Današnji pravoslavni hram u Tenji posvećen Prenosu moštiju svetog Nikolaja Mirlikijskog izgrađen je 1981. godine, s obzirom da je hram iz vremena 18. veka do temelja srušen u Drugom svetskom ratu.
Naime, u Tenji pravoslavna crkva postojala je još ranije. U jednom izveštaju erdustkog vlastelinstva iz 1733. godine navodi se da se u ovom mestu nalazi crkva svetog Nikolaja „od drveta, olepljena blatom, pokrivena šindrom; trapeza od kamena, krstionica od dasaka; zvonica na 4 rastova stuba sa jednim srednjim zvonom. Prozori od stakla. Osvetio je Maksim Gavrilović.“
U ovom izveštaju navodi se da je Tenja najbogatije selo u erdutskom vlastelinstvu i u tom periodu imala je 144 kuće. Tenja se u istorijskim dokumentima pominje 1433. i 1469. godine. U tursko vreme ovde su živeli isključivo Srbi, u tridesetak kuća koji su poreklom uglavnom sa gornjih tokova Drine i Neretve, te Pive, Tare i Lima.
S vremenom broj Srba je rastao, iako je nakon odlaska Turaka Tenja označena kao pusto selo, ali raseljeno stanovništvo ubrzo se vratilo na svoja ognjišta.
Krajem 18. Veka u Tenji su bila dva sveštenika i ukupno 1.704 srpska stanovnika. Stotinak godina kasnije (1905.) od ukupno 3.347 stanovnika Srba je bilo 2.214. Na početku Drugog svetskog rata broj Srba uvećan je na 2.456.
Crkva srušena 1942.
U vreme gradnje nove crkve 1761. godine Tenja je imala četiri pravoslavna sveštenika: Jovan Radivojević, Vasilije Jovanović, Simeon Petrović i Marko Jeremić. Ikonostas koji je napravljen 1777. radili su barokni slikari Janko Halkozović i Jovan Isailović Stariji. Sama crkva bila je lepa barokna građevina koja je u potpunosti obnovljena u predvečerje Drugog svetskog rata, 1939. godine.
Međutim, tri godine kasnije, na pravoslavni Božić 1942., tenjski hram do temelja su srušile ustaše. Rušenje je vršio građevinski palir Josip Seliher po naređenju ureda za rušenje u Zagrebu. Iz crkve je odnešeno preko 200 vrednih predmeta, a većini od njih izgubio se svaki trag. Ikonostas je takođe uništen, ali je većina ikona sačuvana. Po izveštaju nakon rata ukupna šteta na tenjskoj crkvi iznosila je 11 miliona i 300 hiljada ondašnjih dinara.
Ova crkva trebala je biti pretvorena u rimokatoličku, a to se vidi iz jednog izveštaja biskupskog ordinarijata u Đakovu od 8. juna 1942. godine. Tokom ovog rata u Tenji vršena su nasilna pokrštavanja srpskog stanovništva.
Trideset godina kasnije (1973.) u Tenji je počela izgradnja novog pravoslavnog hrama koji je završen i osvećen 1981. godine. Crkva je izgrađena u srpsko – vizantijskom stilu, a u porti hrama nalazi se i parohijski dom koji je izgrađen 1991. godine, a obnovljen desetak godina kasnije.
Unutrašnjost ovog hrama je freskoslikana, a na ikonsotasu nalaze se stare ikone iz 18. veka.
Hram u Mirkovcima
Nešto kasnije izgrađen je hram posvećen istom svetitelju u mestu Mirkovci. Građen je u periodu od 1804. do 1813. godine, a gradio ga je majstor Mihael Mazinger. Mirkovačka crkva pod krov je stavljena 1809., a osvećena je tri godine kasnije.
Ovaj hram u narednom periodu obanvljaće se nekoliko puta; najpre 1912., zatim 1975. i 1993. godine nakon granatiranja u poslednjem ratu. Tada su oštećeni toranj i krovna konstrukcija, a unutrašnjost crkve i krovna konstrukcija oštećeni su mecima.
U Prvom šematizmu eparhije osečkopoljske i baranjske stoji da „osnova lađe hrama ima dimenzije 27*12 metara, a visina zida do strehe iznosi 10 metara. U zvoniku koji je visok 28 metara smeštena su 4 zvona.“
Nakon gradnje crkve ovde je izgrađen i zidani ikonostas, slike na njemu radio je slikar Petar Čortanović. Ovaj ikonostas porušen je 1932. i na njegovo mesto, godinu dana kasnije, postavljen je novi drveni ikonostas sa 31 ikonom koje je slikao akademski slikar Josif Zorman po uzoru na poznatog srpskog slikara Uroša Predića.
U Mirkovcima postoji još jedna crkva
Pored ovog hrama u Mirkovcima se nalazi i crkva Svetog velikomučenika Pantelejmona. Ova crkva podignuta je 1910. godine na prirodnom izvoru, nedaleko od puta Mirkovci – Jankovci. Parohijski dom podignut je 1872. godine, obnavljan je nekoliko puta, a generalno je sređen sedamdesetih godina prošlog veka.
Pre gradnje ove crkve u Mirkovcima je postojala i drvena crkva čija je izgradnja počela 17. godine, a osvećena je četiri godine kasnije. u jednom izveštaju mitropolita Jovanovića navodi se da je crkva prekrivena trskom i oblepljena blatom, kao i da ima 15 malih ikona. I ova crkva izgrađena je na temeljima još starije crkve što je dokaz da u ovom mestu Srbi žive od prvih njegovih pomena iz 1475. godine. Tome u prilog može da posluži i ćirilični spomenik na mirkovačkom groblju koji datira iz 1641. godine.Vek kasnije, nakon dolaska Turaka, Mirkovci su upisani kao pusto selo, a nova doseljavanja na ovo područje počinju krajem 17. i početkom 18. veka kada je napravljen put Vinkovci – Šid i kada je nastalo današnje naselje Mirkovci.
Već 1733. godine Mirkovci su imali oko 80 stanovnika, a godinu dana kasnije ovde je bilo preko 60 i to uglavnom srpskih porodica. Mirkovačko stanovništvo uglavnom je doseljeno sa područja Gackog polja, Plaškog i Vrhovina, severne Dalmacije kao i iz Baranje. Najveći broj stanovnika u Mirkovcima do početka Drugog svetskog rata zabeležen je 1931. godine kada je u ovom mestu bilo 1.314 ljudi od čega su većinu činili Srbi – njih 1.190. Srbi su većinu činili i nakon rata.
I Tenja i Mirkovci danas su prigradska naselja. Nakon mirne reintegracije 1997. godine ova dva mesta pripojena su gradovima Osijek, odnosno Vinkovci. Takođe, od tog perioda u ovim mestima broj Srba počeo se smanjivati i oni postepeno iz većine prelaze u manjinu.
Hramovi u Sotinu i Branjini takođe posvećeni prenosu moštiju svetog oca Nikolaja
Mesto Sotin je staro naselje i na ovom prostoru još u starom veku postojalo je mesto koje se zvalo Kornakum (Cornacum). Ime Sotin javlja se u srednjem veku, dok se pravoslavna sotinska parohija pominje od sredine 18. veka. Hram prenosa moštiju svetog Nikolaja u ovom mestu izgrađen je 1802. godine. pre gradnje ovog hrama u Sotinu je postojala crkva koja je bila sagrađena 1773. godine. Ikonostas sotinske crkve napravljen je 1840. godine, ikone su rad slikara Bogdana Đukića. Hram je oštećen i u Drugom svetskom ratu kada su nemačke trupe opljačkale unutrašnjost hrama, a potom je oštećen 1945. prilikom oslobađanja ovog područja. Takođe, hram je pretrpeo oštećenja i u poslednjem ratu 1991.
Baranjsko mesto Branjina prvi put se pominje 1214. godine, a pravoslavni hram posvećen Svetom Nikolaju osvetio je 1808. godine episkop Dionisije Popović. Ikonostas hrama nastao je tokom 19. veka, a autor ikona je nepoznat.
Izvori i literatura:
1. Protojerej – stavrofor Dušan Kolundžić, Prvi šematizam Eparhije osečkopoljske i baranjske, Eparhija osečkopoljska i baranjska i JP Službeni glasnik, Dalj – Beograd, 2009.
2. dr Dušan Lj. Kašić, Srpska naselja i crkve u sjevernoj Hrvatskoj i Slavoniji, Eparhijski upravni odbor, Zagreb, 2004.
3. dr Dinko Davidov, Zlodela i gresi, Eparhija sremska, Beograd, 1990.
4. T. Lukić, R. Martinović, Mirkovci, OŠ Nikola tesla, Mirkovci
The post Tenja i Mirkovci: Hramovi prenosa moštiju svetog Nikolaja appeared first on srbi hr.
