NA ulazu u seosku farmu u švedskom selu Vokstorp kod varoši Ekerljunge od prošle godine vijore se srpska i švedska zastava. Na imanju koje se prostire na prelepoj padini iznad jezera, gde se ispod zelenih brežuljaka, nalazi groblje iz vremena vikinga, pre nekoliko meseci Srpska pravoslavna crkva počela je da gradi ženski pravoslavni manastir.
– Ovo imanje je teško naći i uz pomoć navigatora – kaže protođakon Veliša Vasić, koji nas dočekuje u dvorištu crkvenog imanja. On živi ovde i nada se da će uskoro da formira i prvo sestrinstvo. – Porta se nalazi severno od grada Helsingborga. Kupili smo je od švedskog farmera i počeli da gradimo manastir Pokrov svete Bogorodice sa crkvom i rezidencijom za vladiku.
Vladika Dositej, episkop britansko-skandinavski, priča da su iz zemlje, kada su počeli da kopaju temelje za vladičin staklenik i za crkvu, počeli da se pomaljaju vikinški šlemovi, mačevi i prsluci. On često obilazi novoizgrađenu kapelu i kontroliše pripreme za gradnju eparhijskog duhovnog centra SPC u srcu Skandinavije.
Istovremeno, na drugom kraju sveta, u okolini Sidneja Srbi podižu prvu bogosloviju SPC u Australiji. Tako se potvrđuje staro pravilo da, gde god da su se doseljavali, Srbi su prvo gradili svoje crkve, kapele i potom groblja. Nove seobe su podstakle gradnju bogomolja
na svih pet kontinenata, a Srpska pravoslavna crkva je ponegde registrovana kao udruženje građana, a u nekim zemljama kao verska zajednica.
– SPC u inostranstvu danas ima 28 eparhija i mitropolija, toliko vladika, oko dve stotine hramova, preko 400 sveštenika i monaha. Kako u Srbiji, posle raspada SFRJ, danas ima samo 14 eparhija, većina eparhija nalazi se u inostranstvu. Srpska crkva ima svoje hramove na Aljasci, ali i na Novom Zelandu, daleko u Ukrajini na istoku, i na zapadnim obalama sve tri Amerike – kaže dr Vladimir Grečić, ekspert za srpske seobe.
U Skandinaviji SPC ima 34.000 parohijana, a u SAD 45.000. Na prostoru sve tri Amerike nalazi se stotinu srpskih crkava i kapela. Najvredniji su manastir Sveti Sava u Libertivilu i manastir Nova Gračanica na Trećem jezeru kod čikaga, koje su vlasti SAD kao baštinu procenile na preko 20 miliona dolara. Po istorijskom značaju za očuvanje srpskog nacionalnog identiteta u inostranstvu dr Vladimir Grečić izdvaja četiri duhovna centra.
– U Hilandaru u Grčkoj sačuvali smo pravoslavnu veru, u Sentandreji u Mađarskoj razvili nacionalni identitet iseljenog naroda, u manastiru Sveti Sava u Džeksonu smo krajem 19. veka začeli srpstvo u Americi. A u manastiru Hemister u Nemačkoj su posle Drugog svetskog rata, prvo srpski politički emigranti, a potom i naši gastarbajteri, spasavali svoje duše. U ovom manastiru formirano je pet evropskih eparhija SPC, koje čuvaju pravoslavlje na Starom kontinentu – kaže dr Vladimir Grečić.
Najudaljenija Australijsko-novozelandska eparhija obuhvata zemlje sa dva kontinenta Australiju i Južnu Afriku. Na Petom kontinentu hram je podignut 1945. godine, a danas ih ima 15. Među njima je i hram svetog Ilije, koji je zbog paklenih vrućina sagrađen ispod zemlje u pustinji Kopa Pidi, punoj dragocenog kamenja opala.
SRPSKO RASEJANJE
AUTOKEFALNOST Srpske pravoslavne crkve proglašena je 1219. godine, takođe, u inostranstvu, u Nikeji. Crkva je na stepen patrijaršije vraćena 1920. godine, na Arhijerejskom saboru u Sremskim Karlovcima.
– Kanonsko područje SPC je prostor bivše Jugoslavije kao i manji delovi susednih zemalja poput Rumunije. Svi ostali prostori za SPC su srpsko rasejanje, gde se oseća njeno snažno delovanje – kaže Jovan Janjić, analitičar religije.
