Sinaju postoje srpski rukopisi koje su u Svetoj zemlji napisali srpski monasi i hodočasnici, a jedan od njih bio je i Sveti Sava. Prvi srpski arhiepiskop Sveti Sava nosio je vredne poklone u Jerusalim, Svetu zemlju. Primer ovakvog darivanja je ikona sv. Petra i Pavla s kraja XIII veka darovana trezoru Sv. Petra u Rimu.
Poznati su i pokloni srpskog kralja Stefana dečanskog i cara Dušana bazilici sv. Nikole u Bariju. U katedrali u Pjaćenci nalaze se i dva vredna krsta sv. Save izrađena od srebra i zlata. Srpski rukopis “Nikoljsko jevandjelje” iz 14 veka, nastao u okolini Čačka, nalazi se u Gradskoj biblioteci u Dablinu. Na Kremlju u Moskvi kuca sat koji je napravio srpski majstor.
Austrijska nacionalna biblioteka poseduje zbirku od 27 značajnih srpskih rukopisa koje su posle grčkog ustanka 1827. godine, prodali monasi manastira Hilandara, prinuđeni na to zbog gladi koja je tada zavladala na Svetoj Gori.
Poznato je da se u Britanskom muzeju čuva srpsko “Četvorojevanđelje” iz XIV veka. Iz manstira Privina Glava iz Vojvodine, odneta je knjiga “Srpski Pslatir,” raskošno ilustrovan rukopis iz druge polovine XIV veka. Prema nekim zapisima knjiga je urađena za srpsku caricu Jelenu, suprugu cara Dušana. Nalazi se u Nacionalnoj biblioteci Bavarske.
U Uprava za dijasporu postoji registar svih srpskih udruženja, crkava, spomenika i institucija u svetu. Ministarstvo za rad i socijalnu politiku brine o ratnim memorijalima, dok Srpska pravoslavna crkva vodi računa o svojim mitropolijama, eparhijama i hramovima u rasejanju. Prema državnim podacima srpska kulturna baština u Albaniji, Makedoniji i Hrvatskoj je razorena, na Kosmetu pokradena, dok se u Skandinaviji i SAD neguju kao državna baština. Hram posvećen Svetom Savi na Menhetnu, izgoreo j u požaru i sada se renovira uz pomoć SAD i Srbije.
Kako sam saznao u Ministarstvu za socijalnu politiku u četrdeset država Evrope, Azije, Afrike, Australije i Severne Amerike nalazi se registrovano 554 vojnih memorijala. A ima ih još neotkrivenih. Početkom godine Udruženje Srba u slovačkom gradu Trnava postavilo je spomen ploču na mestu gde je u 18. veku postojala Srpska pravoslavna crkva.
U planu je da u Velikom Međeru, gde se nalazi veliko srpsko groblje, nikne Muzej posvećen slovačkim Srbima. U Slovačkoj već postoje dva spomenika srpskim velikanima Nikoli Tesli i Mihajlu Pupinu.
Vlada Srbije se trudi da zaštiti od daljeg urušavanja srpska groblja i vojne memorijale u svetu. Potpisani su sporazumi sa Slovačkom, Makedonijom, Grčkom, Rumunijom, Austrijom, Mađarskom, Češkom, Francuskom, Italijom o njihovom održavanju. Uz sve to sam srpski narod čuva svoje svetinje i spomenike u svetu. Većina srpskih memorijala, hramova i zadužbina je u pristojnom stanju, dok briga stranih država ponegde nije zadovoljavajuća, a u SAD i Skandinaviji je vrlo dobra.
Srpska kulturna baština u svetu je veoma raznovrsna, vrlo bogata i istorijski značajna. Kako je i ona deo srpskog nacionalnog bića ne sme da bude zaboravljena, zapostavljena i neposznata mladim naraštajima srpskog naroda.
Predlažem da se sugeriše Ministarstvu prosvete i nauke Srbije, Ministarstvu za turizam Srbije i Turističkoj organizaciji Srbije da sa školama i fakultetima organizuju ekskurzije đaka i studenata po dijaspori, tragovima Pupina i Tesle, hodočašća po srpskim manastirima i memorijalima, kako bi mladi ljudi stekli saznanja i videli srpska kulturna dobra i duhovnu baštinu u svetu.
The post Srpska kulturna baština u rasejanju appeared first on .
